Toren van Dronrijp staat
(eindelijk) in de steigers
Tocht Ouden van Dagen
Oudega (W.)
Uit de historie van het
Sneker Gymnasium
ULST
van
en
De nieuwste foto van H. K. H. Prinses Irene,
die morgen, dinsdag, 19 jaar wordt
Officieel Orgaan van de gemeenten SNEEK, WYMBRITSERADEEL
W-
113e jaargang no. 62
Maandag 4 augustus 1958
Redakteur; L. KIEZEBRINK
Kaatsver. Sneek
Kaatsen
I
r
Programma
Beiaard-bespeling
Geslaagd
Redaktie-adres
Kdeinzand 7 Telefoon 287X
Openbare Leeszaal en
Bibliotheek Sneek
Het Sneeker Nieuwsblad is «en gecombineerde urtgave van NIEUWE SNEEKER COURANT, SNEEKER COURANT en DRIJFHOUTS NIEUWSBLAD 1 -
Franse Organisten
bezochten de Grote Kerk
Benoemd
I
SNEEKER NIEUWSBLAD
(i)
(Fin-
De naam.
Verliezersronde.
Wordt vervolgd.
zoeken.
Een probleem.
i
De sierlijke toren van Dronrijp:
eindelijk in restauratie
wonder
bevelen.
Verschijnt
MAANDAGS en DONDERDAGS
Administratie:
2omb Drijfhout Kiezebrink Co
Kantoor: GROOTZAND 55
Telefoon 3005 <K 5150)
Geslaagd voor het praktijk-diploma
Boekhouden van de Associatie: mej. A.
Bruinsma en de heren A. Siemonsma,
R. Weyer en H. Wiersma te Sneek en
de heer A. de Jong te Bolsward, allen
opgeleid door de heer P. Kooi, leraar
Boekhouden, Jollenstraat 7 te Sneek.
Advertentieprijs 15 et per mm
Bij contract (handelaadv.) lager
Abonnementsprijs f 3.— per hall
jaar. Franco per poet t 3.7» per
half jaar.
Giro 8 5 0 7 *8 ten saaie van
Sneeker Nieuwsblad.
Foto N.F.P. - Magielsen
F. Chopin
F. Chopin
Jef van Hoof
te Sneek, Bolsward en Joure op woens
dag 6 augustus 1958 door Arie Peters,
stadsbeiaardier van Nijmegen en Haar
lem.
1. Inleiding
2. Menuets (uit Platée) J. Ph. Rameau
3. Oud-Nederlandse liederen:
a. Den uil (bew. Jan Wagenaar)
b. Die nagtegaal (bew. A. Peters)
c. Het was een sneeuwwit vogeltje
(bew. A. Peters)
L. v. Beethoven
(bew. A. Peters)
Een oud spreekwoord zegt, dat in ie
der dorp kerk en toren in het midden
dienen te staan, maar men moet dat niet
al te letterlijk opvatten en in elk geval
gaat het in Dronrijp niet op. Daar staan
namelijk sinds de grijze oudheid kerk en
toren aan de buitenkant van het dorp.
En het gaat te ver wanneer men daar
om zegt, dat er dus in Dronrijp iets
niet klopt, want Dronrijp is een plaats
van onbesproken reputatie. Immers, hier
stond de wieg van Laurens Alma Tade-
ma, die als kunstschilder vooral in En
geland grote bekendheid had. En Eise
Eisinga, de eenvoudige wolkammer,
wiens naam nu nog met eerbied wordt
genoemd om zijn kennis van wis- en na
tuurkunde en om zijn planetarium te
Franeker, is hier geboren. Voorts is hier
onder meer een beroemd Franeker hoog
leraar, Hermannus Venema woonachtig
geweest. En, dat Dronrijp, niet alleen
een plaats is waar het goed moet zijn te
wonen, maar waar het tevens gezond is,
kan blijken uit het feit, dat daar in 1703
een zekere Joost Schup moet zijn over
leden op de respectabele leeftijd van 112
jaar. Nee, de reden dat Dronrijps kerk
en toren niet in het midden staan, moet
men niet in deze richting zoeken, voor
Dronrijp gaat het oude spreekwoord niet
op.
