NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
OLS'
Dominee, Pastoor of Rabbi?
Kantongerecht BOLSWARD.
..ARP EN! WONSEHADEEL
No. 21.
Negen en Twintigste Jaargang.
1890.
BINNENLAND.
DONDERDAG 22 MEI.
Vereeniging f/De Dageraad”.
VOOR
B
Derde Tienduizendtal.
2.
tweemaal gepleegd, bij verstek tot 2 ml. f3,—
7.
gen totdat
gepredikt, dat
POPULAIRE KRITIEK.
21.
22.
23.
24.
25.
ADVERTENTIEPRIJS 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Terechtzitting van den 16 Mei 1890.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents,
dronkenschap, gepleegd bij tweede herhaling, bij
verstek tot hechtenis van 5 dagen.
28. R. S. te Minnertsga, ter zake openbare
dronkenschap, gepleegd bij vierde herhaling, bij
verstek tot hechtenis van 21 dagen en plaatsing
in eene Rijkswerkinrichting voor den tijd van 4
maanden.
Tevens alle veroordeelden in de kosten van
het geding, invorderbaar bij lijfsdwang.
VEROORDEELD
1. J. C. N. te Hindeloopen, ter zake van het
eierzoeken zonder vergunning, bij verstek tot 1
geldboete van f3,subs. 1 dag hechtenis.
2. D. S. v. d. V. te Makkum, ter zake als-
voren, bij verstek tot f 1,subs. 1 dag.
3. F. S. v. D. V. te Makkum, ter zake als-
voren, bij verstek tot f3,subs. 1 dag.
4. M. M. de B. te Ferwoude, ter zake alsvo-
Bovenstaande „Populaire Kritiek” is vervat in
een boekje dat uit 48 bladzijden bestaat. Het
voorwoord van de 2e uitgaaf is geteekend, „Na
mens het Bestuur van De Dageraad, door Dr.
Hk. de Vries, Voorzitter en P.Westra, Secretaris.”
Het boekje draagt dus een gansch zeer officieel
karakter.
Het maakt verbazend veel opgang. Immers
volgens eene advertentie, voor eenige dagen in
het Nieuws van den Dag geplaatst, waren toen
24000 exemplaren verkocht. Misschien is nu het
3de tienduizendtal al uitverkocht. Dat is voor
waar voor Nederland een zeldzaam verschijnsel.
Het trok mijn aandacht, ik kocht het boekje, las
het met aandacht en vind de verklaring van de
graagte, waarmee men, naar ’t schijnt, het leest,
grootendeels in het verschijnsel, dat wij overal en
ten allen tijde waarnemen, dat wij menschen er
groot genoegen in vinden, het slechte omtrent an
deren te vernemen, natuurlijk tot hun bestwil en
om der waarheid getuigenis te geven.
De officiëele schrijver heett het noodig geacht,
om eene 48 bladzijden lange acte van beschuldi
ging op te stellen tegen de godsdiensten in het
algemeen, maar bij uitnemendheid tegen den Chris-
telijken Godsdienst. De Rabbi komt er betrek
kelijk het beste af, de katholieke priester krijgt
er duchtig van langs, de dominee is een vrij ver
achtelijk wezen, maar het toppunt van al wat el
lendig is, is een moderne dominee, met wien nog
een extra, „appeltje wordt geschild”. Zulk een
wezen moet gij u voorstellen, in de week met een
lange pijp en Zondag’s met een preek, die hij
misschien uit het Duitsch heeft vertaald. Aan
theologie doet hij veel, aan sociologie weinig of
niets, d. w. z. dat hij voor maatschappelijke noo-
den geen oog en geen hart heeft. Een vreeselijke
ramp is godsdienstonderwijs; wie zijn kinderen ter
catechisatie stuurt maakt zich schuldig aan groot
vergrijp. Heel de schepping is slecht, zij is een
moordhol, het aller slechtste is het Christendom.
Hoe meer gij dat uitbreidt, hoe meer gij de mensch -
heid verderft. Bij de menschen in den natuur
staat is het nog uit te houden. Te midden van
Heidenen, in de binnenlanden van Peru en Java,
zoolang de Christenen er niet waren, was het
betrekkelijk een ideaalstaat. Wel is het „men-
scheneten” een barbaarsche gewoonte, maar zij
die een oorlog in het leven roepen, doen nog veel
grooter zonde. De gastvrijheid, de zedelijkheid
en zeker nog meer deugden wijken, verdwijnen,
waar het Christendom zijn schandelijk werk be
gint en voortzet. Grooterdomheidis er niet, dan te ge-
looven in God. Godsdienstpredikers zijn menschen,
die bewust of onbewust, leven van het geld dat
den armen toekomt.
