NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
OI.SWA.RI> EN WOHSmmt
BERICHT.
Nieu wj aars wenschen,
a f 0,25 per advertentie.
Uit de Raadszaal.
2
Negen en Twintigste Jaargang.
1890.
No. 52.
DONDERDAG 25 DECEMBER.
BINNENLAND.
VOOR
Ged. Staten, houdende
1.
1
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents,
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
f
f
f
f
f254.
f 100.
f233.
f 110.
f 142.
^XXXXXXXXXhXXXXXXXXXS
DONDERDAG 25 DECEMBER.
$XXXXXXXXX
Spoedige inzending wordt verzocht.
132.
12.
196.
82.
eene ruimte die niet koel is, bederft, en de be
dorven grondstof kan geen boter van goede kwa
liteit opleveren.
De kelder moet een ruim, zindelijk, zooveel mo
gelijk droog vertrek zijn.
Al wat niet tot de zuivel behoort, moet er uit
verwijderd worden, hij mag geen bewaarplaats
zij n van allerlei proviandaardappelen, appels,
inmaaktonnen en gezouten vleesch en spek. Dan
moet er steeds eene gelijkmatige temperatuur zijn,
ongeveer 15(l Celsius. Hangt daarom een ther
mometer in den kelder.
Eene kelderwarmte boven 15° C. is nadeelig,
omdat de melk dan te snel zuur wordt. Daarom
moet de kelder in het noorden liggen en dikke
muren hebben, deuren en vensterluiken nauwkeu
rig gesloten. Is de luchttemperatuur buiten hoo-
ger dan 15° C., sluit dan uw venster, en is ze
lager opent het dan. Het melken is eene zeer
gewichtige bezigheid. Van de wijze waarop dit
geschiedt hangt voor een deel de hoeveelheid en
de hoedanigheid der melk af. De melker behoort
te zorgen, dat zijne handen en het uier rein zijn.
Hij behoort zich niet naast, maar zooveel mo
gelijk onder de koe te plaatsen. Met de volle
hand en krachtig moet het geschieden, zoodat de
koe in beweging komt. Hoe flinker het melken
geschiedt geen ruwheid zooveel te beter
laat de koe de melk schieten, en haar rustig her
kauwen is het overtuigend bewijs, dat het haar
aangenaam is.
Melk haar geheel uit, laat er niets in blijven,
want de laatste drop is de boterknop.
Het verschil in botervet tusschen de eerste en
laatste melk is grootvolgens door den geachten
spreker genomen proeven bedroeg het verschil,
na eene ontrooming van 24 uren, soms 27
Maak de melk zoo spoedig mogelijk koud, omdat
afgekoelde melk niet zoo gauw zuur wordt
niet zoo gauw bederft en de melk een beteren
smaak er door krijgt.
Niet alleen dat door de afkoeling de dierlijke
warmte wordt weggenomen, maar de eigenaardige
koelucht, ja zelfs de mestlucht, gaat van de melk
af en zij krijgt een zoeten smaak.
De melk behoort afgekoeld te worden beneden
15° C. Plaats de melk in blikken emmers in
tonnen of kuipen met koud water, en vernieuw
het warm geworden water weer door ander koud
water, wanneer eenmaal de melk de gewenschte
temperatuur niet heeft verkregen. Neem voor het
afkoelen zuiver water, daar de melk anders door
hare neiging om riekende stoffen op te nemen,
kwade eigenschappen zou verkrijgen. Niet alleen
des zomers, ook des winters moet de melk afge
koeld worden, men koelt dan zoo lang mogelijk
af, als het kan tot 10“ Celsius.
Over het geheel verdient het karnen van de
room de voorkeur: 1. omdat men dan minder te
karnen heeft2. in den regel het karnen gauwer
gaat, en 3. de boter fijner en vetter is.
Van zoeten room verkrijgt men minder boter,
dan wanneer men de room karnt als hij rijp is.
Daarom moet èn de melk, wanneer men niet af
roomt, èn de room, wanneer men wel afroomt, rijp,
eenigszins zuur zijn. Hoe jonger de melk gekarnd
wordt, hoe fijner, lekkerder en duurzamer boter
men verkrijgt. Zij behoort niet ouder te zijn dan
2 maal 24 uur. Is ze ’s winters in dien tijd niet
zuur, voeg dan op 40 liter een paar liter versche
karnemelk en laat ze niet staan tot ze van zelf
dik wordt. Oude melk is bedorven melk en van
eene bedorven grondstof kan onmogelijk goede
boter gemaakt worden.
Is de grondstof, de melk, goed voorbereid, dan
is het karnen geen hoofd-, maar bijzaak. Is de
melk te warm, geen karn zal dan stevige boter
makenis zij te koud, geen karn zal de boter
groot krijgen. Het hangt nu geheel van de juiste
temperatuur af. Door ondervinding en nadenken
moet men den juisten warmtegraad weten te vin
den, nooit mag er kouder dan 12° en warmer dan
17° Celsius gekarnd worden, het middelcijfer is
veelal 16“ C. Wanneer zooveel mogelijk bij de
zelfde temperatuur gekarnd wordt, dan zal ook
ongeveer in denzelfden tijd de karn goed zijn, in
40 a 45 minuten. Op het gevoel is het onmogelijk
de temperatuur te bepalen, daar de uitkomst ver
schillend is naarmate de warmte van de karn
verschilt Gebruik den thermometer, dit werk
tuig is ook bij het karnen onmisbaar. Nimmer
mag er water, hetzij koud of warm, bij hetkarn-
sel gevoegd worden. Door het ingieten van warm
water of het plaatsen van heete kruiken wordt er
kaas gevormd, die schade doet aan de fijnheid en
duurzaamheid van de boter.