Hier legde partuur no. 2, F. Sterk,
Sj. Sikkes, D. Hoitsma beslag op de 1ste
prijs. De 2e prijs was voor het trio P.
Douma, J. Hoekstra, W. Couperus. De
eindstand was 53, 62 en een gepas
seerde kaats.
De prijzen werden met een toepasse
lijk woord uitgereikt door voorzitter A.
v. d. Leij.
Gisteren hield de Kaatsver. Sneek op
het Black Boys-terrein aan de Noorder-
hoek een onderlinge ledenwedstrijd
waaraan door 6 parturen van drie spelers
werd deelgenomen. De lijst zag er als
volgt uit
1. R. Brandsma, C. Langerak, G. Lan
gerak;
2. F. Sterk, S. Sikkes, D. Hoitsma;
3. S. Kuiken, L. de Wagt, A. Dantuma;
4. P. Douma, J. Hoekstra, W. Coupe
rus;
5. J. Post, H. Steensma, J. Ruiter;
6. H. Andela, N.N., G. Mulder
In verband met de geringe deelneming
tal van leden namen deel aan wed
strijden in omliggende plaatsen of wa
ren met vacantie werd besloten on
der de verliezers van de eerste omloop
een afvalronde te houden, zodat het al
met al nog een geslaagde wedstrijd is
geworden, waartoe het vertoonde spel
en het fraaie weer in ruime mate heb
ben bijgedragen Opvallend was het kra
nige spel van de 12-jarige Gerrit Lan
gerak, die met zijn vader C. Langerak
en R. Brandsma een partuur vormde en
zo meewerkte dit trio de eerste prijs in
de winnaarsronde te bezorgen. Als voor-
inse en in het tussenspel leverde deze
„kaatser in de dop” prima werk.
De 2e prijs was voor het drietal H.
Andela, N.N. en G. Mulder. Zij verloren
de eindpartij tegen partuur 1 met 45,
06 en een niet gepasseerde kaats.
De groep Franse organisten en vrien
den van het orgel uit Elzas-Lotharin
gen (Frankrijk), die momenteel een
„orgelreis” maakt door ons land, bracht
vrijdagmiddag een bezoek aan de Grote-
of St. Maartenskerk alhier.
Nadat de heer J. W. Boeijenga het
orgel had bespeeld, werd het gezelschap
in de voorm. sacristie ontvangen door
de president van de kerkeraad der Ned.
Herv. gemeente, Dr K. H. Siccama en
de president-kerkvoogd Dr H. Hofstra.
Dr Siccama sprak de gasten toe in de
Franse taal, heette hen hartelijk welkom
en gaf een overzicht van de bouwge
schiedenis van kerk en rgel.
Tijdens de thee werd elk der deelne
mers een foto en een korte beschrijving
van het orgel aangeboden. Daarna be
gaf het gezelschap zich in de kerk,
waar de heer Boeijenga op verzoek van
enkele orgelvrienden de klankmogelijk-
heden van het orgel demonstreerde.
Nadat de leider van het gezelschap
zijn dank had betuigd voor de gulle ont
vangst, vertrok men naar Leeuwarden.
De oorzaak daarvan gaat terug tot
overoude tijden, tot een verhaal, dat de
moeite waard is en nu weer een tikkel-
tje actueel wordt, nu de oude witte toren
van Dronrijp in de steigers staat. U
kunt het allemaal geloven of niet, maar
in de twaalfde eeuw, toen er in Dronrijp
nog maar een paar huizen stonden, wer
den 'e gemoederen benig gehouden door
een probleem, waarvoor men maar geen
oplossing kon vinden. Dat er een kerk
gebouwd moest worden, daarover was
men het roerend eens, maar de plaats,
waar het Godshuis moest verrijzen vorm
de de twistappel. De bevolking was ver
deeld in groepen, die ieder een eigen
mening verdedigden en allemaal ’t been
stijf hielden.
