DE BA ARD
S!KT
BLEEF
UIT DE KUNST
als symbool van
manlijkheid
en i.fiardii>h id
moois van
DOOR DE EEUWEN HEEN AAN MODE ONDERHEVIG
Alleen Jan Steen
wilde er iets
maken
O 1
B
wow.
tW
Voor een degelijk cadeau
In oude tijden was de
baard in hoge ere
W
TWEEDE BLAD
DONDERDAG 23 NOVEMBER 1967
PTT in derde kwartaal 1967
zaterdag 25 november
Horlogerie - Juwelier
OOSTERDIJK 60 TEL. 4192
Veemarkt ^neek
iBURIMA
ÜL
M acht lijst telefoon
aansluitingen minder
O W
J O
O W B
RONO
Route St. Nicolaas op
.O
SNEEKER NIEUWSBLAD
NIVEAU
TERUGKEER
KINDERVRIEND
lllllllllllll lilt IHIIIIIIHIHl tlllllllllllllllllll
HIHIHHHHHHHHIIHHHHHHHHHHHHHh
mu-
Zaterdag 25 november
STEMMING
der
1.
wij
2.
3.
Laten wij er weer onmiddellijk aan toevoegen,
dat het hier weer om de Kunst met een grote K
gaat. Want afbeeldingen van Sint Nicolaas, al dan
niet in gezelschap van zijn zwarte knecht, zijn er
te kust en te keur. Denk maar eens aan de talloze
kinderprentenboeken
van andere bekende schilderijen, zoals „Het bin
nenkomen van de bruid” en „De muzikanten”,
heeft de schilder het kind nadrukkelijk op de voor
grond gesteld.
Dresden bevindt. Het is een simpel maar ontroe
rend schilderijtje van een moeder die, bij het open
raam staande, haar kindje pap voert. En dan is er
ook „Het gebed voor de maaltijd”, een prachtig
schilderij, waarin het kind, dat door de moeder
wordt vermaand stil te zijn, middelpunt is. Op tal
(west),
Kleine
Kruizebroederstraat.
Het enige schilderij dat het Sinterklaasgebeuren uitbeeldt is van Jan Steen: Het Sint-Nicolaas-
feest (Rijksmuseum, Amsterdam).
De kunst houdt niet van Sint Nicolaas. Of
Sint Nicolaas houdt niet van de kunst. Eén van
beide. Want zeker is, dat de goedheiligman met de
Kunst (met een grote K) niet op één stoel zit. De
oorzaak hiervan kan zijn, dat hij zich in zijn lange
leven te veel met de kunst met een kleine k heeft
beziggehouden door wat toch eigenlijk een grote
kunst is te weten wat onze wensen zijn, wat
onze ondeugden waren (die het vervullen van de
wensen in gevaar kunnen brengen), met zijn
schimmel over spitse daken rijden en zijn zwarte
knecht door de smalste schoorstenen te laten krui
pen Maar alle gekheid op een stokje: 'in de
beeldende kunst is St. Nicolaas altijd gruwelijk
verwaarloosd.
Op de dinsdg gehouden veemarkt
werden 1954 dieren aangevoerd, t.w.:
33 melk- en kalfkoeien f 975,
f 1075,—, f1175,—.
100 slachtkoeien f2,98, f3,45, f3,50,
f 4,10 gesl. gew.
50 pinken f 850,—, f 950,—, f 1050,—.
7 graskalveren f 340,f 485,
600 nuchtere kalveren f 60,f 120,
f 130,—, f 195,—.
15 bokken en geiten: geen notering.
925 schapen en lammeren resp.: f95,
f 145,f2,95, f3,15 gesl. gew. en
f90,—, f 135,—f5,90, f6,20 gesl.
gew.
100 varkens en slachtbiggen f 1,75,
f 1,85, f 1,95, f 2,10 levend gew.
65 zouters f2,15, f2,18 levend gew.
59 kleine biggen f 50,f 70,
als een spiegel van levenshouding en cultuur.
zien we dan het slanke, smalle spitse
baardje zijn intrede doen, dat aan het
Franse hof tot een klein sikje wordt
teruggebracht.
Start om half drie bij hotel Ha
nenburg. De route gaat via de stra
ten Kruizebroederstraat, Wijde
Burgstraat, Oosterdijk, Jousterkade,
Kleinzand, Ged. Poortezijlen, Wijde
Burgstraat, Nauwe Burgstraat,
Schaapmarktpl., Grootzand (oost),
Grootzand (west), Leeuwenburg,
Marktstraat, Kleine Kerkstraat,
18.30-18.45 RONO-dagboek.
