NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
OÏ.SWAR» JEN WWSmmi
DNÜEfl HIT JUK DEB WET.
a
HET GEHEIM VAN EEN VÊBEB
1890.
Negen en Twintigste Jaargang.
No. 3.
DONDERDAG 16 JANUARI.
BINNENLAND.
BUITENLAND.
DONDERDAG 16 JANUARI.
VOOR
DE UITGEVER.
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents,
Opmerkelijk is het, hoe de inzichten der volken
en daardoor ook der regeeringen in den loop der
tijden, afwisselen.
Op het einde der vorige en in het begin dezer
eeuw achtte men het een uitgemaakte zaak
dat het kerkelijk onderwijs geoordeeld was,
dat de regeering (de Staat) het kind in bescherming
moest nemen tegen de kerkelijke leidslieden, die
ieder op hun standpunt het kind moeten leeren,
dat buiten hun kerk geen heil te vinden is. Men
achtte, dat de Staat verplicht is te zorgen, dat
de kinderen, althans bijv, tot hun 12de jaar, niet
anders zouden leeren, dan dat alle menschen aan
elkander gelijk zijn, dat er een hoofdgebod is,
waarvan ieder moet doordrongen wezen, namelijk
God lief te hebben boven alles en den naaste
als zichzelven. Men meende, vooral in ons vader
land, dat in elke Grondwet moest staan „Het
openbaar onderwijs is een voorwerp van de aan
houdende zorg der Regeering”.
Eene eeuw is voorbijgegaan en nu treedt weer
het kerkelijk onderwijs op den voorgrond met
groote kracht. Nog staat wel de zinsnede in de
grondwet, maar ze is van haar kracht grooten-
deels beroofd, want hoewel voorloopig het kerke
lijk onderwijs alleen nog maar gelijk gesteld heet
met het staatsonderwijs, is het in werkelijkheid
reeds grootelijks bevoordeeld en ligt het in der
kerkelijken bepaalde plan, om zoodra mogelijk,
den Staat de macht uit handen te nemen en het
kerkelijk onderwijs te doen zegevieren.
In beginsel is het doel reeds bereikt, de Staat
heeft het kind weer den kerkelijken overgegeven
en aanvankelijk zijn beschermende hand terug
getrokken.
Dit wat het zedelijke betreft. Ook in het stoffe
lijke zijn de inzichten, maar nu juist in omge
keerde rede, geheel gewijzigd.
Nadat al meer en meer de denkbeelden van
vrijheid en gelijkheid waren doorgedrongen, werden
handel en nijverheid verlost van de, naar het
heette, knellende banden en wilde men niet weten
van bescherming door den Staat. De handel werd
vrij in den ruimsten zin van het woord, door eigen
krachtsinspanning moet men der mededinging
(concurrentie) het hoofd bieden. Ieder moet weten
hoe lang hij arbeiden wil en dit moet worden
geregeld, door ijver, kracht en omstandigheden.
De ouders hebben voor hun kinderen te zorgen
en te weten of en waar en op welken leeftijd zij
hen willen laten arbeiden. Het kind behoort den
ouders, de Staat onthoude zich in alle deze
opzichten.
Neen, zegt
van
uw
als
De begrafenis van de Duitsche Keizerin
Augusta heeft Zaterdag op de voorgeschreven
wijze plaats gehad. Do hofpredikant dr. Kogel
hield de lijkrede in de slotkapel. Langs den weg
naar den Charlottenburger straatweg en de Sie-
gesallée was een dichte menigte geschaard.
Gekomen van de Brandenburgerpoort steeg de
Keizer, die den stoet te voet was gevolgd, te
paard en werd de begeleiding met uitzondering
van twee eskadrons cavalerie, teruggezonden. De
Keizer vergezelde den lijkwagen naar Charlotten
burg en was alleen tegenwoordig bij de plaatsing
van de lijkkist naast die van Keizer Willem I.
nu de Staat, daartoe aangespoord
allerlei zijden, gij, ouders, zorgt niet voor
kinderen zooals het behoort, gij gebruikt ze
voorwerpen, waarmee geld is te verdienen,
gij voedt hen niet eenmaal in voldoende mate,
zoodat zij het onderwijs in de school niet met
vrucht kunnen bijwonen, de fabrikant maakt mis
bruik van hen en laat hen arbeiden veel te
langen tijd, voor veel te karig loon, op veel te
jongen leeftijd.