Ik eindig dit uittreksel uit de acte van beschul
diging. In den naam van het gezond verstand
spreekt de rechter het vonnis uit. Het is een
doodvonnis over allen godsdienst.
De indruk dien het vonnis der veroordeeling op
mij, een der gevonnisden, gemaakt heeft is twee
ledig.
De eerste is die van teleurstelling. Ik hoopte,
al waren het niet nogmaals 48 bladzijden, toch
enkele gewijd te zien, aan de uiteenzetting van
den gelukstaat, dien het menschdom tegemoet
gaat, als het gezond verstand, dat der ougeloovi-
gen namelijk, zijn heerlijken schepter gaat zwaaien.
Ik hoopte een en ander te vernemen, omtrent de
middelen, welke de gelukkige, van alle geloof
verloste leiders, willen aanwenden, om de mensch-
heid op te voeden maar daaraan is geen
enkele bladzijde gewijd.
Do tweede indruk was eene vertroostende.
Ik vind namelijk in de gansche acte geen zweem
van beschuldiging tegen de eigenlijke vroomheid,
tegen de reinheid van hart, tegen den innerlijken
zielenvrede, wel tegen, wat de S. noemt God-
dienerij, waartegen ook wij ijveren met al de
De natiën hebben de misdadigers die zij ver
dienen.”
De heer Dotnela Nieuwenhuis laat er in Recht
voor Allen op volgen
„Wij meenen niet, dat verbodswetten alleen
kunnen helpen, o neen, meer welvaart, beter
voeding, gezonde woning, in één woord die voor
waarden des levens, waardoor de mensch als
mensch kan leven, zullen veel krachtiger daartoe
werken. Hef de armoede op en gij ontneemt de
behoefte aan prikkels. Maar dat durven de heeren
niet aan, want dan komt men in socialistisch
vaarwater en daar vreezen zij misschien nog
erger voor dan voor den drank, want het geldt
hun zakbelangen.”
Men zou van iemand als den heer Nieuwenhuis,
die, toen hij nog Luthersch predikant was, wel
„werk van zijn baantje gemaakt zal hebben”,
mogen onderstellen, dat hij een beetje menschen-
kennis bezat en in de eerste plaats de niet-werk-
lieden of kapitalisten kende.
Waar hij uitsluitend dronkenschap en misbruik
bij de proletariërs onderstelt, zou men mogen
aannemen, dat hij daar vroeger nooit op gelet
heeft en het volk niet erg hoog moet schatten,
waar hij zoo eenzijdig is het een dergelijk gebrek
uitsluitend toe te kennen.
Als al de niet-hongerlijders, die aan den drank
zijn, of daarvan misbruik maken, zich bij den
heer Domela Nieuwenhuis aansloten, dan zou zijn
partij aan getalsterkte waarschijnlijk heel wat
winnen.
Wij erkennen gaarne dat de sociaal-democraten
het drankmisbruik overal en ten allen tijde be
strijden, maar men moet niet zoo naïef zijn te
beweren dat honger of slecht voedsel alleen oor
zaak van misbruik is.
De heer Nieuwenhuis moet al een erg brave
Hendrik geweest zijn, om zoo naïef te kunnen zijn.
In de Staats-courant staat opgenomen de
Wet van den 9en Mei jl., houdende verbodsbe
palingen tegen het dragen van wapenen.
Wij brengen in herinnering artikel 1 dezer wet,
dat aldus luidt
Het is verboden op den openbaren weg of op
eenige voor het publiek toegankelijke plaats een
wapen bij zich te hebben.
Onder wapenen verstaat deze wetgeweren,
karabijnen, revolvers, pistolen en andere vuur
wapenen, windroeren, dolken, dolkmessen, sabels
degens, degenstokken, priemstokken, wapenstok
ken, en dergeljjke voorwerpen.
Overtre ling van het verbod in dat artikel ge
steld, wordt gestraft met hechtenis van ten hoog
ste zeven dagen of geldboete van ten hoogste
honderd gulden.
