van
Sint Nicolaas bij jong en oud in IJlst
Curieuze afbeeldingen
de Sint-Maartenskerk
Ds. Baas hoopt begin maart zijn intrede
te doen in de Lege Geaèn
1
I
agenda"]
HEI SNEKER KLOKHUIS (V)
en
van
lekenaars niet
even
nauwkeurig
IJLST
W Y M B RITS E R A DE EL
i
Kleuter bekneld onder lift
van Nooitgedagt IJlst
Officieel Orgaan van de gemeenten SNEEK,
"WsiaiM- Het Sncekar HseuwsHad mr aecombcneBwIt wNrm NIEUWE SN EEK ER COURANT. SNEEKER COURANT
Sneek heeft voor 1969 slui
tende gemeentebegroting
1
V,-.-- s
99
DRIJFHOUTS NIEUWSBLAD
1
ïltt> ts een Vo
jinleE
]23e jaargang nr
Nieuwe direkteur van
VGL-kantoor Leeuwarden
4 O’
cè» hilve myt
eert deft tg he Ketek ende een Uti
s| Viffehetyeen «ader VeHcbeydft
B «Fmw» inden
Concordia geeft vrijdag
uitvoering in Ijlst
Zondag a.s. GEEN
uur kerkmuziek
I
V. -
Fietser en bromfietser ge
wond op Zuidwesthoekweg
Toen vrijdagmorgen (het was nog
donker) de heer Auke Bijlsma jr. uit
de Nooitgedagtstraat te IJlst op weg
was naar Sneek, stapte hij ter hoogte
van het bruggetje in de nieuwe weg
even, van zijn fiets om een sigaret te
rollen. Hij bleef echter op het fietspad
staan.
Maandag 9 december 1968
l
1
UITGEWERKT SILHOUET
Redacteur H. A. de Boer
Telefoon 4091
ter
van
de
Detail van een gezicht op Sneek. gezien uit het noorden,
naar de vogelvluchtkaart met prospect uit Chr. Scho
tanus’ werk „Beschryvinge van de Heerlyckheydt van
Friesland”, in 1664 te Franeker uitgegeven. De St.-Maar
tenskerk prijkt nog met haar beide zadeldaktorens en het
daartussen geklemde, eveneens met een zadeldak afge-
dekte middenstuk. De zijmuren rezen circa 4 meter hoger
op dan thans het geval is. De traptoren bestaat tegen
woordig weliswaar nog, maar was eveneens enige meters
hoger en bovendien voorzien van een sierlijk spitsje, in
was er erger aan toe en moest naar het
ziekenhuis in Sneek worden vervoerd.
Brommer en fiets waren ernstig be
schadigd.
Advertentieprijs:
15 cent per mm.
Bij kontrakt
'han '’elsadvertenties)
lager.
Abonnementsprijs f4,
per half jaar. Per post
f 6,— per half jaar.
Giro 35 07 48 ten name
v Sneeker Nieuwsblad.
Gezicht op de stad Sneek, naar een
gravure, afgedrukt in Thooneel der
Steden ende Sterckten van 't Ver-
eenight Nederlandt, in 1674 te Antwer
pen gedrukt. Aan de waarheid is nogal
geweld gedaan! De zware, hoge toren
links stelt vermoedelijk de Gruyter-
sma-stins voor, die in werkelijkheid
echter naast het stadhuis stond. Met
een vergrootglas kan men een gebouw
ontwaren dat kennelijk het klokhuis
aangeeft.
Verschijnt MAANDAGS
en DONDERDAGS
Kantoor voor
administratie en redaktie
GEDEMPTE POL 6
Telefoon 05150 - 3005
A
plaats van het platte dak van nu. Tenslotte rustte op het
kerkedak een heel andere dakruiter dan de ons zo ver
trouwde koepeltoren. Ter zijde links is nog juist de toen
malige stadhuistoren zichtbaar, die ook al weer aan
zienlijk verschilde van het tegenwoordige bouwwerk en
een verdieping lager stond. Duidelijk is aangegeven dat
de middenpartij van de kerkaqade, tussen de beide zadel-
torentjes geklemd, hoger oprees met het zadeldak dan de
nok van het kerkedak.