Wat de vrijheid van handel, die den plicht tot
mededinging insluit, betreft, groote rijken kunnen
die niet volhouden, het kleine Nederland aller
minst. Dat voelt menige fabrikant en de land
bouwer bovenal. Door de zich steeds volmakende
en uitbreidende middelen van vervoer komen vooral
granen en andere voedingsstoffen in grooten over
vloed ook ons land overstroomen, daardoor echter
dalen de prijzen van rogge, tarwe enz. in onrust
barende mate en de boer verklaart zich, hier en
daar, onmachtig, om daaraan het hoofd te bieden
hij vraagt dus bescherming van den Staat.
In dit opzicht is de regeering nog niet aan
stonds genegen, om zijn beschermende hand uit
te strekken over een enkelen stand, omdat hij
vreest, door de zorg voor eenige duizenden,
millioenen te zullen benadeelen, daar de prijzen
der eerste voedingsmiddelen dan in onrustbarende
mate zullen moeten rijzen Doch wat het eerste
betreft, vestigt zich al meer en meer de over
tuiging, dat de Staat de kinderen tegenover de
ouders in bescherming moet nemen. Zeer vele
menschlievende medeburgers ontlasten tal van
ouders reeds van de zorg voor het middageten en
verschaffen dit gedurende de wintermaanden aan
de schoolgaande kinderen, anderen hebben de
zorg voor het schoeisel ook reeds op zich genomen,
n iettj belet, dat men ook de aandacht op de kleeding
gaat vestigen. De drang wordt steeds grooter,
dat plaatselijke besturen, dat de landsregeering,
dit alles als hun plicht zullen gaan erkennen, dat
het bij de wet zal worden geregeld.
Op het gebied der wetgeving op den arbeid
zijn reeds eenige schreden gezet. De leeftijd
waarop kinderen in dienst mogen worden ge
nomen is bepaald, de werktijd van meisjes en
vrouwen in fabrieken is sinds den aanvang van
dit jaar beperkt en geregeld, er is een streven,
om de werkuren voor alle werklieden bij de wet
te gaan vaststellen.
Ik zal de laatste zijn, om de noodzakelijkheid
van deze wetsbepalingen ganschelijk te loochenen,
al zou ik aan de in- en uitvoering van sommige
niet gaarne de hand leenen, maar ik meen mij
gerechtigd te achten om uit te spreken, dat ik
het een droevig verschijnsel acht, dat de begin
selen van Jezus’ heerlijken godsdienst na zooveel
eeuwen, nog zoo weinig doorgedrongen zijn,
want dat is ten slotte het feit, dat op onrustba
rende wijze aan het licht treedt.
Men acht het niet geraden te staan in de vrij
heid waarmede Christus ons heeft vrij gemaakt,
wij moeten weer ons gaan buigen onder het juk
der dienstbaarheid van de wet.
De vrijheid bestaat vaak alleen voor „de leus”.
In den mond heeft ieder haar, in de daad zijn de
meesten voor haar niet rijp.
De ouders vooral, en dat is een veeg teeken,
bukken zich willig of laten zich misleiden.
De macht der kerkelijken neemt hand over
hand toede zorg voor den naaste moet telkens
weer bij de wet geregeld worden, omdat de liefde
ontbreekt. De wet voert heerschappij in Kerk
en Staat, misschien landen wij nog eenmaal aan
in den Kerkelijken Staat, immers nog immer het
ideaal onzer Roomsch-Katholieke medechristenen.