Dit alles had trouwens een diepere I
oorzaak dan gewone dwarsdrijverij. Men
vreesde dat in Dronrijp hetzelfde zou ge
beuren als in Nijland. Daar had men iv
diezelfde tijd ook een kerk gebouwd.
Men had met zorg een stuk grond ge
kozen, maar wat men de ene dag op
bouwde, bleek de volgende dag weer te
zijn afgebroken. Zulks ging alle mense-
Zaterdagmiddag werd te Leeuwarden
de jaarlijkse kaatspartij van donateurs
van de Vereniging van Kaatsers gehou
den waaraan o.a. werd deelgenomen
door de secretaris der Kaatsver. Sneek,
de heer S. Breuker, die met de kaatsers
C. van Tuinen en T. de Groot, beiden
uit Leeuwarden op de 2e prijs, drie
kunstvoorwerpen, beslag wist te leggen.
Friesland is dermate zuinig op z’n monumenten, dat een restauratie nauwelijks
meer iets bijzonders is. Reeds vele jaren wordt er met succes geijverd voor het
behoud van vele oude gebouwen. Kerken met zadeldaktorentjes, poortjes, fraaie
gevels en gebouwen als de Schierstins in Veenwouden of het Martenahuis te Fra
neker werden onder handen genomen en nog altijd zijn er vele plannen voor
restauraties opdat andere gebouwen, die een sieraad zijn in het Friese land, be
houden blijven. In de lange rij van gerestaureerde bouwwerken en te restau
reren gebouwen, nemen kerk en toren van Dronrijp een aparte plaats in. In
Dronrijp is namelijk de restauratie begonnen van de fraaie witte toren, die
eigenlijk weinig Fries van stijl is, maar een dermate belangrijke plaats in het
landschap inneemt, dat men zich alleen daarom al kan verheugen over het feit,
dat deze witte toren eindelijk in de steigers staat.
gevoelen, weer een goede zou worden.
Nu dat is het geworden, dat mogen we
hier direct wel zeggen, de heren der
commissie hadden alles uitstekend gere
geld. Over Avereest, Hellendoorn, waar
even werd gestopt voor een wandelinge
tje om van het natuurschoon te genie
ten, en Rijssen werd vervolgens naar de
Holterberg gereden, waar in ,,’t Löss
Hoes” het middagmaal werd gebruikt,
dat uitstekend was verzorgd en smaakte.
Over Deventer en Apeldoorn werd toen
naar Vaassen gereden, waar de thee ge
bruikt werd en nog het een en ander be
zichtigd. Over Epe, Zwolle en Steenwijk
werd gereden naar Oranjewoud. Daar
werd, nadat onderweg nogal eens ge
trakteerd was, koffie gedronken en het
vogelpark bezocht. Het was toen als 8
uur geworden en het werd dus tijd huis
waarts te keren. Over Sneek en Hom-
merts werd naar Oudega teruggereden
waar het muziekkorps EMM omstuwd
door een grote menigte het gezelschap al
opwachtte. Men trok naar Ons Gebouw,”
waar de oudjes opnieuw op koffie met
wat er bij werden getrakteerd, terwijl
EMM zich ook nog even liet horen, wat
de gezelligheid zeer ten goede kwam.
Hier bracht de heer A. Feenstra nog
eens dank aan allen die hadden meege
werkt aan het organiseren en slagen van
deze prachtige tocht, in het bijzonder
gold die dank ook zuster Westra die en
kele oudjes de behulpzame hand had ge
boden en de chauffeur van de bus, de
heer Haanstra, die op de tocht nog al
eens inlichtingen over de bezienswaar
digheden verstrekte. Namens de vele
oudjes sprak de heer Joh. Boersma een
dankwoord tot het bestuur en allen die
meegewerkt hadden deze prachtige tocht
mogelijk te maken. Begeleid door EMM
werd gezamenlijk de Avondzang gezon
gen waarna allen, dankbaar gestemd,
huiswaarts keerden.