18.45-20.00 Drense uutzendink.
Zondag 26 november
Gebruiksvee: prijzen niet hoger.
Slachtvee: alleen kwaliteit prijshou
dend. Pinken: prijshoudend. Graskal
veren: onveranderd. Nuchtere kalve
ren: zware dieren staande prijzen, res
tant niet hoger. Wolveemarkt: prijsh.
Varkensmarkt: kwaliteit prijshoudend.
Overige dieren niet hoger. Kleine big
gen weinig stemming.
De produktie van telefoonaansluitin
gen was ook in het derde kwartaal van
1967 weer hoger dan de vraag, zodat
de wachtlijst een verdere daling kon
ondergaan.
Het aantal ontvangen aanvragen be
droeg 57.697. Dit is ruim 2000 minder
dan in het derde kwartaal van 1966.
Bovendien werden 7004 aanvragen in
getrokken, 750 meer dan in 1966. Van
juli tot en met september kwamen
58.554 aansluitingen gereed, ruim 7500
meer dan in de overeenkomstige peri
ode van 1966. Al deze omstandigheden
werkten mee de wachtlijst terug te
brengen van 145.438 op 1 juli jl. tot
137.577 uit. september.
In ’t aantal binnenlandse poststukken
kwam nagenoeg geen wijziging: 530
mln. stuks zowel in ’t 3e kwartaal 1967
als 1966. De drukte aan de loketten
verminderde enigszins: 34.2 mln. han
delingen in het afgelopen kwartaal te
gen 35,3 mln. in 1966. Ook het aantal
binnenlandse postpakketten daalde
weer: 2,2 mln. tegen 2,7 mln.
Tussen 1 oktober 1966 en 30 septem
ber 1967 nam het aantal rekeninghou
ders bij de Postcheque- en Girodienst
toe met 200.000.
Het aantal spaarders bij de RPS
bleef stabiel: 5,7 mln.
1 Allereerst geven wij u de oplossing
- van het eindspel G. Féraud.
1 Zwart 29 en 30. Wit 37 38 39 en 40.
De enige zet voor wit die w is 38-32.
Zwart nu (30-35) en door 39-33 (meer-
slag gaat voor) en daarna 40-34 moet
zwart wegens oppositie het veld rui
men. Het lijkt nu zo eenvoudig en toch
hebben vele beginners de oplossing
niet gevonden.
I Het volgende vraagstuk, dat wij
vorige week opgaven. Zwart 13 26 33.
Wit 7 en 37 en waarbij de winst door
1 een combinatie moet worden verkre-
ken gaat zo: 2 (18) 11! (38) 7! (22)
16 (31) 26 (42) 27 wint.
Het andere vraagstukje in deze serie.
Zwart 17 21. Wit 15 23 24 heeft even-
eens een fraaie oplossing. Men spele
10 (27) 4 (32 moet wel) en nu wit
24-19 de enige zet die tot winst leidt.
Zwart kan nu niet 37 of 38 spelen we
gens 4-22 dus (21) 15 (37) 47 (27) 14
(32a) 10 (41b) 36 (38) 47 (43) 5 en
zwart staat verloren. A (31) 10 (36) 5
(36-41 gedw.) 36 (42) 47 enz. B (38)
15 (41) 47 en 5. Heel mooi was hier de
actieve functie van schijf 24.
Mooie eindspelen worden door de
problemisten dikwijls gebruikt als
slot van hun probleem. Men spreekt
dan van motieven. De meeste proble
misten zijn lid van de Kring van Dam-
problemisten en ieder jaar wordt er
een wedstrijd gehouden om het kam
pioenschap. Voor dit seizoen 1966/67
was het de bekende problemist J. C.
Vink uit Utrecht, die deze titel wist te
behalen. Hiervoor was nodig om met
3 problemen in 3 klassen onderver
deeld de meeste punten te verwerven.
Het aantal schijven per klas is meestal
aan een vooraf gestelde norm gebon
den.
Wij laten de 3 problemen hier vol-
en.
Klasse A:
Zwart 7 schijven op 7 12 13 21 24 26 en
36. Wit 7 schijven op 16 23 27 34 37
39 en 42 dit noemt men een miniatuur.