Ik geloof dat Jezus, die eenmaal weende over
het zondige, kerkelijke Jerusalem, ook nu zijn
tranen niet zou kunnen bedwingen, als hij het
oog vestigde op het zondig, kerkelijk Nederland
en tot de kinderkens zou roepenKomt tot Mij.
M. E. van der MEULEN.
Als preillie-boekwerk voor het GGrstö kWcirtclcll in 1890 kunnen wij thans onzen
lezers aanbieden een oorspronkelijken Roman getiteld
Schrijfster van „Tweeërlei Kruis”.
RV* Men leze s. v. p. achterstaande aankondiging en verzuime vooral niet het biljet aan ons
Bureau, met bijvoeging van 40 centen, op tijd in te leveren.
Het paard „Mammouth uit den circus
Carré, dat wat zeldzaam geschied, reeds van een
beenbreuk genas, heeft Zaterdagavond weder zijn
been gebroken bij het springen over hindernis
sen. Het fraaie dier kwam met stijf been op
zijn jongen meester, Maxmilliaan Carré, toeloo-
peo, die hem naar den stal geleidde.
In eene Zuid-Bevelandsche gemeente heeft
zich deze week eene eigenaardige kwestie voor
gedaan op accijnsgebied, zegt de Midd. Ct.
Iemand had aangifte gedaan bij den rijksont-
vanger voor het slachten van een stuk rund
vee, tengevolge waarvan de betrokken ambtenaren
zich van hunne taak kweten om de verificatie te
verrichten. Hangende het onderzoek komen zij
tot het besluit om het stuk vee te benaderen, wijl
het naar hun oordeel te ver beneden de waarde
was aangegeven. Zij geven hiervan kennis aan
belanghebbenden bij de zaak, met bericht dat
het bedrag der aangifte enz. bij hen kan worden
ontvangen en nemen maatregelen voor het ver
plaatsen van het rund naar den stal van een
onzijdig persoon. Nadat laatstgenoemde werk
zaamheid in goede orde was afgeloopen en de
ambtenaren zich hadden verwijderd, neemt de
aangever de vrijheid het rund van genoemden
stal terug te brengen naar de plaats van slach
ting en zich derhalve niet te gedragen naar de
mededeeling der ambtenaren. Deze, van de han
deling verwittigd, hebben de justitie met het ge
beurde in kennis gesteld.
Door den hoer Dijkstra, eigenaar van een
confectiemagazijn te Haarlem, zijn aan een der
hoofden van een kostelooze school een achttal
pakjes ter hand gesteld, tot uitreiking aan die
leerlingen, welke ze het meeste noodig hadden-
Aan de boerderij van de Rijkslandbouw
school te Wageningen kwam Zaterdag j.l. een
drachtige zeug en een jonge beer van het Tom
worthras aan. De kleur van deze varkens is rood
en in tegenstelling van andere Engelsche varkens-
rassen hebben zij een vrij langen kop, ook zijn
ze minder ineengedrongen van lichaam. Varkens
houders, die wat op hebben met een lang ras,
vinden hier van hun gading.
Te Kampen is proces-verbaal van bekcu
ring opgemaakt tegen den heer M„ predikant
der Luthersche gemeente aldaar, wegens weige
ring om de biljetten der volkstelling in te vullen.
In een artikel van De Wekker, weekblad
voor het onderwijs, wordt hulde gebracht aan de
groote verdiensten van den heer A. Moens, die
door een ernstige oogziekte genoopt is zijn ont
slag te nemen als inspecteur van het lager on
derwijs.
Het weekblad noemt dit terecht een groot ver
lies voor ons onderwjjs en vraagt dan
„Zullen wij den heer Moens zien heengaan
zonder dat hem een bewijs gegeven wordt van
hulde aan zijne groote werkzaamheid en aan zijn
edel streven voor ons volksonderwijs
Dat zullen de onderwijzers en de hoogschatters
van onderwijs, in het bijzonder in zijn inspec
toraat, niet willendoch ook velen buitèn dien
kring zullen daartoe we willen medewerken.