Intussen moeten wij ons niet verhelefl
dat dit eerste hoofdstuk uit de Sneker
gymnasiale historie wel zéér nevelig is,
waarbij men zich bovendien dient af te
vragen in hoeverre zich ook de Kruis
heren, die in 1462 hun intrek hadden
genomen binnen Sneek, niet onbetuigd
hebben gelaten in onderwijszaken. De
Kruisheren legden zich immers niet al
leen toe op studie, doch ook op het on
derricht van jongens, wier ouders op een
degelijke opvoeding prijs stelden. Zo
doende kende men ook in de Middel
eeuwen in menige stad reeds een
„schoolstrijd”, waarbij de saeculiere
geestelijkheid haar oude rechten tegen
de reguliere geestelijken trachtte te ver
dedigen.
Hoe het ook geweest moge zijn, Eelco
Napjus, wie wij nooit dankbaar genoeg
kunnen zijn zovele wetenswaardigheden
in zijn, in 1772 gedrukte kroniek te heb
ben vastgelegd, verzekert ons dat de
Sneker Latijnse School eenmaal zulk een
faar- genoot dat de „discipels uit Fries
land by menigten en zelfs uit andere
Provintien kwamen, om dese Scholen te
frequenteren”. Al bliijkt uit zijn verze
kering niet of dit het geval was vóór-
dan wel né. de Hervorming.
19 september zal een gedenkwaardige dag zijn in de annalen van het roem
ruchte Sneker Gymnasium. Eindelijk immers zal het afschuwelijke gebouw,
waarin de bloem van de Friese Zuidwesthoek sinds 8 januari 1880 werd opgebor
gen, metterwoon verlaten kunnen worden. In een feestelijke stoet zullen docen
ten en oud-docenten, leerlingen en oud-leerlingen de 19de september van het
Oud-Kerkhof naar de Almastraat schrijden en aldus de overgang naar het
nieuwe gebouw bezegelen.
Een gebeurtenis, welke aanleiding vormt tot een terugbllk in de historie na
bij nog voor allen, in wier leven het Sneker Gymnasium veel, zéér veel zelfs
heeft betekend, verder af voor degene, die de betekenis van het Sneker Gym
nasium voor een wijde gemeenschap ook in voorbij gegane eeuwen verlangt vast
te stellen.
OUDEGA (W), 31 juli. Vandaag was
het dan weer zover, de oudjes van onze
plaats en omgeving trokken er op uit.
Nagewuifd door velen, reden zij om 8
uur in een grote ZWH bus en zes perso
nenauto’s het dorp uit. Het weer hield
zich de gehele dag uitstekend. Over Span
nenburg, Heerenveen en Meppel werd
naar de eerste pleisterplaats gereden nl.
café „De Witte Bergen” bij de Wijk.
Daar werd een heerlijk kop koffie met
koek geserveerd en voerde de voorz. van
onze ver. Dorpsbelang, de heer A. Feen
stra, even het woord om de wens uit te
spreken dat deze dag, welke ons de een
heid van allen, zonder onderscheid doet
De naam „Stedelijk Gymnasium” is,
om te beginnen, van betrekkelijk jonge
datum. In het laatst verschenen num
mer van het gymnasiale schoolorgaan,
„Rostra”, wijst Dr Wadman er op dat
deze naam het uitvloeisel was van de
nieuwe wet op het Hoger Onderwijs.
Deze nieuwe Wet, welke enige orde zocht
te brengen in Hoger Onderwijs, schreef
nogal ingrijpende hervormingen voor,
wensten de leerlingen der ouderwetse
„Latijnse Scholen” voortaan nog tot de
Universiteit te werden toegelaten. Wilde
Sneek dus met haar tijd meegaan, zo
was het noodzakelijk de aloude Sneker
„Latynse Skoale” op nieuwe leest te
schoeien en voor de naam „Gymnasium”
in aanmerking te doen komen.
