1879.
Aclittiende Jaargang
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
No. 48.
BOESWABD WONSERAOEEI.
BEKENDMAKING.
g DONDERDAG 27 NOVEMBER.
VOOR
I1IA.\EAIAM)SCIIB BEAIGTEN.
BÜITEMANDSCH OVF.RZIGT.
A
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
ADVERTENTIEPRIJS- 50 Cts. van 17 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS
van WONSERADEEL brengen ter ken
nis van de ingezetenendat de door den
raad vastgestelde suppletoire-kohieren van
hoofdelijken omslag over 1879in de se
cretarie van de gemeente voor een ieder
ter inzage zullen liggen van 24 November
tot en met 1 December e.k. iederen werk
dag van ’s v.m. 9 tot ’s n.m. 1 uur en dat
gedurende dien termijn tegen de op de ko
hieren voorkomende aanslagen bij heeren
gedeputeerde staten bezwaren kunnen wor
den ingebragt.
Bolsward24 November 1879.
De Burgemeester,
L. BRITZEL.
De Secretaris
E. JANSEN.
de joden wordt opgezetziet in hen alleen
kapitalistenen ’t kon wel eens gebeuren
dat de werklieden geen verschil maakten
tusschen joodsche en andere kapitalisten.
In een vlugschrift, getiteld „Kies geene jo
den’’, komt alles voorwat maar met mo
gelijkheid tegen de joden kan aangevoerd
worden. De schrijver, Wilhelm Marris
een bekeerde jood en daaiom een groote
jodenhater.
’t Is te begrijpendat de Israëlieten op
tegenweer bedacht zijn. Het Montagsblatt
deelt mede dat vele Israëlieten in Berlijn
zich vereenigd hebben om zich geheel te
onttrekken aan alle ondernemingen van han
del en industrie van hendie deelnemen
aan den tegen hen gerigten strijd. Met
belangstelling wordt de verdere gang dezer
kwestie gadegeslagen en ook zij zal wrel
weer den menschen leerendat het daar
’t best gaatwaar de eene hand de andere
wascht.
De Burgemeester van Wonseradeel brengt,
ter voldoening aan het bepaalde in art. 41
der gemeentewet, teralgemeene kennis, dat
door hem op Zaturdag den 29 Nov. 1879
des voormiddags om 11 uur, in het gemeen
tehuis te Bolsward, vergadering van den
gemeenteraad is belegdten einde te be
raadslagen en besluiten over de hieronder
vermelde punten.
Bolsward24 November 1879.
De Burgemeester voornoemd,
L. BRITZEL.
1. Notulen der vorige vergadering.
2. Adres van S. v. d. Veenom bij pl.
verordening de breedte van een reed te
bepalen.
3. Verzoek van ingezetenen van Wons,
betreffende de opslagplaats aldaar.
4. Adressen omtrent de bepalingen op
de vlasbewerking.
5. Verzoek van Kerkvoogden van Schet-
tensom de Kerk te ontheffen van beta
lingen en verstrekkingen ten bate van het
O. L. Onderwijs.
ren, vele scholen waren 1 October nog niet
gereed. Als in 3 maand reeds een derde
der leerlingen de openbare school verliet
is dit dan niet de sterkste verooordeeling
der wet? Die wet is slecht, en, zoo eindig
de Malou, „wij moeten er de gevolgen van
bestrijden. Men zal het land niet mislei
den. Wij zullen op den ingeslagen weg
voortgaan en van onze vrijheid ten bate
van het geloof gebruik maken.”
De minister Frére-Orban beantwoordde
die opmerkingenmaar het laatste woord
is nog niet gesproken en deze eerste woor
den leveren het bewijsdat niet enkel los
kruid zal verschoten worden.
Eene andere kwestie in B6er-
lijn.
Onder de bewoners van Pruissens hoofd
stad zijn ongeveer .45000 Israëlieten dat
is bijna zooveel als in geheel Frankrijk
waar 49000 zijn. Nu is de menschheid al
tamelijk oud gewordenmaar zij is nog
niet wijs genoeg om voor goed de scheids
muren af te brekendie er Ópgetrokken
zijn tusschen stammen van verschillende
afkomst. En meer nog dan door ’t ver
schil van afstamming worden die muren in
stand gehouden door de verschillende wij
zen waarop verschillende onderdeelen den
God meenen te moeten dienen en eeren
wien zij toch allen beschouwen als hun
Schepper en’wiens dienst of vereering veel
eer tot verbroedering dan tot vijandschap
moest leiden. Aau de liberale politiek ge
lukte het welhier en daar een opening
en een poortje in die muren te maken
maar dat is volstrekt niet naar den zin van
hendie van liberale politiek niet houden.