De redactie noodigt ieder uit, die aan dit denk
beeld instemming hecht, dit per briefkaart aan
haar te berichten. De verdere regeling dier zaak
en de wijze van uitvoering zal aan een comité
worden opgedragen.
De Witte Sociëteit te ’s-Gravenhage heeft
eene leening uitgeschreven, groot f 250,000, ter
aflossing eener oude leening en tot aankoop van
een aangrenzend huis op het plein.
Daarvoor nu is ingeschreven voor een bedrag
van honderd een milliard, driehonderd drie-en
vijftig millioen, zes en-negentig duizend gulden.
Jammer, dat de Haagsche bladen alleen het
het cijfer mededeelen en niet tevens den koers,
waarvoor ingeschreven is. Men zou dan kunnen
zien of voor die milliarden uit ernst of kortswijl
is geteekend. Daar in ieder geval de toekenning
slechts pondspondsgewijze zal geschieden en er
niet meer dan twee en een halve ton wordt ge
vraagd, bestaat er geen kans, dat de milliarden
zullen gestort behoeven te worden.
De Arnh. Ct. schrijft
Van den aanvang af hebben wij op de breede
schaduwzijde gewezen van de wet, waarbij de
arbeid gereglementeerd werd. Wordt bescherming
verleend aan enkele categorieën van werklieden,
die intusschen weinig met de bescherming zijn
gediend het voorbeeld der meisjes in de vlas-
spinnerij te Groningen bewijst dit ook voor
anderen werkt de wet eer nadeelig dan heilzaam.
Zoo wordt nu uit Breda geschreven, dat daar
bij industrieelen het voornemen bestaat om, ten
einde geen last te hebben van de nieuwe bepa
lingen, werklieden beneden zestien jaren te ont
slaan.
Dat zulk een maatregel de huishoudens zeer
zou schaden, wijl deze de verdiensten van die
jeugdige krachten zouden missen, behoeft wel geen
betoogterwijl het ledigigloopen voor de betrok
ken personen zelven zeker nadeelig op hun ze-
deiijke ontwikkeling moet werken.
Het is daarom te hopen dat geen enkele in
dustrieel te dezer stede tot dien maatregel zal
overgaan, daar een vrije tijd van 7 uren des avonds
af reeda voor menig jeugdig persoon zeer gevaar
lijk is te achten, te meer wijl de wet, alles re-
glementeerende, ook naaischolen en modistenwin-
kels onder hare strafbepalingen regelt.
En men weet uit ondervinding, helaas, dat het
straatslenteren zeer nadeelig werkt, niet alleen
voor de jongens, maar zeker ook voor de meisjes.
Als een merkwaardigheid deelt men aan
de Avondpost mede, dat in de maand November
jl. één, en in de maand December 11. geen enkel
sterfgeval in de militaire hospitalen van ons leger
is vóórgekomen.
Vijftien kapiteins en eerste luitenants bij
het regiment schutterij te Rotterdam hebben zich
tot den Minister van Binnenlandsche Zaken ge
wend met een adres, mededeelende dat sedert tal
van jaren de verstandhouding tusschen den ko
lonel van genoemd regiment en het meerendeel
der daarbij dienende subalterne officieren steeds
slechter wordt en weinig bevorderlijk is voorde
belangen van den dienst, en verzoekende daarin
op de eene of andere wijze te voorzien.
De bezwaren van adressanten betreffen voor
namelijk de wijze, waarop de examens en de be
noemingen voor de hoogere officiersrangen plaats
vinden.
Een volksteller te Rotterdam heeft aantee-
kening gehoulen van de invulling van vraag 8
tot welk kerkgenootschap behoort gij Hij heeft
daarop 22 verschillende antwoorden ontvangen.
Uit Groningen meldt men aan de Mss. Ct.
Woensdagavond is de Machinale Vlasspinnerij
alhier gesloten, zoodat thans niemand meer op
de fabriek werkzaam is.
De gehuwden, die niet aan de werkstaking
hebben deelgenomen, ontvangen voorloopig de
helft van hun wekelijksch loon.
Het Gerechtshof te Leeuwarden heeft F.