Aldus geschiedde op 24 april 1876
gaven de curatoren der Sneker Latijnse
School te kennen: „1ste dat Sneek in het
bezit blijve eener inrichting voor hooger
onderwijs; 2de dat de bestaande la-
tijnsche school worde gereorganiseerd
en veranderd in een gymnasium".
110 Sneker burgers ondersteunden dit
verlangen met een adres, 27 mei 1876
bij de Gemeenteraad ingediend, terwijl
22 augustus 1878 de Raad het besluit
nam de Latijnse School per 1 October
1878 op te heffen en door een Gymna
sium te vervangen.
Men heeft wel eens beweerd dat de
Sneker Latijnse School in het jaar 1398
zou zijn gesticht, zodat er in 1948 alle
reden scheen, het 550-jarig bestaan met
grote luister te vieren. Helaas, de bron
van deze bewering kon niet worden ont
dekt, zodat er van feestvieren niets
kwam. Het is met de kennis over de
middeleeuwse historie van de Latijnse
School trouwens maar droef gesteld zo
dat men zich wel tevreden zal moeten
stellen met de wetenschap dat deze
reeds bestond eer het Calvinistische
stadsbestuur, in 1580, deze instelling
dienstbaar ging maken aan de predikan
tenopleiding. Men borduurde daarbij in-
het Enfin, de ossen werden gevonden bij een
rietpoel bij het dorp. De grond werd op
gehoogd en daar bouwde men de eerste
kerk van tufsteen. Omstreeks 1500 was
d!e kerk echter zo vervallen, dat men de
bouwmeester Antonie Antoniszoon riep
om een nieuwe kerk te bouwen, hetgeen
rond 1544 is geschied. Na vele ingrij
pende. veranderingen prijkte deze kerk
eeuwenlang als een sieraad in het land
schap. Maar, om te voorkomen dat
Dronrijp weer evenver zou komen als
rond 1560, diende deze kerk al sinds
jaren grondig gerestaureerd te worden.
Er zaten barsten in de toren, de pleister
laag was sterk aangetast en de kloklui
ders hebben zelfs verteld, dat de lampen
in de kerk schudden, wanneer de klok
ken werden geluid. Al met al werd de
restauratie van jaar tot jaar duurder en
hier zal een bedrag van meer dan
f 200.000.mee gemoeid zijn. Tijd was
geld voor Dronrijp, maar er was meer
tijd dan geld en zo komt het, dat nu pas
de toren in de steigers staat, de toren
van de kerk, waaraan een zo typische
;eschiedenis is verbonden. Aan de voet
van de toren staat een oude herberg
net een uithangbord, dat aan het
oude verhaal herinnert, een bord
met twee ossen. De toren met de kerk
vormen meer dan een herinnering, na
melijk een monument in het Friese land
schap, dat nu dank zij restauratie weer
vele jaren een sieraad zal zijn.
Moest haar zuster koningin Elizabeth van Engeland tijdens een bezoek aan een
kolenmijn een wit mijnwerkerspak aantrekkeniets dergelijks viel ook prin
ses Margaret ten deel bij de Niagara-watervallen in Canada. Om dit grote
der natuur van nabij te aanschouwen, was een regenjas wel aan te
Foto: Prinses Margaret (voorgrond) in witte regenjas.
lijk verstand te boven en ten einde raad
koos men maar een ander stuk grond.
Daar gebeurde evenwel hetzelfde. Een
geestelijke, wiens hulp werd ingeroepen,
verklaarde dat dit alles een vingerwij
zing was en dat men niet het juiste stuk
grond had gekozen. Hij adviseerde een
koe met een bakje cement en stenen om
de nek, of twee ossen, gespannen voor
een slee met bouwmaterialen, tegen de
avond los te laten en om dan de kerk te
bouwen waar de dieren de volgende och
tend gevonden zouden worden. Aldus ge
schiedde en er was geen vuiltje meer
aan de lucht. De Dronrijpers waren voor
zichtige lieden en besloten tenslotte om
alles naar Nijlands voorbeeld te doen.