Eenige maanden geleden maakte de Stand.
met ophef melding van hetgeen zij noemde een
„kiezersmoord”. Er was in Zeeland een kiezer,
die er volgens het blad op behoorde, niet op de
kiezerslijst gebracht. De Middelburgsche Courant
onderzocht de zaak en toonde aan, dat hetgeen
de Stand, mededeelde, onjuist was deze tracht
op allerlei wijze, vergissingen moetende toegeven,
de hoofdzaak vol te houden, maar nu moet zij
eindelijk erkennen, dat de man, die niet op de
kiezerslijst gebracht was, ook geen kiezer was.
De zaak is niet van groot gewicht, maar
terecht zegt de ALidd. Ct.
„Hadden wij ons voor deze quaestie, wier voor
stelling vrij verdacht ons voorkwam, niet geïn
teresseerd, het lasterpraatje ware onweersproken,
de waarheid verborgen gebleven.
Zoo brachten wij in dit éene geval de waar
heid aan het lichtmaar hoevele malen zal het
voorkomen, dat de mededelingen en voorstellin
gen van de Standaard niet gecontroleerd worden,
en het blad aan zijn Christehjken ijver of zijne
onovertroffen strijdlustigheid ongestoord kan bot
vieren.”
Zou, vraagt de Haagsche Ct., de Nederland-
sche Bank nu niet eens willen doen wat voor
het Rijk onmogelijk schijnt te zijn, nl. den wa
ren weg inslaan om zoo spoedig mogelijk den
valschen munter te betrappen?
Reeds meermalen gaven wij dien weg aan.
Het middel kost eenig geld, maar is afdoende,
nl.afkondiging dat aan ieder, die een valsch
biljet (of geldstuk) vrijwillig aanbrengt, met ge
gevens omtrent den persoon van wien hij het
ontving, de volle geldswaarde wordt terugbetaald.
Thans wordt een valsch stuk eenvoudig in be
slag genomen ten nadeele van dengene, die
’t zich in handen liet stoppen en die toevallig
op ’t bezit betrapt wordt. Van schadevergoeding
is geen sprake, hos billijk deze ook zou zijn,
reeds omdat ook het onvoldoende politie-toezicht
medeschuldig is aan de mogelijkheid der versprei-
dimr.
Het gevolg van den bestaanden toestand
misschien niet eerlijk, maar toch menschkundig
zeer verklaarbaar is dat ieder, die ontdekt dat
hem vermoedelijk valsch geld in handen is ge
speeld, zich daarvan zoo spoedig mogelijk weer
tracht te ontdoen, de schade op zijn volgman
schuivende. En zoo loopt dat valsche geld met
groote snelheid van hand tot hand en heeft door
gaans, wanneer het wordt aangehouden, reeds
zulk een omweg afgelegd, dat de eerste uitgever
niet meer is uit te vinden en intusschen al
weer tijd heeft gehad om nog meer van zijne
waar aan den man te brengen.
Men moet de menschen niet plaatsen tusschen
hun beurs en hun geweten.
Een kleine premie op de eerlijkheid is veel
aan hetzelfde boek, dat hij eerst,
eene verkeerde voorstelling, heeft verguisd,
bewaar een lieflijke herinnering aan eene
6.
tradictoir tot f3,subs. 1 dag.
alsvoren, bij verstek tot f3,subs. 1 dag.
Oosterend. In ons dorp worden pogingen
aangewend om in het bezit van een eigen hulp
kantoor der Posterijen te komen. Eerstdaags
zal een adres, door tal van belanghebbenden ge
teekend, aan den Minister van Handel en Nij
verheid worden verzonden. Mochten deze pogin
gen geen succes hebben, dan zou althans eene
zeer gewenschte verbetering zijn, wanneer de
postbode WommelsSneek des morgens na de
bestelling alhier eenigen tijd wachtte en tevens
verplicht was, Zondagsmorgens de brieven en
couranten bjj den hulp-bode alhier te bezorgen,
voor den bode eene geringe moeite, voor belang
hebbenden van veel waarde. Bij de thans be
staande regeling wordt een brief voor Oosterend,
Zaterdagmiddags na half 4 te Sneek op de post
gedaan, eerst des Maandagsmorgens tusschen 8
en 9 uur aan het adres bezorgdafstand Sneek
Oosterend 2 uren gaans.
