Testcase voor een
generatie
werkt hard
aan een
dubbelstad:
80.000 inwoners
Hartig woordje
over
huidige woningbouw
Vrees
dat men
liet karakter
van
tuinstad
verliest?
Ir. D. Scheffer is een realist
SB L s»
fe-i
I
.-o
I
u-e- &W 5
aniliem
mers berekende nieuwe uitbreidingsplan
i<
sa-
a
Groot Malburgen in de Raad ten doop trek van deze nieuwe wijken naar de met
gehouden. Arnhem moet namelijk sterk méér natuurschoon begiftigde Arnhemse
tie tussen de bestaande kern van Arn
hem en de nieuwe dubbelstad-inwoners
kon onderling dus nog wel eens een ge
compliceerde zaak worden.
meer aan. Een tweede gloednieuw win
kelcentrum zal er in Groot Malburgen
verrijzen (naast dat in de nieuwe wijk
Presikhaaf heeft men de oude, gezellige
binnenstad), het bruggenprobleem dient
te worden opgelost, er zal gewerkt die
nen te worden aan goede recreatieve
voorzieningen, scholen zullen er verrij
zen, kerken en sportvelden.
En daarbij zullen de stedebouwkundigen
planologen en sociografen, (Arnhem be
zit al deze diensten) er voor moeten zer- t
gen dat Groot Malburgen op een verant
woorde wijze zal worden Ingekapscld in
de reeds bestaande stad, opdat ook mét
Groot Malburgen en zijn nieuwe 80.000
inwoners Arnhem de „parel van de Velu
we” zal blijven. Geen geringe opgave
dus, in ieder geval door het ontbreken
van het belangrijkste hulpmiddel dat
Arnhem altijd ten dienste stond (name
lijk het in de stad ingecalculeerde na
tuurschoon) een testcase voor deze ge-
ARNHEMS DUBBELSTAD
De man die in Arnhem zeer nauw be-
...hoe moderne woningbouw er uit kam
zien te midden van een boeiende natuur
toont deze foto.
Dan is Arnhem-tuinstad op z’n best.
Het betreft hier de stadswijk Crane
velt tegenover Burgers Dierenpark.
ARNHEM ALS TUINSTAD
Er is nog iets wat met name in Arnhem
sterk meespeelt, nog even de gedachten
vasthoudend aan wat vroegere Arnhemse
stedebouwkundigen aan landschappelijke
mogelijkheden ter beschikking stond bij
hun streven van de stad een evenwichtig
en qua natuurschoon fraai geheel te ma
ken. Had men Veluwe-waarts kunnen uit
breiden, dan had men het karakter van
tuinstad kunnen behouden en prolonge
ren. Noordwaarts echter treft men het
vlakke polderland. Zo zal daar dus een
afwijkend type stad gaan verrijzen, in
ieder geval niet zo rijk met natuurschoon
gezegend als elders wel het geval is ge
weest. De nieuwe wijk Presikhaaf, thans
nagenoeg voltooid en ruimte biedend aan
25000 inwoners, doet door haar in menig
opzicht ruime bebouwing („maar het had
nog ruimer gemoeten”, zegt ir. Scheffer)
reeds anders aan dan andere Arnhemse
wijken, die wel door boompartijen en
dergelijke worden gestoffeerd.
Reeds nu is een duidelijk aanwijsbare
ongetwijfeld de provincie met het rijkste natuurschoon, een
een geweldige afwisseling in landschapsvormen. Het lage,
boomgaardrijke gebied tussen de grote rivieren Rijn, Maas en
zuiden van de stad en de ononderbroken heidevelden en L--
den van de stad alsmede het schitterende coulissenlandschap van de Ach
terhoek tussen Arnhem en de Duitse grens: dit alles maakt van Arnhem
een prettige woonstad.
„.de nieuwe woonwijk Presikhaaf biedt een ander beeld dan de eveneens door de
afdeling van ir. Scheffer ontworpen wijk Cranevelt: kaler en verlatener, meer
overeenkomend met nieuwbouw overal elders in het land. Hier mist men de fraaie
natuurlijke decoratie. Bewoners in wijken als deze doen dan ook veel moeite om
in een stadsgedeelte als bijvoorbeeld Cranevelt te komen
(van een onzer redacteuren)
Arnhem (135.000 inwoners) is een van de bekendste toeristische centra van
ons land. De veelgebruikte typering „Arnhem-tuinstad” is geen holle leuze.
De allesoverheersende indruk die de bezoeker van
lijk de dominering van parken en j
van frisheid en ruimheid.
Arnhem heeft in het verleden goede stadsbouwmeesters gehad. Zij waak
ten er met zorg voor dat een harmonisch evenwicht bleef bestaan tussen de
fraaie natuur die de stad omgeeft en i
ding. Zelfs in tijden dat het nastreven
kelijk zeldzaam was, was dit voor
een levende realiteit. Arnhem dankt zijn karakter en
visie.