Ds. C. J. K. Baas uit Eindhoven
heeft het beroep aangenomen naar de
hervormde gemeenten van Goënga,
Gauw, Offingawier en Sijbrandaburen/
Terzool in de classis Sneek, waar hij
de opvolger zal worden van ds Th. S.
Houtsma, die op 19 november van het
vorige jaar naar Noordwolde en Zuid-
wolde (Gr.) vertrok.
Cornells Jacob Klaas Baas werd op
5 november 1910 te Middelburg gebo
ren. Hij bezocht eerst de rijks h.b.s. te
Leeuwarden, deed naderhand staats
examen gymnasium A. en studeerde
vervolgens aan de rijksuniversiteit te
Groningen, waar hij begin 1939 zijn
kandidaatsexamen theologie en ruim
een jaar later in de zomer van 1940
ook zijn kerkelijk voorbereidend exa
men aflegde. Nadat de heer Baas in
november 1940 door het provinciaal
kerkbestuur van Friesland was toege
laten tot de evangeliebediening in de
nederlandse hervormde Kerk werd hij
op 8 juni 1941 door prof. dr. J. N. Se-
venster, toen nog predikant te Leeu
warden en thans hoogleraar aan de
gemeentelijke universiteit te Amster
dam, bevestigd als predikant van de
hervormde gemeente van Aduard (Gr.).
Op 11 november 1945 verwisselde ds.
Baas deze gemeente met die van Leens
en op 27 november 1949 werd hij be
vestigd als predikant van de hervormde
gemeente van Eindhoven.
Tijdens zijn ambtsbediening als pre
dikant van de hervormde gemeente
van Leens was ds Baas o.a. assessor van
het classicaal bestuur van Winsum en
praetor van het breed ministerie van
de ring Leens. Naderhand was hij voor
zitter van een landelijk synodale jeugd
groep en te Eindhoven voorzitter van
de hervormde jeugdcentrale en lid van
de redactie van Hervormd Eindhoven.
hierin een gezicht op de stad Sneek
herkenden, uit de tijd dat de St.-
Maartenskerk nog niet was verminkt
en zich nog verheugde in het bezit
van de beide westtorens! Ergo van
vóór het jaar 1681, toen men de kerk
haar huidige uiterlijke gedaante gaf.
Het paneeltje is maar bescheiden van
afmetingen 35,5 x 29 cm maar
toch gedetailleerd genoeg om hierop
allerhande curieuze zaken te kunnen
ontdekken. Meteen konden wij al vast
stellen dat de geschilderde afbeelding
van de St.-Maartenskerk volkomen
klopte met de tekening door Van Beer
straten, ergo niet met de voorstelling
op de stadsplattegronden uit 1616,
1649, 1664 etc. Het schilderijtje is ech
ter zo interessant dat wij hierop een
volgende keer kunnen terugkomen en
daar dan meteen een afbeelding van
geven. H. H.
De kleuter zag niet dat de lift naar
beneden kwam, met het gevolg dat hij
er onder bekneld raakte. Toen even la
ter iemand van het personeel bij de
lift kwam en zag wat er gebeurd was
werd de kleine gauw bevrijd. Hij had
het zwaar te verduren gehad; zijn ene
been was gebroken en zijn hoofd was
helemaal opgezet en blauw.
Zo spoedig mogelijk werd hij naar
het ziekenhuis in Sneek gebracht. Aan
vankelijk leek zijn toestand ernstig,
.thans lijkt het er op dat het wat mee
valt.