Ook in Berlijn was het liberalisme een tijd
lang in de weer om beletselen op te rui
men tn dit stelde de Israëlieten daar in
staat om in de maatschappij ook wat te
beteekenen. Met behulp der nieuwere wet
ten der staathuishouding wisten zij een
groot gedeelte van het loopend kapitaal in
handen te krijgen en in ieder opzigt groote
voordeelen uit den nieuwen toestand te
trekken. Daarbij kwam ook de redactie
der meeste berlijnsche dagbladen in hunne
handen en werden anderen afhankelijk van
hun geldelijken steun. Dit mag nu wel
voor niemand een reden zijn om boos te wor
den maar toch geeft het aanleiding tot de
beschuldigingdat zij de magt van hun
geld aanwenden om een wezenlijk schrik
bewind uit te oefenen. Voor eenige jaren
gebruikte de Börsenzeitung het woord „jood”
en de verontwaardigde Israëlieten wierpen
den redacteur van de beurs. Nog niet lang
geleden verklaarde eene regtbank den naam
„jood” voor eene beleediging. De Israëlie
ten maken zich vrolijk over de instellingen en
de leer der christelijke kerk en in de bla
den die het ijverigst partij voor hen kie
zen worden de christen leeraars meerma
len huichelaars genoemd.
De bevolking wil van den druk, dien zij
zegt van kapitaal en drukpers te onder
vinden bevrijd worden. De conservative
rigting wijt de maatschappelijke ellende aan
den vrijen handel en aan de joden en ver
wacht alleen beterschap van de verwijde
ring van deze en van het liberalisme, ’t Ge
volg hiervan isdat eene vereeniging ont
stond die ten doel heeft, het duitsche va
derland te redden van geheel in handen
der joden te vallen en alzoo de germaan-
sche bevolking een dragelijk bestaan in het
land te verzekeren. Daartoe zullen ver
schillende middelen worden aangewend
waardoor Germanen worden vooruitgehol
pen en Israëlieten tegengewerkt vervol
ging en daden van geweld behooren niet
tot die middelen.
Intusschende groote massadie tegen
BELGIË.
De Kamer der Volksvertegenwoordigers
in België trekt de aandacht van velen. En
niet ten onregte. De onderwijswet, die
dit jaar werd ingevoerdwerd en wordt
door de geestelijkheid bestreden op eene
wijzedie doet vragenbij wie het gezag
berustbij haar of bij de regering. Dit
gaf de regering aanleiding om ’s pausen
oordeel over de houding en de handelingen
der bisschoppen te vragen. In de vorige
week gaf de minister Frère-Orban inlich
ting omtrent de tusschen het Vatikaan en
de regering gewisselde stukken. Hij her
innerde, eerst aan den strijd tusschen het
vrijzinnige België en de geestelijkheid onder
t vorig ministerieeen strijd waarbij de
constitutionele vrijheden in minachting wer
den gebragt en het herstel der maatschap
pij op de grondslagen van den syllabus ge
predikt. In Junij 18 <8 vielen de verkie
zingen in vrijzinnigen geest uit en de ko-
ning riep een liberaal ministerie aan liet
bewind. De regering moest op tegenweer
bedacht zijn en op de kennisgeving aan den
paus van het optreden van ’t nieuwe mini
sterie, volgde een schrijven van msgr. Fran
chit waarin de aanvallen van sommige ka
tholieke schrijvers tegen de belgische staats
instellingen betreurd en afgekeurd werden.
Ninadie Franchi opvolgdeverklaarde
eveneensnamens den pausdat de aan
vallen op de belgische constitutie op het
Vatikaan geen goedkeuring vonden. De
paus zeidedat hij geen reden zag, eene
wijziging in de constitutie te wenschen. De
uitingen van het clericalisme werden ter
kennis van het Vatikaan gebragt; van daar
werd telkens de verzekering gegevendat
den bisschoppen kalmte en bezadigdheid
"werd aanbevolen.
Intusschen namen de aanmatiging en het
verzet der bisschoppen toenaarmate de
beraadslagingen over de onderwijswet vor
derden zoo zelfsdat verscheidene pries
ters te Rome verklaardende echtheid te
betwijfelen der aan de belgische bisschop
pen toegeschreven besluiten tegen hen, die
hunne kinderen de openbare school lieten
bezoeken. De bisschoppen gaven eenvou
dig geen gehoor aan de raadgevingen van
den pausdie hunne maatregelen betreurt.
„Wij hebben strijdlustige bisschoppen,”
zei de minister„en een vredelievenden
paus, en zoo Leo XIII in plaats van msgr
Dcchamps aartsbisschop van Mechelen ware,
we zouden waarschijnlijk geen getuige zijn
van Jiet droevig schouwspeldat de belgi-
sche*bisschoppen te zien geven.”
