OUD
LONGWORM, een steeds
meer voorkomende ziekte
’Enrols vliegtuig neergestort bij Oudega-W.
„Hoe meer zielen” in Amicitia
AGENDA
,SINT-MARTENSBRANNEN’,
VOLKSGEBRUIK IN LEGE GEAEN
Waterpoort -krabbels
I
I
I
i
I
t
I
I
I
I
t
en
van
de 11e november
Op de avond
van
f
IJLST
W YMBRITSER A DEEL
Hele nacht gezocht naar slachtoffers in Ringwiel
It brantsje
Officieel Orgaan van de gemeenten SNEEK,
it-
Donderdag 10 nov. 1966
DRUFHOUTS NIEUWSBLAD
Dr. J. S. Reinders sprak voor
Friese Mij. van Landbouw afd Sneek
Op verscheidene plaatsen in onze stad worden huizen afge-
broken. Gelukkig maar, dat er nog meer nieuwe worden ge-
t bouwd. Ook aan de Koopmansgracht is de sloper begonnen met
t twee oude huisjes. Deze werden trouwens al lang niet meer
bewoond, doch gebruikt als opslag- en werkplaats. Ze zijn eigen-
j kig. Hij
Ds. A. 1. Krijtenburg
25 jaar predikant
dom van Wouda’s Meelfabriek en het gaat er om meer ruimte
te scheppen. Vooral met het oog op het toenemende bulk-ver-
voer van veevoeders. Op het vrijgekomen terrein zal in de verre
toekomst waarschijnlijk ook opnieuw gebouwd worden. Maar
wat er komt is nog niet bekend.
121e jaargang nr. 90
Cabaret van Fons Jansen contra heilige huisjes
Hei Sneeker Nieuwsblad is een gecombineerde uitgave van NIEUWE SNEEKER COURANT. SNEEKER COURANT en
L: 1
JÉ
J" -tL*1LJ.-i
SNEEKER NIEUWSBLAD
ECHT KINDERFEEST
Martinus (Martin of Maarten zoals
Mochten er in onze stad nog men-
activiteiten zullen worden onderno
men. Men heeft slechts de bedoe
ling hem voedsel te verstrekken.
Veel vis wordt daartoe betrokken
van Groninger vissers, die hier ge
durende de weekends in drommen
naar toe komen.
bij deze ziekte de eitjes met de uit
scheiding naar buiten. Die eitjes ko
men in het voorjaar op het land en zijn
na 1 juli uitgegroeid tot besmettelijke
larven. Zichtbare verschijnselen bij de
ze ziekte zijn een achteruitgang in con
ditie en diarree.
Maagdarmworm is te bestrijden door
de dieren voor juli een geneesmiddel
in te geven, dan een paar dagen op het
zelfde perceel laten grazen, waardoor
de dode eieren naar buiten komen en
dan te verweiden naar een onbesmet
perceel. Ook maagdarmworm is een
veel voorkomende ziekte bij kalveren
en oudere koeien, aldus de heer Rein-
ders.
Omtrent de oorzaak van het ongeval
was vanmorgen nog niets bekend. Door
de (Nederlandse) Rijksluchtvaartdienst
wordt in samenwerking met de Engel-
sen een onderzoek ingesteld. Verwacht
werd, dat er vandaag meer licht zou
komen in deze zaak. Het toestel was
een proefmodel van de Engelse fabriek
Britton Norman in Benbridge. Het was
een tweemotorifie hoogdekker, ontwor
pen als zakenvliegtuig. Als passagiers
vliegtuig kan het zes mensen bergen.
Verschijnt MAANDAGS
en DONDERDAGS
Kantoor voor
administratie en redaktie
GEDEMPTE POL 6
Telefoon 05150 - 3005
Redacteur H. A. de Boer
Telefoon 4091
beuren, omdat de automobilisten
blijkbaar last hebben van slecht
zicht. Uitkijken en voorzichtig rij
den is op zulke dagen dus meer
dan ooit geboden.