De schitterende natuurgebieden van
stadscentrum door. Men vergelijkt Arnhem wel eens met een hand.
De handpalm - maar - - --
gers zijn de verschillende buitenwijken. En tussen de „vingers” liggen de
parken met prachtige watervallen, fonteinen en een bijna ongerepte na
tuur.
Gelderland is
gebied met
gepland, betekent het een jaarlijkse In
vestering aan openbare werken van 15
tot 20 miljoen.
In deze nieuwe dubbelstad, zo vertelde
ir. Scheffer ons verder nog zal een ver
doorgevoerde scheiding plaatsvinden
tussen voetgangers en gemobiliseerd
verkeer. Ook dat zal het project er
niet goedkoper op maken, maar het
is een experiment, gezien de huidige en
nog steeds toenemende verkeersdrukte,
dat het woord is uit te voeren.
Ook Arnhem tenslotte kent zijn
neringsproblemen.
Dat is de wijk Klarendal, ruim
honderd jaar oud. De bestaande plan
nen voor de binnenstad, de wegen
structuur en de sanering van Klaren
dal worden door het nieuwe ont
wikkelingsplan Malburgen zó sterk
beïnvloed, dat hun huidige opzet niet
meer toereikend is. En daarom zul
len deze drie facetten van de stad
totaal opnieuw bekeken moeten wor
den. Zo blijft er voor stedebouwkun
digen en planologen ook in de nabije
toekomst in Arnhem volop werk aan
de winkel.
Waal ten Direct na de oorlog telde de stad 90.000
bossen ten noor- inwoners; thans zjjn het er reeds ruim
135.000.
hem.
Een eerste aanzet tot stadsuitbreiding
in deze richting werd overigens in 1933
reeds gegeven, richting Nijmegen. Lie
ver was de chef van de Arnhemse stede-
bouwkundige afdeling die een reputatie
heeft op te houden met de uitbreiding
van de aan zijn zorgen toevertrouwde
gemeente verder gegaan in de richting, nifïTWF winketcfvtua
daar waar de Veluwe in al haar schoon- NIEUWE WINKELCENTRA
heid ligt te pronken. Daar treft men goe- Een grote plaats is in dit uitbreidings-
de bouwgrond, zou men zonder al teveel plan ingeruimd voor bedrijven en instel-
voorbereidende werkzaamheden spoedig lingen. Want die trekt Arnhem steeds
kunnen beginnen en zou men, door die
goede en goedkopere bouwgrond, ook
goedkoper kunnen werken.
Maar de gemeenten hebben het niet al
leen voor het zeggen In dit land: uitbrei
ding Veluwewaarts werd van hogerhand
verboden uit nationaal recreatief be
lang. En daarom werd het dus het noor
den, met minder geschikte bouwgron
den en een duurdere methode van bou
wen, o.a. veel hci-werk. Dat Is echter
de tol die men dient te betalen in ons
land dat, wil het in 2000 nog recreatie
gebieden hebben, nu reeds duchtig op
zjjn tellen moet passen. Toch noemt ir.
Scheffer het merkwaardig dat, terwijl
men uit nationaal belang gedwongen
wordt de stedeljjke uitbreiding zuid
waarts te zoeken, men het van hoger
hand bljjkbaar niet mogeljjk maakt een
nieuwe, tweede brug over de Rijn op
enigszins korte termjjn te realiseren.
Wil de nieuwe agglomeratie Groot Mal- neratie en voor Ir. Scheffer die hen een
burgen evenwichtig uitgroeien dan zal grote verantwoordelijkheid opleggen,
die tweede brug er snel moeten komen, groter dan ooit aan enig andere Arnhem-
De capaciteit van de oude Rijnbrug is se planoloog of stedebouwkundige is toe-
thans reeds ver onvoldoende. En de rela- bedacht.
(van een onzer redakteuren)
Voor welke verantwoordelijkheden en
problemen huidige planologen en stede
bouwkundigen in Nederland zich zien
gesteld, werd ons duidelijk uit hetgeen
de Arnhemse stedebouwkundige ir. D.
C. Scheffer tjjdens een onderhoud dat
we met hem hadden als volgt kenschet
ste: „Met de kennis van vandaag en de
middelen van gisteren moeten wjj iets
gaan maken wat voor komende gene
raties goed is.” Over de „leefbaarheid”
van een dubbelstad als deze heeft ir.
Scheffer zich tjjdens een informele ver
gadering uitgelaten, die voorafging aan
de Arnhemse raadsvergadering waar’t
dubhelstadplan onlangs ten doop werd
gehouden.
Ir. Scheffer toonde zich een realist
toen hij zich over de „leefbaarheid”
van Groot Malburgen niet al te opti
mistisch uitliet.