Oplossing: 31 30 37 (tot zover niet
moeilijk) (12) 11 (18) 7 (22) op 23
haalt wit dam op 2 en na (28) zou vol
gen 16 43 maar nu komt juist de
finesse in dit zo prachtig standje als
wit nu dam haalt levert ’t spel slechts
remise op wegens (27) 19 of? (32) 28
(41). Remise. Geen dam dus, maar 31
een fraai offer (27) en nu 2 (veld 1 is
remise) (32) 11! (27) 16 enz. wint.
Men ziet wel hoe „scherp” dit eindspel
of motief in elkaar zit.
Het 2e probleem aantal schijven 11.
Zwart 11 schijven op 5 9 11 t/m 14 16
20 27 35 en 40. Wit 11 schijven op 25
26 28 33 36 37 38 41 42 44 en 46.
Oplossing: 36-31 22 17 10 3 36 en we
zijn weer in het eindspel; het moei-
lijkste deel komt' nu nog, (17) 18
(16-21) en nu 7!! (27) 41 een pracht
zet (32 de beste) 16 (37) 32 (40 is geen
betere) 26-21 wat een fraai offer. 11
(45 moet wel en nu niet gauw naar 50
om 45 te pennen maar open stand
De verdere geschiedenis van de
baard is als het ware een golvende lijn
met perioden met en zonder baard.
De eerste christenen volgden de
Romeinse mode en zo zien we Christus
veelal baardloos afgebeeld. Bij de oos
terse christenen is het echter anders.
Daar bleef de baard in ere en dus
beeldden zij de Christus af met baard.
In West-Europa blijft de baard om
streeks 1200 in zwang en wel in diverse
vormen. Tussen 1200 en ongeveer 1350
is baardloosheid weer de mode.
Daarna komt de baard weer in de
mode en wel in volle brede vorm of
in twee lange punten.
Gedurende het opkomend huma
nisme heeft men in Italië en later ook
in de westerse landen volslagen baard
loosheid naast brede, massale baard
dracht, voorts dunne ringbaarden zon
der snor en na 1315 een volle baard
met afhangende snor. Overigens was
de snor voordien een typisch vorstelijk
attribuut, dat pas later onder het volk
navolging vond. Later stijgt de snor,
tot opgedraaide punten.
Onder invloed van de Spaanse mode
Baardvormen door de eeuwen heen:
De baard van de grote Chinese wijsgeer Confucius,
een typische Mongoolse baarddracht, sluik en dun.
De krullende woeste baard en snor van Barbarossa de
Turk, omstreeks 1500.
De zware, forse vorstelijke baard van Frederik Barba-
Vanzelfsprekend moet er een oorzaak zijn voor
het feit, dat Sint Nicolaas in de beeldende kunst
in het algemeen niet op een hoger niveau is ge
komen dan dat van de geïllustreerde jeugdlectuur.
Wij geloven, dat wel de voornaamste oorzaak
deze is, dat het Sinterklaasfeest geen basis heeft
van een breedte als de bijbelse en mythologische
verhalen. Het ontleent zijn bestaan aan een kinder
lijke legende van de al vele honderden jaren oud
zijnde heilige een legende die geweven is rond
om de figuur van een werkelijke heilige en het
mist de ondergrond welke de kunstenaars kon
inspireren. Ook de kerstman heeft nimmer tot c.e
grote kunst kunnen doordringen, terwijl toch het
kerstgebeuren zelf de christelijke kunst van haar
oorsprong af op een buitengewoon sterke wijze
heeft geïnspireerd.
Toch is er één schilder, een vermaard schilder
zelfs, wiens naam wij onmiddellijk in verband
brengen met het Sinterklaasfeest: Jan Steen. Zijn
„Sint-Nicolaasfeest” in het Rijksmuseum te Am
sterdam is een beroemd schilderij geworden.
Men kan zich af vragen hoe het komt, dat juist
Jan Steen dit werk heeft gemaakt, dat in de schil
derkunst zeker wat de voorstelling betreft uniek
kan worden genoemd. Als men hierop ’n antwoord
probeert te geven, dringt zich een andere vraag
naar voren en wel: zóu men van een andere Hol
landse schilder, tijdgenoot van Jan Steen, een
schilderij als dit hebben kunnen verwachten?