ALLEEN IN LEGE GEAëN
Het „Sinte-Mettensrinnen’ kan vrij
algemeen worden genoemd. Vrij wat
minder algemeen, zelfs een geïsoleerd
gebruik, is het Sint-Maartensvuur of
Sint-Martensbrannen. Dit kan men al
leen nog aantreffen in de dorpen in de
Lege Geaën. Reeds in september is in
deze streek de jeugd bezig met het
verzamelen van allerhande brandbaar
materiaal. Dit wordt met boerewagens
naar een (in de regel) vaste plaats ge
reden, waar alles op een grote hoop
wordt gestapeld. Op de avond van de
11e november Jopen’ de kinderen eerst
met lampions, waarna ahen zich naar
de „branbult” begeven en deze ontste
ken. In dit verband kunnen ook de
Sint-Maartensvuren in noord- en mid-
den-Limburg worden genoemd. Maar
in deze streken worden de „bulten”,
naar de gewestelijke rooms-katholieke
zeden, aan de vooravond (10 november
dus) ontstoken.
Gistermiddag omstreeks kwart over één is een Engels zakenvliegtuigje met
twee mensen neergestort in het Ringwiel, een poel tussen Oudega en Gaast-
meer. Vanmorgen waren de inzittenden, de Engelse piloot Peter Hillwood uit
Tottom en diens passagier Albert Weer da, uit Emden, Duits agent van de
vliegtuigfabriek Britton Norman, nog niet gevonden. Tot diep in de nacht
hebben duikers uit Valkenburg (Z.H.) geprobeerd hen te vinden ondanks
duisternis en koude. Het vermoeden bestond vanmorgen, dat de Vchamen zich
bevinden in een ander gedeelte van het wrak dan dat is gevonden. Het zoe
ken is vanmorgen voortgezet.
Kort voordat het vliegtuig, dat on
derweg was van Emden naar Sout
hampton, neerstortte, had de piloot
moeilijkheden met zijn blindvliegappa-
ratuur gemeld. Het verdween daarop
van het radarscherm in de verkeersto
ren op Schiphol.
ste mogelijkheid is in Haskerdijken
geprobeerd met verschillende midde
len. Dit heeft echter geen deugdelijk
resultaat opgeleverd. Br is de laatste
jaren veel gedaan aan geneesmiddelen
en op het ogenblik zijn er behoorlijke.
De slakjes met de leverbotlarven
komen meestal voor op kwelplaatsen.
Ook kan men ze veelvuldig aantreffen
op weilanden met diepe greppels, of in
weilanden op knipklei. Besmetting
wordt meestal in de herfst opgedaan,
aldus besloot de heer Reinders zijn in
leiding. Hij beantwoordde hierna en
kele vragen. Na een woord van dank
aan de spreker sloot de voorzitter deze
nuttige bijeenkomst
hij ook wel wordt genoemd) was een
bisschop in de stad Tours in midden-
Frankrijk. Ongeveer 400 jaar na Chr. is
hij gestorven. Tijdens zijn leven was
hij de bevolking zeer dierbaar. Dit
leidde ertoe, dat hij als eerste bisschop
openbaar door de Kerk werd vereerd.
Ongeveer 60 jaar na zijn dood bepaalde
de Kerk, dat hij in het vervolg op 11
rJn'vr» -71/7TÏ \A7irln3TVTozp/-fn Fti'? oL’ on nnnf PT nm. TfïPPY Tll.iYn.t.P.
Inmiddels was de politie gewaar
schuwd. Enkele mensen hebben het
zien gebeuren. Zoals Arnold Wiegers-
ma. die thuis was en plotseling een
knal hoorde. Even daarvoor had hij
het vliegtuig al gehoord. Het toestel
moet vlak langs de boerderij zijn ge
gaan Mevr. J. Veninga zag het toestel
in het poeltje vallen en buschauffeur
Th. Westra. die met ziin bus van Oude
ga naar Gaastrreer reed, liet daar de
bus staan en ging snel in zijn eigen
auto terug Met enkele anderen roeide
hij naar wat er boven het water uit
stak Enkele ronddrijvende panieren en
reddingvesten wist men op te pikken.