De data van afscheid en intrede zijn
nog niet vastgesteld, maar ds. Baas
hoopt, onvoorziene omstandigheden
voorbehouden, in de tweede helft van
februari afscheid te kunnen nemen van
de hervormde gemeente van Eindho
ven en begin maart intrede te kunnen
doen als predikant van zijn nieuwe ge
meenten.
Wélke vrijheden beide vermelde
kunstenaars zich kennelijk ook ge
troost hebben, zij moeten hun prospect
toch hebben ontworpen met behulp
van een reeds bestaande vogelvlucht
kaart. Welke men kan het slechts
gissen. Het kost wel enige moeite in
de basiliek van hun prentje de twee
zadeldaktorens te herkennen van de
kaarten van Van Geelckerken en diens
regelrechte copiïstenü Mogelijk stelt
de hoge, gekanteeldè kasteeltoren de
Gruytersma-Stins voor, maar deze is
dan wel ettelijke honderden meters
uit de koers geslagen! Het heeft weinig
zin, zich verder in dit geval te verdie
pen. Met een vergrootglas kan men
intussen nog wel het rudiment van het
klokhuis terugvinden.
Om nog weer op Van Beerstraten
terug te komen, in ons bezit bevindt
zich een op paneel geschilderd gezicht
op een ommuurde stad, dat wij enige
jaren geleden eens aankochten bij een
antiquair te Leeuwarden. Wij prezen
ons gelukkig dit paneeltje te hebben
kunnen bemachtigen aangezien wij
Suffridus Atonis (Sjoerd Ates)
Haaerna en Sixtus (Sytse) Gravius, die
de grietenijkaarten en stadsplattegron
den graveerden, opgenomen in Christi-
aen Schotanus’ Beschryvinge van de
Heerlyckheydt van Friesland! tusschen
’t Flie end de Lauwers, in 1664 te Fra
neker verschenen, volgden, wat de
plattegronden der Friese steden be
treft, niet Ubbo Emmius’ werk na,
doch de stedenatlas van Blaeu. Ook zij
achtten het niet nodig hun bron te
vermelden over auteursrechten
maakte men zich in die tijd niet druk.
Tegenwoordig trekken trouwens de
Russen zich daar evenmin iets van aan
en vertalen rustig buitenlandse wer
ken, geven toneelvoorstellingen of zen
den programma’s uit, zonder er zich
in het minst om te bekommeren dat de
niet-Russische auters daar volgens onze
rechtsbegrippen vergoeding voor zou-
Na de pauze een vrolijk en luchtig
programma, waaraan meewerken: de
boerenkapel „de Kypmantsjes”, de re-
servekampioene accordeonspeelster
van Friesland mej. B. Hornstra en de
dames Veninga-de Boer uit Oosthem,
in IJlst alom bekend en bemind! Het
is een programma dat de moeite waard
is.
In de feestelijk aangeklede kantine
van de N.V. Koninklijke fabrieken
Nooitgedagt en Zn. bracht de Sint een
bezoek aan de kinderen van het per
soneel der fabriek. Glundere gezichten
en vrolijk gezang verwelkomden de
bisschop en zijn knecht; er heerste een
echt kinderlijk-blije sfeer. Ook Sint en
Piet waren beiden in optimale stem
ming.
Met een paar kleintjes op zijn knie
maakte Sinterklaas al schommelend
een reisje met de boot, waarbij Piet
dirigeerde en de kinderen zongen. Voor
elk was er een pakje dat met een toe
passelijk woordje door Sinterklaas
werd overhandigd. En uit Piet z’n zak
regende het pepernoten. Tegen vijf uur
ging de jeugd bepakt en bezakt in een
vrolijke stemming naar huis om bij
moeder thuis het cadeautje uit te pak
ken.
Op 5 december ontvingen alle perso-
neelslèden een St.-Nicolaaspakket,
voorzien van allerlei. Voor de firma
Nooitgedagt was dit een geslaagd fes
tijn; door personeel en kinderen werd
het zeer gewaardeerd.