VREEMD VERHAAL
Als we uit' de schilderijen de liefde van Jan
Steen voor het kind hebben „geproefd”, kijken we
wel wat vreemd op van wat een oud verhaal
18.30-29.00 Sport.
19.00-19.15 Concertagenda. H. Broek-
stra maakt u attent op muzikale ge
beurtenissen in de komende 14 da
gen.
19.15-20.00 Frysk Orkest o.Lv. Alfred
Salten met medewerking van de*
violist Manuel Villuendas: a. Bartók,
vioolconcert no. 1; b. Van Baaren,
Sinfonia.
spile troch it studiocombo ü.l.f.
Johan Bok. Solist: Anne Wad
man: fioele. In program fan Piter
Dirk de Jong. Tusken de bidriu-
wen troch reportaezjes en
zyk.
GRIEKEN EN ROMEINEN
Bij afbeeldingen van Griekse helden
zién we, dat in het oude Griekenland
een fraai soort ringbaard in de mode
was, die dikwijls afhankelijk van de
leeftijd van de drager langer was. Bij
de Grieken gold de baard als teken van
rijpe manlijkheid. Onder Alexander de
Grote zien we de baard verdwijnen, al
thans bij voorname lieden met uitzon
dering van redenaars en wijsgeren. Bij
het gewone volk bleef de ringbaard
mode.
Aanvankelijk droegen ook de Romei
nen een baard. Doch omstreeks de
derde eeuw voor Christus gaat de
baard verdwijnen. Volgens overleve
ring zou Scipio Africanus de eerste
Romein zijn geweest die zich dagelijks
schoor.
Toen de baardloosheid mode werd in
Rome, ging het afscheren van de eerste
baardharen bij jongelingen gepaard
met een plechtige ceremonie, waarbij
het symbool van hun manlijkheid werd
geofferd.
Een uitzondering was wel keizer
Hadrianus, die wel een baard droeg,
doch dit deed om de moedervlekken
op zijn gezicht te verbergen. Het gevolg
van het dragen van een baard door de
keizer was, dat de baard weer gedu
rende ongeveer een eeuw in de Ro
meinse mode kwam. Daarna zien we
hem weer verdwijnen.
CHRISTENEN
In de loop der volgende eeuwci
zien we de baard vele modestadia
doorlopen, om tenslotte in het begin
van onze twintigste eeuw langzaam op
de achtergrond te geraken, door de op
komst van de Engels-Amerikaanse
mode van het „clean-shaven” gelaat.
Nu zien we de baard weer opkomen,
vooral bij kunstenaars en zogenaamde
„modernisten”, waarbij de baard niet
meer zozeer het symbool van manlijk
heid en waardigheid is, doch veeleer
een ornament, waardoor men zich on
derscheidt van de massa.
Iets dergelijks kende men vroeger
niet. Sint Nicolaas, de goede oude
heilige, droeg en draagt zijn baard vol
gens het zuivere oude principe, name
lijk als symbool van zijn manlijkheid
enwaardigheid en wel in het bij
zonder als bisschop, belangrijk gees
telijk leider.
over deze schilder beweert. Dit wil namelijk, dat
Steen had vernomen, dat panharing, als die in
grote hoeveelheden werd genuttigd, de pest kon
veroorzaken. Hij zou daarom een wagen vol vis
hebben gekocht om zijn zoons erop te tracteren,
„hopende dat het kerkhof dan een grote rust in
huis zou brengen”
Nee, als men het werk van Steen kent, kan men
onmogelijk geloof hechten aan dat verhaaltje.
Laten wij ons maar alleen bepalen bij zijn „Sint-
Nicolaasfeest”. Met hoeveel liefde zijn de kinderen
daarop geschilderd!! Het meisje op de voorgrond,
gelukkig met de pas gekregen pop, evenzeer als
het naast de moeder staande kind met zijn leuke
snuitje, dat naar de jongen wijst die huilt, omdat
hij niemendal heeft gekregen. In één woord: een
kostelijk schilderij!
Wij zijn dit artikel begonnen met de opmerking,
dat de kunst niet van Sint Nicolaas houdt of Sint
Nicolaas niet van de kunst. Er is geen reden om
deze opmerking terug te nemen. Doch men zou het
graag doen.-Want dat ene schilderij van Jan Steen
vergoedt ruimschoots wat andere Hollandse schil
ders Sint Nicolaas te kort hebben gedaan.