Vervolgens wees de minister nog aan
dat de^verfoeijelijke strijd der clericale par
tij nog geen voor haar gewenscht resultaat
had. Verkiezingen vielen ten voordeele der
liberalen uit en toen een groote manifes
tatie van alle burgemeesters des lands te
gen de onderwijswet werd aangekondigd
namen 24 van de 2575 burgemeesters daar
aan deel. Met inspanning van alle krach
ten heeft de clericale partij niet meer kun
nen verkrijgen, dan dat van de 437ó ge
meentescholen 168 werden verlaten. Niet
tegenstaande de geestelijkheid beschikt over
allerlei invloeden morele materiele ter
ritoriale, enz., verminderde het aantal leer
lingen der gemeentescholen met niet meer
dan één derde.
Uit dit alles moest men tot het besluit
komen, op te houden met eene overdrijving,
die inderdaad door niets geregtvaardigd is.
In onze dagen hebben de confessionele
scholenals officiëleals scholen van den
staatopgehouden te bestaan en men zal
niemand ooit overtuigendat de scholen
die sedert eene eeuw in EngelandItalië,
Oostenrijk en de Vereenigde Staten bestaan,
in België verfoeijelijk zijn. Men zal ten
slotte wel moeten erkennen, dat de nieuwe
wet eene weldaad is geweest.
’t Kon er natuurlijk niet door, dat allen
zoo maar door den minister lieten zeggen
dat de bisschoppen anders zouden doen dan
de onfeilbare paus verlangde Maar de
briefwisseling met den paus en de rede van
den minister zullen gedrukt worden en daar
na wil men er nog eens een hartig woordje
over spreken. Evenwelde oud-minister
Malou, woordvoerder der clericalengaf nu
reeds eenige opmerkingen ten beste. De
regering beklaagt zich over de oppositie
maar zij zelve heeft die veroorzaakt, zij
heeft een deel der natie gedwongen om over
het geheels land een afzonderlijk onderwijs
te organiseren. Nu wil zij door onderhan-
delingen met het Vatikaan verkrijgen, dat
de heilige stoel haar van de oppositie ver
lossen zal. De pausde bisschoppen en de
katholieken zijn op alle hoofdpunten een
stemmig. De paus veroordeelt het begin
sel der wet en moet dus ook onvermijdelijk
alle pogingen goedkeuren, die de- kwade
gevolgen dier wet kunnen verzachten en
voorkomen. De herderlijke brieven der
bisschoppen hadden in wat minder heftigen
toon gesteld kunnen zijn, dat is alles.
Slechts 168 scholen zijn verlaten, maar er was
3 maand tijd om het onderwijs te organise-
W ONSER ADEEL.
De raad benoemde in de Zaturdag ge
houden raadsvergadering tot hulponderwij
zer te Witmarsum J. van der Ploeg te
Hallutn en tot armvoogden S. J. Buwalda
te Arum, K. S. Dijkstra te KimswerdL
R. Bangma te Pingjum J. S. Rijpma
te Witmarsum, A. R. Weerstra, te Mak-
kum, J. Siemonsma, te Greonterp, O. Bruin-
sma te Hartwerd en J. S. de Witte te Idse-
gahuizum.
Verder besloot hij
1. Den heer I1Lieftinck, wegens zijn
vertrek uit de gemeente voor 3 12 gedeelten
afschrijving op zijn aanslag in den hoofde
lijken omslag toe te staan.
2. Bij den Koning voorziening te vra
gen tegen de resolutie van heeren gedepu
teerde statenwaarbij de goedkeuring is
onthouden aan het raadsbesluit tot '’het
treffen eener dading met J. G. de Boer te
Makkum.
3. Den hulponderwijzer S. Piekema te
Exmorra nog tot 1 January 1880 te ont
heffen van de waarneming dier betrekkin0,
met behoud van de helft van het tracte-
ment.
4. Goed te keuren de door burgem. en
weth. aangeboden verordeningen op de
leges. In deze verordeningen is de bepa
ling opgenomen, dat voor de voltrekking
van huwelijken op anderen dan de daar
toe door den ambtenaar van den burger
lijken stand aan te wijzen tijdstippen f 10
moet worden betaald.
5. Ter zijde te leggen een adres van
ingezetenen van Burgwerdverzoekende
bestrating in de kom van het dorpwelk
adres de vereischte onderteekening mist.
6. Magtiging te verstrekken aan burgem.
en weth. om de aanbesteding van het verf-
en behangwerk in het nieuwe gemeente
huis onder in de gemeente gevestigde ba
zen te houden en het benoodigde behang
en linnen zelf aan te schaffen.
7. Vast te stellen de suppletoire kohie
ren van den hoofdelijken omslag over 1879.
8. Om berigt en advies in handen van
burgem. en weth. te stellen de verzoek
schriften van
a. Sj. van der Veen te Arum om de
breedte van een reed bij verordening te
bepalen
b. ingezetenen van Wonsom de op
slagplaats bruikbaar te maken.
c. ingezetenen van Witmarsum, om de
vlasbewerking in de tot dusver daarvoor
gebruikte werkplaatsen te mogen blijven
uitoefenen
d. van de commissie voor werkverschaf-
ROLSWARDSCHT COURANT
5S25
Ó9.
'X Vb