SINT IN DE SOOS
Donderdagmiddag kwam het hoge
„Spaanse gezelschap” op bezoek bij de
„soos-heren” in hotel het Wapen van
IJlst. De heren en hun dames hadden
zich op zijn komst voorbereid; in
spanning zaten ze te wachten op het
geen zou komen. Toen het tijdstip van
aankomst was aangebroken zong het
gezelschap spontaan: „Zie ginds komt
de stoomboot uit Spanje weer aan!”
Sinterklaas, dankbaar voor deze gulle
ontvangst, sprak de „oude-jeugd” met
enkele bezielende woorden toe en Piet
toonde zich een meester in het „zwarte
knecht” zijn. Een paar geregelde soos-
bezoekers spraken een enkel woordje
De vorige maal kondigden wij aan enige afbeeldingen van het Sneker
Klokhuis uit vroeger eeuwen te zullen bespreken, nadat wij eerst had
den aangetoond dat dit bouwwerk reeds in 1498 bestond en in dat jaar
naar de tegenwoordige standplaats werd overgebracht, nadat het te vo
ren aan de noordkant van de kerk had gestaan, niet ver van het woon
huis van de hoofdpriester. Deze verplaatsing hield verband met het
plan om de St. Maartenskerk aanzienlijk te vergroten, waartoe het
nodig was de oude kerkhofgracht te dempen.
Toen vrijdagmiddag de 4-jarige
Woutje Zijlstra van de Eegracht vanuit
de kleuterschool naar huis liep, moest
hij plotseling uitwijken voor een aan
komende auto. Het gebeurde op de
overkluizing, naast de fabriek van N.V.
Nooitgedagt. Waarschijnlijk enigszins
geschrokken, glipte hij op zij en sprong
juist in de aan beide zijden afgeras
terde ruimte van de lift van de fa
briek.
De gemeentebegroting 1969 kon
sluitend worden gemaakt zonder dat de
z.g. saldi-reserve behoefde te worden
aangesproken.
Dit wordt door het college van b, en
w. aan de raad meegedeeld als toelich
ting op het punt aanbieding begroting.
De cijfers zullen niet eerder dan
omstreeks februari bekend worden ge-
i maakt. Eerst zal de raad, in de eerst
komende vergadering, in secties wor
den verdeeld voor het onderzoek van
de ontwerp-begrotingen.
Latere vogelvluchtkaarten beelden
de kerk af, conform de kaart uit Ubbo
Emmius’ kroniek, maar hierbij is het
oppassen! Zo hebben de uitgevers van
de vermaarde stedenatlas van Johan
Blaeu, Thooneel der Vereenigde en
Koninklijke Nederlanden, zonder blik
ken of blozen Ubbo Emmius’ kroniek
geplunderd en daaruit de plattegrond
van Sneek ontleend. Het onderhavige
deel dat de Friese steden bevat werd in
1649 te Amsterda’m gedrukt. De plagi-
aat-plegers verrieden zich echter met
een, omdat zij op hun kaart de ver
maarde Gruytersma-Stins in alle glo
rie afbeeldden, terwijl dit bouwwerk
tussen de jaren 1625 en 1632 reeds was
afgebroken!
Deze stins bestond in hoofdzaak uit
een geweldige, vierkante toren met
tinnen en kantelen en verrees aan de
Marktstraat, zij het daarvan door een
voorplein met muur en poort geschei
den, schuins achter de huidige secre
tarie. Van Geelckerkens kaart uit het
jaar 1616 was daarentegen up to date,
getuige de afbeelding van ons aller
Waterpoort, welk bouwwerk eerst drie
jaar tevoren, in 1613, gereed was ge
komen.
Afhankelijk van Van Geelckerken
was eveneens al Abraham Goos ge
weest, die de plattegronden van de
Friese steden behalve Hindeloo-
pen benevens Groningen en Emden
in de marge had toegevoegd aan zijn
kaart van Friesland, in 1626 en 1633
uitgegeven door Claes Jansz. Visscher
te Amsterdam.
den behoren te ontvangen. Het begrip
„progressief” is dus nogal rekbaar in
dien men dit, gelijk tegenwoordig de
gewoonte is, automatisch koppelt aan
„marxistisch”!