ma r meer konden ze niet
Het cabaret is tegenwoordig „in”;
geleidelijk zijn ook meer cabaretiers
overgegaan op éénmans-cabaret. Fons
Jansen, die in 1962 als amateur begon
voornamelijk op het thema van de
rooms-katholieke levensbeschouwing,
laat in zijn programma „Hoe meer zie
len” achtereenvolgens de dominee, de
pastoor en de psychiater, drie functio
narissen die zich bekommeren om de
ziel, ten tonele verschijnen. Na zijn
Er zijn mensen, in de regel niet Friezen, die beweren, dat de Friezen
nogal vasthouden aan oude, overgeleverde gebruiken op het gebied van
de cultuur en de zeden. Indien deze bewering juist zou zijn, zou daaruit
kunnen worden geconcludeerd, dat Friesland rijk is aan volksgebrui
ken. De werkelijkheid is echter anders. Evenals in de rest van Neder
land heeft de zeer snelle evolutie, vooral na de tweede wereldoorlog, tot
gevolg gehad, dat hier veel volksgebruiken zijn vervaagd of bijna ge
heel verdwenen. Een sprekend voorbeeld hiervan is het Sint-Thomas-
luiden, dat tegenwoordig alleen nog in de dorpen Katlijk en Oudehorne
wordt gedaan, maar aan het begin van deze eeuw in een veel uitgebrei-
der gebied plaatsvond. Ook andere gebruiken dreigen te verdwijnen,
indien zij niet op verschillende wijzen worden gestimuleerd.
Dit is onder andere het geval met de
viering van het Sint-Maartensfeest, dat
dat laatste jaren kunstmatig wordt
„gevoed” door verenigingen van plaat
selijk belang en schoolbesturen. Het
eigenaardige bij dit feest is, dat het
zich steeds meer uitbreidt. Als gevolg
van de industrialisatie verhuizen velm
van streken met het Sint-Maartens
feest naar gebieden, waar dit gebruik
nog onbekend was. Zo kan men mor
genavond in de Noordoostpolder en de
Wieringermeer talrijke kinderen aan
treffen, die met „lichtjes” door de stra
ten lopen. De 11e november is dus de
dag waarop het Sint-Maartensfeest in
grote streken van ons land wordt ge
vierd.
MAAGDARMWORM
Een andere parasitaire ziekte is de
maagdarmworm. Deze worm, die niet
groter is dan 1 cm. leeft in allerlei
soorten in de lebmaag. Onderzoekingen
hebben uitgewezen, dat er soms in 1
gram mest 1000 eieren voorkomen. In
tegenstelling tot de longworm, komen
Direct steeg een verkenningsvlieg
tuig van de vliegbasis Valkenburg op,
maar dit keerde later terug omdat men
vanwege de slechte weersomstandig
heden niets kon ontdekken.
Dat Fons Jansen maandagavond voor
de televisie verklaarde liever niet van
dit medium gebruik te maken, omdat
zijn éénmans-cabaret een select publiek
behoeft, valt na gisteravond beter te
begrijpen. Niet iedereen zal waarschijn
lijk zijn grappen en grollen over za
ken die het geloof betreffen even waar
deren. Bovendien wordt een zeker ni
veau geëist om alles te kunnen begrij
pen. De mensen, die voor een matig
bezette zaal in Amicitia zorgden, heb
ben ongetwijfeld geen spijt gehad, dat
zij de regen trotseerden om te luiste
ren naar een van Nederlands grootste
cabaretiers.
Ad vertentieprij s
15 cent per mm
Bij kontrakt
(handelsadvertenties)
lager.
Abonnementsprijs f 4,
per half jaar. Franko p.
post f 5,— per half jaar.
Giro 85 07 48 ten name
van Sneeker Nieuwsblad
Woensdag 9 november was het vijf
entwintig jaar geleden, dat onze oud-
stadgenoot ds. A. I. Krijtenburg, thans
predikant van de Gereformeerde (Vrij
gemaakte) Kerk van Dordrecht, werd
bevestigd als predikant van de Gere
formeerde Kerk van Eemdijk.
Andries Izaaks Krijtenburg werd op
18 december 1912 te Sneek geboren.