Franekeradeel, 16 Mei. Als een gevolg
van den zachten winter is er veel ongedierte ge
spaard gebleven, dat bij strenge vorst verdelgd
ware geworden. Vandaar de veelvuldige klach
ten der bouwboeren over aanvankelijke misluk
king van sommige gewassen. Vooral de kleine,
grijze slak richt groote verwoestingen aan. Zoo
was hier o. a. een landbouwer, die een stuk
land van 3 p.m. met groote erwten had bezaaid
en bij wien toch alles opgevreten is geworden.
Recht voor Allen schrijft
De firma G. Hulsteede Zonen, die te Am
sterdam in olie en petroleum handelt, heeft een
harer losse werklieden ontslagen alleen op grond,
dat deze medeoprichter was van een vereeniging
voor werklieden in het olievak.
De firma is nu in den socialistischen ban ge
daan en zal door de socialisten worden geboycot.
Socialistische winkeliers zijn uitgenoodigd geen
olie of petroleum van deze firma te koopen, ter
wijl den partijgenooten en geestverwanten wordt
aanbevolen niet meer te koopen bij winkeliers,
die hun waar van haar betrekken.
De Leidsche hoogeschool heeft wederom een
verlies geleden door het afsterven van een harer
hoogleeraren. Aldaar is namelijk overleden dr.
E. A. van der Burg, sedert 10 September 1877
hoogleeraar in de artsenijbereidkunde aldaar.
Door den Koning is afwijzend beschikt op
het verzoek om gratie, ingediend door den wegens
moedwillige brandstichting veroordeelden F. O.
Wijbrandi te Leeuwarden.
De gemeente Sloten (Noord-Holland) wordt
weder onveilig gemaakt door stampers en dieven.
Bij een landbouwer in den grooten Ypolder heeft
men van twee paarden den staart tot bij het
vleesch afgesneden; elders heeft men al de eenden
geroofd. Maar vooral heeft men op brutale wijze
„huis gehouden” in een thans ledig staand huis
aan den Haarlemmerweg, waarvan de kelders bij
een wijnhandelaar in gebruik zijn; tinnen maten
en koperen kranen zijn weggenomen, den wijn
heeft men zich goed laten smaken, en zelfs heeft
men in een der kamers een grooten spiegel van
den muur losgemaakt, doch, gelukkig, geen kans
gezien, die meê te nemen.
De schietproeven der vesting-artillerie met
kanonnen achter den Zeedijk, gem. Diemen, ge
plaatst, zijn in vollen gang. De kogels nemen hun
baan hoog door de lucht in de richting der Zui
derzee. Dezer dagen sloeg zoo’n kogel bepaald
een afwijker op een kleinen afstand van eenige
personen aan den Zeedijk neer, gelukkig zonder
direct nadeel te doen.
Onder Ede is de 13-jarige V. d. P., bij het
uithalen van vogelnesten, uit een hoogen boom
gevallen, tengevolge waarvan hij ernstige ver
wondingen bekwam en ook een zijner armen brak.
- Te Appelscha is een persoon, die te veel
Haarlemmerolie, pepermuntolie en duivelsdrek
had ingenomen, onder smartelijk lijden bezweken.
Drankmisbruik. In de jongste vergade
ring van het Ned. Genootschap tot zedelijke ver
betering van gevangenen, zei prof. Fabius o. a.
„Het matig gebruik heeft nooit zooveel genot
gebracht als het misbruik schade. De statistiek
heeft geleerd dat niettegenstaande verbeterd en
gemakkelijk verkrijgbaar, goed onderwijs, het
aantal gevangenen blijft toenemen, wanneer sterke
drank blijft geschonken worden. Slechts verbods-
wetten kunnen baten. De sterke drank moet
worden afgeschaft. Zoolang dat niet geschiedt,
zal het getal misdadigers klimmen. Zoolang wij
daartoe in eigen kring medewerken, zijn wij aan
sprakelijk voor de misdrijven ten gevolge van
drankgebruik gepleegd. Zoolang wij ons laten
terughouden om openlijk te verklaren dat de
sterke drank moet worden afgeschaft en daartoe
niet medewerken, zijn wij er mede aansprakelijk
voor- dat er zoovele misdadigers zijn. Dat wij
aldus besloot spreker zijne toespraak dat wij
niet schromen de taal der waarheid te spreken.
kracht die in ons is, maar geen woord tegen Gods
vrucht, waarmede een zielstoestand wordt aange
duid.