Nochtans hebben de tekenaars van
Schotanus’ kaarten een eigen bijdrage
geleverd. Weliswaar beelden zij, in
strijd met de werkelijkheid, wederom
de al 32 jaar geleden afgebroken
Gruytersma-Stins af maar zij ver
blijden ons toch ook op een zogenaamd
prospect van de stad Sneek, een uit
gewerkt silhouet van de stad, uit het
noordwesten gezien, dat zij boven hun
plattegrond ardrukten. Op dit prospect
rijst de middenpartij van de facade
wel boven het kerkedak uit, conform
Van Beerstraten.
Volledigheidshalve vermelden wij
bovendien het prospect van „Sneek”,
tezamen met gezichten op Staveren en
Harlingen afgedrukt op een blad uit
het omstreeks 1674 te Antwerpen uit
gegeven werk Thooneel der Steden en
Sterckten van ’t Vereennight Neder
landt, met d’aengrensende plaetsen soo
in Brabant, Vlaenderen als anden
Rhijn en elders verovert door de
waepenen der Grootmoghende Heeren
van Oranien, gheteeckent door lo
(hannesPeeters ende ghemaeckt met
sterek waeter door Ga(spar) Bouttats,
woenende aen de Barse in de H.Ma
(ria)Magdalena de Pazzi tot Antwer
pen, alwaer d 'zelve te coop zijn.
STINS UIT DE KOERS
In verband met het bereiken van de
pensioengerechtigde leeftijd zal de di
rekteur van het Van Gend en Loos-
kantoor in Leeuwarden, de heer J.
Prins, het bedrijf op 1 september 1969
verlaten. Tot zijn opvolger is benoemd
de heer H. van der Meer, momenteel
nog firmant van een grootnandel in
agrarische produkten in Menaldum.
Deze zal reeds op 1 januari 1969 in
dienst treden. Onder het VGL-kantoor
Leeuwarden ressorteren ook de vesti
gingen te Drachten, Harlingen en
Sneek.
Vrijdagavond 13 december, ’s avonds
7.45 uur, geeft Concordia te IJlst in het
Mienskipshüs een uitvoering. Er zal
muziek van de bovenste plank te be
luisteren zijn. De eerste helft van de
avond krijgen de bezoekers, en dat zul
len er natuurlijk weer velen zijn, po
pulaire muziek te horen, waaronder
enkele marsen. Verder worden uitge
voerd: The harp of Wales van G. Bou-
dijn, de Geuzen uit de Bommelerwaard,
Petite Pirola en een gedeelte van Bi
zets’ l’Arlisette.
Dinsdag 10 december Feike Boschma’s
Marionettentheater in het Himster-
hüs te Oosthem. ’s Middags 4 uur
voorstelling voor de kinderen; 7.30
uur avondvoorstelling.
Dinsdag 10 december Concert Frysk
Orkest in Amicitia, ’s avonds 8 uur.
Dirigent Zdenek Macab. Soliste Aafje
Heynis, alt.
Woensdag 11 december Evangelisatie-
vereniging „Maranatha” afd. Sneek.
Spreker Evangelist J. Klein Hane-
veld uit Bodegraven. Onderwerp:
„God, vredestichter in het Midden
Oosten”. Muzikale medewerking „The
Je Followers”.. Aanvang ’s avonds
8 uur. Aere Perennius.
Woensdag 11 december Kunst aan Al
len Sneek. Toneelgroep „De Noorder
Compagnie”, Tsjechow-programma.
Amicitia, ’s avonds 8 uur.
Iedere vrijdag, zaterdag en zondag Non
stop Discoshow met Frederik Klomp
en Graham Gill in de Luda-bar. Elke
zondag matinee om 3 uur.