JAN H. OOSTERLOO
rossa, Duits keizer, omstreeks 1150.
4. Franz Joseph, typisch modebeeld van het eind
negentiende eeuw.
5. Het van oorsprong Spaanse puntbaardje, zien
nog bij Napoleon III omstreeks 1850.
6. De volle, forse ringbaard der Griekse helden, zien we
bij Homerus, ongeveer 800 v. Christus.
Daarom is Sint Nicolaas zonder
baard voor ons ondenkbaar, want diep
in ons hart voelen en begrijpen wij
toch, welke waarde en betekenis de
baard in diepste wezen heeft. Sint Ni
colaas is een van de weinigen, die ons
in deze moderne tijd daarmee con
fronteert.
Naar onze mening zou de laatste vraag ontken
nend dienen te worden beantwoord. Hieruit vólgt,
dat alleen Jan Steen de figuur was in wiens oeuvre
dit onderwerp paste. En waarom? Omdat hij een
schilder is geweest, die door zijn kunst vertelde
hoeveel hij van kinderen hield.
Natuurlijk er zijn tal van schilders geweest in
wier werk het kind een grote rol speelt. Maar bij
Steen was er toch iets, wat men bij anderen tever
geefs zal zoeken. Misschien laat het zich het best
omschrijven door de sterke binding van het kind
aan het gezin, die zich in verscheidene schilderijen
van Steen manifesteert. Wat we hiermee bedoelen
wordt duidelijk als we het werk van de schilder
eens nader bekijken.
Het oegmt dan mét een heel vroeg werkje
„moeder en kind”, dat zich in het museum van
houden door 6!! en het motief is be
reikt. Wat zwart ook speelt altijd ver
loren. Wie oog heeft voor dergelijke
standjes zal hier zeker van genieten.
Het 3e probleem
Zwart 1 4 9 10 13 14 19 22 23 28 32 33
35 37 38 en 42. Wit 11 12 15 17 24 26
30 31 36 39 43 44 46 47 en 49.
Oplossing: 21 31 12-7 8 13 34! 29
44-39 9 (49) 27 (31) 41 1 4 en wederom
een motief (36) 31 23 (7) 1 (32) 29 en
47 wint.
Wel geen partijstand maar een
prachtige ontleding. Zwart heeft wel
slagkeus, doch dit komt op het zelfde
neer. Aan de winnaar, de beloning was
817 punten (maximaal 900) onze har-
telijke gelukwens.
Tot slot het 4e probleem voor de
wedstrijd.
Auteur: R. Bergsma, Terhorne
Zwart 6 schijven op 5 19 26 28 30 en 31.
Wit 6 schijven op 25 34 41 46 47 en 49.
Oplossingen liefst voor 6 december
aan A. J. de Vries, Jan van Nassau-
straat 28, Sneek.
Vrijdag 24 november
18.30-18.45 RONO-dagboek.
18.45-20.00 Fryske ütstjüring. Redaksje
Johan van der Zee.
Foar de bern: Of levering 6 fan it
harkspul „De moannereis fan Rixt
en Auke”, skreaun troch Piter
Walstra. Regy: Johan van der
Zee.
„De Fryske hitparade”, presin-
tearre troch Lottie Timmer en
Hans Funcke.
„Sport by üs”. Gearstalling: Lieu-
we Pietersen.
„Wykeinwyskes”, lichte muzyk
passend by de sfear fan hjeljoun,
Sint Nicolaas en zijn baard, dat zijn twee zaken die onafscheidelijk
zijn, want er is niemand, die zich de goedheiligman zonder baard zou
kunnen voorstellen. Een bisschop zonder de brede, fraai golvende pa-
triarchenbaard kan geen Sint Nicolaas zijn. Wij treffen dit fraaie type
baard in onze tijd nog aan bij geestelijken van de Grieks-orthodoxe
kerk, waar de baard nog steeds het symbool van manlijkheid en waar
digheid is. Het symbool, dat wij in onze westelijke wereld jarenlang
kwijt waren is weer ingevoerd door de jongeren en volgens de mode
en heersende opvattingen, zullen keurig glad geschoren heren straks
wellicht weer net als in heel oude tijden juist als onwaardigen en bar
baren worden beschouwd. Zo zien we wat er in de loop der tijden al
niet kan veranderen.
Wij mogen de baard in al zijn vormen, evenals de klederdracht, zien
a
MP