Sommigen geloofden er niet in, maar
konden toch niet tegenspreken, dat het
geen kwaad kon. Zo werden in Dronrijp
twee ossen met een ketting aan elkaar
gebonden en tegen de avond losgelaten.
De volgende ochtend, toen de nevel nog dreunen van de ossen in het witberijpte
over het veld hing, ging men de dieren veld. De rijp en het dreunen zou men
Wij kunnen voor de waarheid nog altijd in de naam van Dronrijp te
niet instaan, maar volgens een oud ver- rug kunnen vinden, zegt dit verhaal,
haal is men daarbij afgegaan op
4. Contradans in C
5. Trois pastourelles
a. Lison dormait
b. La Batelière
c. La chanson du tamborineur
6. Uit het „Ritterballet”
L. v. Beethoven
7. Liederen uit verschillende landen:
a. Quid Long syne (Schotland)
b. Per spelemann (Noorwegen)
c. Arvon mekin ansaitsemme
land)
d. l’Acqua bella (Italië)
8. a. Mazurka 48
b. Nocturne (in Es)
9. Menuet
10. a. Speldewerkstersleer
E. Hullebroeck
b. Van Pier den mandenmaker
Jaak Opsomer
c. Beiaardlied P. Benoit
11. Dansje Kees Roelofs
tussen slechts op het oude patroon
voort aangezien vóórdien de Latijnse
School bij de Sneker Sint Maartenskerk
geïncorporeerd was geweest in de
eerste plaats om over koorknapen te
kunnen beschikken, enigszins in het
kerklatijn bedreven, in de tweede plaats
jongelieden de gelegenheid te bieden zich
voor te bereiden op een opleiding tot
geestelijke, in de derde plaats jongens
van gegoede stand in staat te stellen
enige algemene ontwikkeling op te doen
eer zij in de koopmansstand traden dan
wel naar- Keulen, Parijs, Bologna of Pa
dua werden gezonden, teneinde zich ver
der te bekwamen in de theologie, rech
ten of medicijnen.
De overlevering wil dat het bovenver
trek der nog bestaande Sacristie tot
deze „Schole van Sinte Maarten” heeft
dienst gedaan. Hetgeen alleszins aanne
melijk klinkt waar heden ten dage de
Sacristie der Sint Geertruidskerk te
Workum nóg de benaming „Latynsks
Skoalle” draagt.
Geestelijken van de Sneker Sint Maar
ten zijn uiteraard de docenten van deze
middeleeuwse scholieren geweest en om
dat de begeving der kerkelrjke ambten
aan deze kerk aan de Commandeur van
het Johannleter klooster „Sint Jans-
berg” alias „Hospitael” stond, kunnen
deze docenten heel wel Johannieters ge
weest zijn, met wie de Sneker „spes
patriae” nog niet zo slecht af was.
Nevelig.
In de afgelopen maand juli telde de
Leeszaal 1617 bezoekers, van wie 143
vrouwen en bedroeg het aantal uitge
leende banden 8302.
Waar Dr A. Wadman de opdracht
heeft aanvaard, de geschiedenis van het
Sneker Gymnasium vanaf het eerste be
gin zo nauwkeurig mogelyk te boek te
stellen, mogen wjj ons van de taak ont
slagen achten zulks eveneens te trach
ten gesteld dat wjj hiertoe in staat
zouden zijn. Het is slechts onze bedoe
ling aan de hand van enige, min of meer
anecdotisch gestelde mededelingen de
belangstelling der Sneker burgerij voor
de komende herdenking gaande te ma
ken, opdat de gehele stad zich mede op
maakt vreugde te betonen over de we
dergeboorte van zulk een nobele instel
ling als het Sneker Gymnasium een
instelling, welke de stad eerst waarlijk
die naam waardig doet zijn.
Bij beschikking van de Minister van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
is aan de Universiteit te Groningen be
noemd tot docent in het elementair La
tijn in de faculteit der Letteren en Wijs
begeerte Dr R. ten Kate, conrector van
het Willem Lodewijk Gymnasium te
Groningen.