Hij bezocht eerst het stedelijk, thans
Magister Alvinus-gymnasium in zijn
geboortestad en studeerde daarna aan
de theologische hogeschool van de ge
reformeerde kerken in Nederland te
Kampen, waar hij in maart 1938 zijn
kandidaatsexamen aflegde. Nadat de
heer Krijtenburg door de classis Sneek
beroepbaar was verklaard in de gere
formeerde kerken in Nederland, was
hij hulpprediker, eerst ruim een half
jaar te Goënga en Sijbrandaburen,
daarna bijna een jaar te Arnhem en
tenslotte nog ongeveer negen maanden
te Bunschoten-Spakenburg. Op 9 no
vember '941 werd hij bevestigd als
eerste predikant van de op 1 augustv
1941 zelfstandig geïnstitueerde Gere
formeerde Kerk van Eemdijk. In deze
eerste gemeente maakte ds. Krijten
burg zich in 1944 los van de synodale
besluiten. In 1946 verwisselde hij de
Gereformeerde (Vrijgemaakte) Kerk
van Eemdijk met die van Bilthoven,
vanwaar hij in 1951 naar Zaamslag
vertrok. Sinds 6 maart van dit jaar
dient ds. Krijtenburg de Gereformeer
de (Vrijgemaakte) Kerk van Dordrecht
Ds. Krijtenburg werd bij herhaling
afgevaardigd naar de particuliere sy
node van Zeeland - Noord Brabant -
Limburg en ook enige keren naar de
generale synode van de Gereformeerde
(Vrijgemaakte) Kerken in Nederland.
Verder heeft hij ook nog vele bestuurs
functies en deputaatschappen vervuld.
Us jonges üt ’e „Lege Geaën”
Binn’ altyd drok yn ‘t spier
Binammen om novimber hinne
Dan komt „it brantsje” yn sicht,
net wier?
Al wiken ha hja ’t tige drok
En bringe ‘t spul to plak.
Alles op ien greate bulte
En kryt it syn gerak.
Om plak to finen is in toer
Yn ’t lan giet ‘t ek wol roech
Mar, diz’kear wie it Jabik boer
Dy’t nei it freegjen ’t ja-wird joech.
Is ’t ‘dan einliks alf novimber
De bern sjogge der al lang nei üt,
Dan brarne jouns de lampioenen
En sjonge hja de ferskes bruut
By eltse daar wurdt dan hwat jown
Hjir appels, parren of sa hwat
Suertsjes, koekjes, pipernuten
Alles yn ien greate pot
Nei ófrin wurdt it earlik patten,
Elts krijt syn diel, wol graech hwat ha
Hja komme wurch en smoarch
as bargen
Nei ’t greate feest op hüs wer ta.
Gisteren kreeg de gemeentepolitie J
Sneek vijf aanrijdingen te behande-
len, die alle gelukkig met lichte J
Onze stadgenoot P v. d. Kooi in de schade afliepen. Volgens de politie
- - - - geluk- houdt dit verband met het regen- J
landelijke achtige weer. Het is haar ervaring, F
LEVERBOT
Tenslotte behandelde de spreker le-
verbot. Dit is een geheel andere en in
gewikkelder ziekte. De leverbot leeft
in volwassen toestand hij is dan on
geveer zo groot als een vingernagel
in de galgangen van de lever. Uit de
eieren ontstaan larfjes, die ook weer
met de uitscheiJ’ng op het land komen.
Deze larven moeten voor hun verdere
bestaan een slakje hebben, waarin zij
zich dan verder ontwikkelen èn ver
menigvuldigen. De ontwikkeling in de
slak duurt ongeveer 2 maanden bij een
gemiddelde dagtemperatuur van tien
graden Celcius. Leverbot kan dodelijk
zijn: schapen bijvoorbeeld kunnen
reeds sterven aan onvolwassen botten-
Er zijn twee bestrijdingsmogelijkhe
den. De slakken met de larven doden,
of de leverbot in de koe doden. De eer-
Vanmiddag werd in de voormalige
Pier de Boer-stichting aan de IJ1-
sterkade de chr. detailhandelsvak-
school officieel geopend. Hoe dit
in zijn werk ging en wat er alle
maal gezegd werd kon vandaag niet
meer mee. Maar wel verklappen wij i
alvast, dat Mercurius, de god van
de handel, zelf aanwezig was bij de
Sinterklaas is er dit jaar vroeg bij. opening.
J sen zijn, die van plan waren om in
de nacht van zaterdag op zondag
I tussen 0 en 6 uur naar Lemmer of
verder te rijden, dan worden zij er
J aan herinnerd, dat de brug in Span-
nenburg dan is gestremd. Wie lo-
1 pend of op de fiets gaat kan er nog
wel over, maar auto’s e.d. moeten
omrijden, over Joure of helemaal
J door Gaasterland.
november zou worden herdacht. Deze
cultus heeft zich langzamerhand uitge
breid over het aangrenzende Germaan
se gebied, waarbij ock Nederland be
hoorde.