W. wegens brandstichting in de meelfabriek al
daar veroordeeld tot 4 jaren gevangenisstraf.
Te Oldeboorn is een 86-jarig grijsaard naar
het graf gebracht, waarbij het lijk werd gevolgd
door 17 zonen en dochters. In het geheel be
vonden zich in den lijkstoet zestig kinderen en
kleinkinderen, ongerekend de schoonzoons en
schoondochters.
De oudste dezer breede kinderschaar was 58,
de jongste 25 jaar. De overledene was tweemaal
gehuwd geweest en had in het geheel 20 kin
deren gehad.
Den 12 Januari, was het 83 jaar geleden
dat een gedeelte van de stad Leiden door het
springen van een kruitschip werd vernield.
Van hen, die toen onder de puinhopen geraak
ten, maar gelukkig gered werden, is thans nie
mand meer in leven, ook niet van hen, die toen
nog slechts kinderen waren. De laatste is onlangs
overleden.
Een gerucht, waarvoor nog volstrekt geen
grond moet bestaan, wil, dat de Keizer van Oos
tenrijk, het regeeren moede, afstand zal doen.
Het heette, dat Bismarck’s politiek, die thans
weder meer geneigd zou zijn, om Rusland con-
cessiën te doen, niet vreemd was aan den wensch
van Frans Jozef om zijn kroon over te dragen.
De Pester Lloyd zegt, naar aanleiding van
deze sprookjes
„Er is geene verkoeling tusschen Weenen en
Berlijn, veel minder eene verzwakking van het
bondgenootschap ontstaan. Als de laatste Rus
sische nota werkelijk eene poging is om de vast
heid van dat verbond op den proef te stellen,
dan kunnen wij slechts wenschen, dat die poging
spoedig wordt voortgezet. Hoe eer dit geschiedt,
des te eer zal men zich te Petersburg overtui
gen, dat het verbond iedere proef doorstaat en
dat de hoop, het ook slechts een oogenblik aan
het wankelen te brengen, op zand is gebouwd.
Den Europeeschen vrede kan zulk eene onder
vinding niet anders dan voordeelig zijn. Zoo Rus
land met zijne uitbreidingsplannen niet sterker
voor den dag durfde komen, omdat met mathe
matische zekerheid kon worden berekend, dat zij
schipbreuk zouden lijden op het drievoudig ver
bond, dan moet ’t het behoud van den vrede
bevorderen, indien men opnieuw de overtuiging
ontvangt, dat het verbreken van dien dam nog
altijd tot de onmogelijkheden behoort.”
De Russische begrooting voor 1890 is open
baar gemaakt. Zij heeft een batig saldo van 1
millioen. Er is de opmerking bijgevoegd, dat
deze begrooting, overeenkomstig des Keizers be
schikking, zonder verhooging van belasting en
zonder vermeerderde lasten voor de bevolking
opgesteld, opnieuw het onverandelijk besluit des
Keizers openbaart, steeds voor het behoud van
een voor Rusland eervollen vrede te ijveren, op
dat alle, voor de productieve krachten en de
vermeerdering van de welvaart des volks door
den Keizer aangewezen plannen onbelemmerd
uitgevoerd kunnen worden.
Ter stichting van een hospitaal voor her
stellende zieken te Londen is, naar onlangs ge
meld is, door een onbekende 100,000 pd. st. aan
de gemeente Londen geschonken. Men giste, dat
de hertog van Wellington de gever was. Thans
blijkt de heer Peter Reid, een van de meest
populaire kooplieden der Londensche City, de
milde schenker van deze vorstelijke gift geweest
te zijn.
Het onbrandbaar maken van tooneeldeco-
ratiën is ook maar betrekkelijk. In het „Théater
de la Bourse” te Brussel waren al de decora-
tiën van het stuk, dat er gespeeld werd, „on
brandbaar” gemaakt, en toch is in de puinhoo-
pen van den schouwburg niets er van terug te
vinden.
Bolswardsche Courant
DOOR