Ik kan zeggenna ter dood verklaard en dood
verklaard te zijn, voel ik mij zoo gezond mogelijk.
De S. wil ook „vrede op aarde” en ’t doet mij
goed, dat hij, hoewel van de middelen zwijgende,
als doel stelt, hetzelfde waarnaar wij streven, ter
wijl hij de woorden, waarin hij zijne gedachten
uitdrukt, ontleent
door
Ik
rede, eens door mij aangehoord in eene vereeni
ging van „Dageraads”vrienden, gehouden door den
heer B., want zij geleek als twee droppelen wa
ter op meer dan eene preek, die ik voor en na
hoorde.
Met den S. veroordeel ik al de misdaden in
den naam van Jezus gepleegd, maar ik blijf ge-
looven, dat diens reine, liefdevolle geest aanvan
kelijk velen heeft doordrongen en bestemd is om
steeds meer misbruiken op staatkundig, godsdien
stig, maatschappelijk gebied te bestrijden en af te
schaffen, om de menschheid van zelfzucht, liefde
loosheid, onreinheid te genezen en ik zal het mij
een eere en een plicht blijven rekenen, den groo
ten Meester van verre in zelfverloochening te vol-
een nieuw Evangelie zal worden
van betere dingen spreekt.
Tot nog toe heb ik echter daarvan nog niet de
eerste lettergreep gehoord.
Er gaat nog geen lichtstreepje op van een
nieuwen dageraadook niet bij „de Dageraad”.
M. E. van der MEULEN.
4.
ren
subs. 2 ml. 1 dag.
5. P. R. de V. te Koudum, wegens eierzoe
ken zonder vergunning, bij verstek tot f 1,—
subs. 1 dag.
P. 8. V. te Wons, ter zake alsvoren, con-
J. H. M. van R. te Bolsward, ter zake
kzij vua IW 1 U, DUUB( 1 Ucig.
8. 8. J. R. te Koudum, ter zake alsvoren, bij
verstek tot f 1,subs. 1 dag.
9. G. Y. v. d. M. te Koudum, ter zake als
voren, gepleegd bij herhaling, bij verstek tot
f 10,subs. 4 dagen.
10. R. 8. de J. te Koudum, ter zake eier
zoeken zonder vergunning, tweemaal en bij her
haling gepleegd, bij verstek tot 2 ml. f5,subs.
2 ml. 3 dagen.
11. J. A. R. te Koudum, ter zake eierzoeken
zonder vergunning, bij herhaling gepleegd, bij
verstek tot f3,subs. 2 dagen.
12. J. M. 8., K. M. de V. en E. K., allen
te Workum, ter zake van het in vereeniging
zoeken naar eieren van kieviten of waterwild
zonder vergunning, bij verstek ieder tot f 3,
subs. 1 dag voor ieder.
13. T. D. v. d. V. te Kimswerd, ter zake van
het in de gemeente Wonseradeel een in bewe
ging zijnden tram bestijgen, bij verstek tot f 5,—,
subs. 1 dag.
14. 8. F. de V. te Makkum, wegens nach-
telijk burengerucht, bij verstek tot f3,subs.
1 dag.
15. R. A. 8. te Makkum, ter zake alsvoren,
bij verstek tot f 10,subs. 3 dagen.
16. H. C. D. te Koudum, ter zake openbare
dronkenschap, tweemaal gepleegd, bij verstek tot
2 ml. f3.subs. 2 ml. 1 dag.
17. H. P. te Koudum, ter zake openbare
dronkenschap, bij verstek tot f3,subs. 1 dag.
18. D. T. B. te Makkum, idem.
19. A. H. van B. te Makkum, ter zake als
voren, bij verstek tot f 15,subs. 3 dagen.
20. K. B. K. te Bolsward, ter zake alsvoren,
bij verstek tot f3,subs. 1 dag.
D. de H. te Workum, idem.
T. B. te Workum, idem.
K. F. te Workum, idem.
T. D. F. te Arum, idem.
E. E. K. te Arum, ter zake openbare
dronkenschap, gepleegd bij eerste herhaling, bij
verstek tot hechtenis van 1 dag.
26. A. F. te Arum ter zake alsvoren, bij ver
stek tot f 10,subs. 3 dagen.
27. 8. de H. te Koudum, ter zake openbare
Bolswardsche Courant
.;ii
I
UITGEGEVEN DOOR DE
7. 7
r» ci T r* i- - rr- t
i i i r r» -