De verering van de heilige is in de
loop der jaren geheel op de achter
grond geraakt. Tegenwoordig is het
een echt kinderfeest. Eerst met de
brandende kaarsjes bij de deuren langs,
dan een versnapering en wat de Lege
Geaën betreft, tenslotte het Sint-
Maartensvuur.
De branbult is niet uit deze streek
weg te denken. Misschien gaat dit
„Sint-Mertensbrannen” evenals de rest
van het Sint-Maartensfeest zich de ko
mende jaren ook uitbreiden. Dan zou
de kans groter zijn, dat dit volksge
bruik blijft bestaan.
(Geraadpleegde literatuur: De Frie-
sche kalenderfeesten en Levend volks
leven, beide van S. J. van der Molen.)
Nogmaals de ooievaar. In ons stuk- Gisteren was hij reeds op het Groot
je in de krant van vorige week zand om de heropening van een
donderdag werd ten onrechte de zaak bij te wonen. Verscheidene
dierenbescherming genoemd. Dit kinderen vragen zich nu in ver-
moest zijn: de Vogelbeschermings- warring af hoe. dat kon, terwijl de
wacht Sneek en Omstreken. Men Sint pas volgende week zaterdag
f deelde ons mee, dat er geen vang- zijn officiële intocht houdt.
Tri 4-zm 4
Donderdag 10 november Dia-zendings-
avond Filadelfia Gemeente Sneek in
het Tempelierenhuis, Oosterdijk.
Aanvang ’s avonds 7.30 uur.
Donderdag 10 november 's avonds 8
uur Amicitia-theater Toneelgroep
Amicitia met het blijspel „De be
moeial”. Na afloop dansen in de
foyer.
Vrijdag 11 november K.C. Sneek en
Omstreken en Ned. Ver. tot Be
scherming van Dieren afd. Sneek.
Kleurenfilm met toelichting door dr.
Naaktgeboren over „De geboorte van
de hond”. Rest. „Onder de Linden”,
's avonds 7.45 uur.
Vrijdag 11 november. Feestavond in
„Ons Gebouw” van de Invaliden
Sportclub „Fit Door Sport”. Aan
vang 8 uur. Zitvolleybal-demonstra-
tie en toneelstuk „In foarlik bern’
Zondag 13 november Dancing Boer-
mans, Bolsward. „Mandy and the
Valliants”.
Donderdag 17 november ’s avonds 8
uur in Amicitia „Kunst aan Allen”.
Toneelgroep .Theater’ met het toneel
stuk „St. Joan” van G. B. Shaw.
Vrijdag 18 november Vergadering van
Volmachten Waterschap „Heeg” in
hotel Visser te Heeg. Aanvang
’s morgens 9.30 uur.
Dinsdag 22 november en woensdag 23
november: Uitvoering Snitser Frysk
Toaniel „Frou en Faem” in Amicitia.
Aanvang 8 uur.
Donderdag 24 november Concert Frysk
Orkest in Amicitia. Solist Anner
Bijlsma. cello. Aanvang ’s avonds 8
uur
Esdoornlaan is maar weer
l.lo. lij won met een 1-.j—
t prijsvraag van de Shell een olie- dat er op de eerste dag van een
kachel. Volgende week zal hem de- regenperiode, veel ongelukken ge_-
t ze prijs worden uitgereikt.
vorige programma „De lachende kerk”,
dat vooral op de roomse kerk betrek
king had, is dit nieuwe wijder van op
zet. De oecumene komt meermalen ter
sprake.
Fons Jansen wil geen clown zijn,
maar een nar, zegt hij zelf. Hoewel
men vaak naar hartelust kan lachen
om zijn rake opmerkingen, is het niet
louter kolder, noch satire. Allerlei ker
kelijke zaken worden gehekeld, hun
betrekkelijkheid wordt aangetoond.
Toch wordt Jansen nergens banaal, al
zullen sommigen vinden, dat hij mis
schien hier en daar te ver gaat met zijn
grapjes over de hemel en de hel.