Zaterdag 21 en zondag 22 december
Internationale schaatswedstrijden in
Ijsstadion Thialf te Heerenveen.
Aanvang beide dagen 13.00 uur.
In het gele boekje van de Culturele
Raad en ook in sommige kranten heeft
men kunnen lezen dat voor zondag a.s.
een concert in de serie „Een Uur Kerk
muziek” op het programma staat. Dit
concert wordt echter enige weken ver
schoven, omdat de Cantorij en de
Jeugdcantorij van de Nieuwe Kerk te
Groningen o.l.v. Evert Westra inmid
dels door de t.v. werden uitgenodigd
aan twee programma’s mee te werken.
Zondag j.l. waren zij te beluisteren
in een uitzending van CVK/IKOR en
volgende zondag zullen zij daarvoor
wederom optreden.
Het „Uur Kerkmuziek” is nu voor
lopig vastgesteld op zondag 19 januari
a.s.
- w*-
s r
Mi
aangeboden, daarbij was een briefje
waarin stond: „Hiermee schiet de soos,
Goed in de roos! Niet voor de aardig
heid. Maar uit dankbaarheid!
Het werd een heel mooie middag.
Allen gingen met een presentje wel
voldaan naar huis. Burgemeester
Cazemier gaf deze middag even blijk
van belangstelling.
Helaas viel het klokhuis juist buiten
de omraming van de prachtige teke
ning, welke de kerkentekenaar en
-schilder J. A. van Beerstraten 1622-
1666) van de Sneker St.-Maartenskerk
heeft nagelaten. Om deze reden zijn
wij voor de oudste afbeeldingen van
het klokhuis aangewezen op de 17de-
eeuwse vogelvluchtkaarten van de
stad, te beginnen met de fraaiste, op
genomen in Ubbo Emmius’ foliant
Rerum Frisicarum Historia, te Leiden
in 1616 gedrukt.
De onderhavige kaart werd gegra
veerd en vermoedelijk tevens
plaatse opgemeten door Nicolaes
Geelckerken. De afbeelding van
Sint-Maartenskerk op deze kaart wijkt
in zoverre van de tekening door Van
Beerstraten af, dat op de eerste de nok
van het kerkedak ongebroken door
loopt tot over de middelste geleding
van het westwerk, waarnaast dan de
flankerende torentjes met hun zadel
dak oprezen. Van Beerstraten laat het
daarentegen voorkomen alsof het mid
denstuk van het westwerk tussen de
beide torens hoger oprees dan de nok
van het kerkedak en als het ware een
derde toren tussen de beide flank-
torentjes uitmaakte.
Wij menen de voorkeur aan Van
Beerstraten te moeten geven. Ten
slotte schonk hij ons een zeer gede-
taileerde weergave van het bouwwerk
terwijl de afbeelding op de vogel
vluchtkaart uit de aard der zaak veel
grover uitviel. Bovendien kan de gra- i
veur een ander zijn geweest dan de
tekenaar en opmeter en onbekend met
de plaatselijke situatie, de schets van
Van Geelckerken niet goed hebben be
grepen, zodat hij zich enige vrijheden
veroorloofde. De Sneker St.-Maartens-
kerk was cok wel een buitenbeentje
met dat vreemdsoortige westwerk, dat
zo ingewikkeld in elkaar zat.
PLAGIAAT
■--v
- -r::. -'
De bromfietsrijder Kok uit Abbega,
ook op weg naar Sneek, merkte hem
niet op of in elk geval te laat. Het ge
volg was een botsing. De heer Bijl
sma kreeg een hersenschudding en
werd naar huis gebracht, de heer Kok tot de Sint en toen ging men eten en
-i-x.-drinken sjoelen en biljarten, kortom
het was feest! De heer Spier werd na
mens de soos-gemeenschap door één
der heren een mooie bloemenschaal
SNEEKER NIEUWSBLAD
ÏBKav: w*