„Wij hebben hier In Nederland de laat
ste jaren niet veel reden ons op de
borst te kloppen over de vormgeving
van onze nieuwe steden en wijken”, zo
zei hij. „In plaats van een geïnspireer
de veelvormigheid moeten we een
steeds grotere eentonigheid konstate-
ren, zeker in vergelijking met het bui
tenland. Het schort hier in ons land nog
teveel aan coördinatie tussen het werk
van al degenen, die zich met een ont
wikkelingsplan bemoeien.
We zijn in onze bouwkundige vormen
beperkt. Met de verhouding hoogbouw-
laagbouw zijn we in Nederland niet op
de goede weg. De flat is als woonvorm
niet ideaal, evenmin de eengezinshui-
zen als complex. Wat we nodig hebben
zijn mengvormen en combinaties van
hoogbouw en laagbouw. De eerste ja
ren is dat nog niet mogelijk. Daarom
is het vooralsnog noodzakelijk zoveel
mogelijk laagbouw te maken.
Wij moeten blijven experimenteren en
ons steeds bezinnen op nieuwe woon
vormen. Het buitenland is ons daarin
ver vooruit.”
De kosten van deze nieuwe Arnhem
se dubbelstad worden geschat op tus
sen de 250 en 300 miljoen, voorname
lijk door de hoge afwateringskosten.
Uitgesmeerd over 15 jaar, de tijd die
voor de bouw van Malburgen wordt
Stad dus met een stedebouwkundige hls- trokken Is bij het stedebouwkundige as-
torie waarvan een nageslacht ook thans peet van deze boeiende stad Is de pla-
nog de vruchten mag plukken; bovendien noloog ir. D. Scheffer, hoofd van de ste- uitbreiden als favoriete woonstad. En de woon-agglomeratle. Het gemeentebestuur
een stad die juist door haar rijk met debouwkundige afdeling. Hij huist met nieuwe dubbelstad Groot Malburgen om- heeft voor een moeilijke beslissing ge
staan met deze uitbreiding in zuidelijke
richting. AI te grote moeilijkheden met
grenswijzigingen (want de uitbreiding
ging ver over de Gelderse grens naast
Huisen, Eist en een klein stukje Heteren)
heeft een en ander niet opgeleverd. Het
plan is nu de nieuwe wjjk voor 80.000 in
woners in ongeveer 15 jaar te verwezen
lijken.
een stad die juist door haar rijk met debouwkundige afdeling. Hij huist met nieuwe dubbelstad Groot Malburgen
recreatiemogelijkheden begiftigde omge- zijn staf in een gebouw in de nabijheid vat een groot gebied ten zuiden van Arn-
ving ook thans - en nóg meer dan vroe- van de Rijnbrug.
ger - een grote aantrekkingskracht uit- Toen wij met hem spraken was net enige
oefent op diensten en instellingen, die dagen tevoren het voor 80.000 Arnhem-
vanuit het drukke en overvolle westen
uitzien naar andere mogelijkheden om
zich te ontplooien, daarbij mede zoekend
naar mogelijkheden om het de gejaagde
mens van deze tijd een beetje gemakke
lijker te maken tot zichzelf te komen.
Vandaar dat het oog daarbij nogal eens
op Arnhem valt, de stad waar de bevol
king met het jaar toeneemt. Het hoofd
kantoor van de AKU met researchwerk-
Arnhem krijgt is name- zaamheden die de gehele wereld omvat-
plantsoenen, van groen en bloemen, ^en heeft zich nog niet zo lang geleden
1 definitief in Arnhem gevestigd.
Men treft er de KEMA en een zich steeds
uitbreidende Heidemaatschappij. Provin-
ciale- en rijksdiensten zijn er gevestigd,
de immer verdergaande stadsuitbrei- je aspecten van de ,,schrijftafel”-ver-
van dergelijke principes nog betrek- plaatsing laten de stad niet onberoerd,
de Arnhemse stedebouwkundigen reeds «et ls bij dit alles duidelijk dat de stad
haar beste beentje voor zal moeten zet-
allure aan hun goede |en ze jlaar aantrekkelijkheid ook
«r t vabride’toekomst behouden.
de Veluwe dringen tot diep in het in de jongste regeringsnota betreffende
de ruimtelijke ordening in Nederland
dan een smalle- is het centrum van de stad. De vin- ?et oog op het magische jaar 2000
„Cl, „„xx oxx*«x c zyn de aggiomeratie Arnhem met steden
als Den Haag, Utrecht, Eindhoven en de
bandstad Twente genoemd als centra die
kunnen uitgroeien tot agglomeraties met
500.000 tot één miljoen inwoners. Arn
hems groei qua inwonertal is sinds de
laatste wereldoorlog beduidend geweest.
MM.
3 - SS
s-