Enkele typerende uitspraken: „Er wor
den tegenwoordig op ’t toneel dingen
gezegd, die ze er vroeger nog niet ach
ter deden”. Heidenen bekeren is een
christelijk werk: christenen bekeren is
een heidens werk”. „Er worden speci
ale reizen georganiseerd voor ortho
doxen en vrijzinnigen: 3 dagen Knok
ken”.
Jammer, dat niet alles even goed
verstaanbaar was. Afgezien daarvan
een avond met goed cabaret.
Tijdens de najaarsvergadering van de Friese Mij. van Landbouw, afdeling
Sneek, gistermorgen gehouden in restaurant Piso, heeft dr. J. S. Reinders
uit Leeuwarden een inleiding gehouden over de parasitaire ziekten bij het
vee. Dr. Reinders, die werkzaam is bij de gezondheidsdienst voor dieren in
Friesland, sprak over de verschijnselen en mogelijke bestrijdingsmethoden
van longworm, maagdarmworm en leverbot. Vijfentwintig leden waren on
danks de langdurige regenval, op de vergadering aanwezig.
Na het openingswoord van voorzitter
S. Andela van Nijland, werden eerst
enkele huishoudelijke zaken afgewerkt.
Als afgevaardigde naar de algemene
vergadering van de Mij. in Leeuwar
den werd gekozen de heer Tj. Hoekstra
uit Loënga. Als nieuw bestuurslid werd
gekozen de heer Tj. Folkertsma jr. uit
Uitwellingerga, die in de plaats zal
komen van de heer Th. de Boer uit
Speers. De voorzitter dankte de heer
De Boer, die zeven jaar zitting heeft
gehad in het bestuur, voor het werk
dat hij voor de Mij. heeft gedaan.
LONGWORM
De heer Reinders behandelde van de
drie parasitaire ziekten bij vee eerst de
longwormziekte. De longworm, aldus
spreker, is ongeveer 8-10 cm lang en
niet veel dikker dan naaigaren. Deze
wormen leven in de bronchiën. De
vrouwelijke exemplaren leggen eitjes,
die door het hoesten in de keel komen.
Zij worden doorgeslikt en komen in het
maagdarmkanaal terecht. Hier groeien
uit de eitjes larven, die met de uit
scheiding op net land terecht komen.
Het weer speelt een grote rol bij de
ontwikkeling van de larve. Een natte
en warme weide is het meest ideale
voor een larve. Maar ook onder andere
omstandigheden blijft een larve vaak
in leven, want zij kan zeer goed tegen
de kou. In het voorjaar, als het vee
weer in de weide .komt, vorden de
overwinterde larven opgeslikt en be
landen via darm en lever weer in de
longen.
De ziekte komt volgens de heer
Reinders steeds meer voor en dit jaar
is het heel erg. Hoesten en vermageren
van de dieren zijn bekende longworm-
verschijnselen. De jongste dieren heb
ben het meest van deze ziekte te lij
den, maar ook bij pinken komt het veel
voor. Bij de oudere koeien is de ziekte
het minst opvallend, maar hier speelt
de immuniteit een rol. Een moderne
bestrijdingsmethode is het inenten van
koeien met radio-aktieve larven. Deze
larven worden namelijk niet volwassen.
Maar ook zijn er tegenwoordig goede
geneesmiddelen tegen de longworm
ziekte.
Het kerk- en recreatieschip „De
Boei” is voor het winterseizoen uit
geleend aan Leeuwarden. In april
volgend jaar komt het weer naar
Sneek. De eerste dienst op het Snee-
kermeer zal met Pinksteren worden
gehouden. Vanmorgen werd in
Zaterdag 19 november viert de Leeuwarden het schip getoond aan
ANMB, afd. Sneek, het 50-jarig be- de pers. Het wordt zo lang beheerd
staan, ’s Middags zal er een recep- door INTEAC, een interkerkelijke
tie zijn in hotel Hanenburg. In on- stichting voor jeugdwerk, verge-
ze rubriek „Uit het verleden” kan lijkbaar met onze Meerpaal. De lig-
men lezen hoe de oprichting van plaats is tegenover hotel Amicitia.
de afdeling van de „Algemene Ne
derlandse Bedrijfsbond voor de Me
taalnijverheid en de Elektrotechni
sche Industrie” (hè hè) plaatsvond.
VS/'--
I
t
t
1