Men behoort volstrekt niet langer te karnen
dan noodig is. Dit hangt niet af van de grootte
van den boterkorrel, maar dit ziet men aan de
polswanneer de boter goed loslaat van de pols
of van de latjes bij karnen met slaglij sten
dan moet men ophouden wordt er langer gekarnd,
dan krijgt men spekkige, smerige boter en minder
gewicht.
Hoe grover korrel men karnt, des te lichter is
de boter, de fijne korrel geeft gewicht en kwaliteit.
Kom nooit met de handen aan de melk noch
aan de boter, bewerk de boter met een houten
spaan of nog beter met den boterkneder, een een
voudig werktuig, bestaande uit eene plank, kneed-
plank met eene rol.
Met zeer veel belangstelling werd deze boeiende
en leerzame voordracht aangehoord.
In het volgend no., op 1 Januari
1891 verschijnende, zal gelegenheid
bestaan tot het plaatsen van
aan De Zoom een ongefrankeerden, daarom met
boeteport bezwaarden brief. Daarin zat een post
zegel van vijf cent, en aan den voet stond het
navolgende post-scriptum te lezenIk sluit het
postzegel in, want ik heb reeds meermalen opge
merkt, dat als men het, gelijk de meeste men-
schen doen, op het couvert plakt de postad
ministratie het vuil maakt. Ongetwijfeld een
fin de siècZe-slimheid
Bij eene jachtpartij, gehouden te Appel
(gem. Nijkerk) op de boerderijen van jhr. van
Weede te Nijkerk a. d. Veluwe, werden niet
minder dan 202 stuks wild bemachtigd.
Te Haarlem is een wedstrijd gehouden in
het schoonrijden met paard en ar. Er waren
twaalf van de twintig ingeschreven deelnemers
opgekomen. Zeven prijzen waren er uitgeloofd.
De eerste, een gouden medaille, werd behaald
5 ct., Dortmund en i'
boter en kaas voor 5 ct.
lezing.
Te Hellouw is in eene schamele woning
een kind van een jaar oud bevroren.
Dezer dagen ontving een der medewerkers
Een stukje land bij de Nijezijl, waarop gebo-
de Exmorrazijl waarop is gebo-
de gehouden verpachtingen waaruit blijkt,
het Hollander zet f 296, de tegenw. pachts. is f 192.
thans
thans
thans
thans
thans
Het marktgeld v. de veemarkt! 355, thansf339.
De pacht y. staanpl. y. disschen f 128, thans f 142.
n. L.. xr thans f 1156.
100 liter zuivere melk bevat in ronde cijfers
Z~> z-» 1
3 4
3 a 4
3 a 4
door den heer van Dieren Bijvoet. Zijn ar, paard
en tuig muntten ook uit door fraaiheid. Er was
ook een echt Hollandsche bijmet twee boerin
netjes, waarvan er eene de teugels had.
Denzelfden dag hielden de schutters aldaar eene
vrijwillige oefening op schaatsen. De deelneming
was niet groot.
23 DECEMBER 1890.
Bij de raadszitting heden avond gehouden waren
alle 11 leden tegenwoordig.
Ingekomen waren
a. Een resolutie van Ged. Staten, houdende
goedkeuring der toegekende gratificatie aan den
stadstimmerman.
b. Een adres van J. Driebergen, die dank be
tuigt voor de hem verleende gratificatie als tee-
ken-onderwijzer, maar waarbij hij opmerkt, dat het
motief van hun vorig adres niet is vervallen, wijl
de nieuwe onderwijzer een afzonderlijke afdeeling
heeft, en dus de lesuren gelijk zijn gebleven.
De Voorzitter stelt voor, het adres voor ken
nisgeving aan te nemen, maar dat B. en W\ toch
een onderzoek in deze zullen instellen. Alzoo
besloten.
c Een adres van A. Bootsma die opnieuw ver
zoekt om een strookje grond bij de Nijezijl, te
koopen. 1
Wordt vooraf in geheime zitting besproken.
d. Een adres van het bestuur van de afdee
ling van den Bond voor algemeen kies- en stem
recht waarin het verzoekt, dat de gemeente bij de
werken door haar aanbesteed, eenminimum-loon
bepale, opdat niet tegen een onbillijk laag loon
worde gewerkt, gelijk meermalen geschied is.
Ter visie.
e. Een missive van het D. B. begeleidende de
voordracht uit de 16 sollicitanten voor onderwij
zer aan de Fransche school.
De aanbeveling bestaat uit de heeren
O. Hettema, Goutum.
J. Drost, Lochem.
J. de Voogd te Alphen aan den Rijn.
f. Een beschikking van den Minister van Binnen-
landsche zaken, dat Bolsward haar rechts-archief,
dat tot dusverre te Leeuwarden berustte, terug
moet hebben.
De Voorzitter deelt mede, dat dit reeds terug
ontvangen is, terwijl van het Friesch Genoot
schap van oudheden tevens ten geschenke is ont
vangen een stadsboek van 1479.
De Voorzitter deelt hierop den uitslag mede,
ra rynll n IV rl zvr* I 1 1
dat de opbrengst bedraagt
de IJmswd. title -317,
de Tjerkwerd. zijl - 154,
de BrugteParrega - 255,
de Harlbr. (BIwp. -182,
de St. Jansbrug - 182,
De sluis bjj Nijezijl f 1066,
Een stuk hooiland aldaar f 106,
Het erf der voorm. herberg f 7,
Een stuk land aan de Sneekerw. f 195,
n bij de Lange brug f 99,
Niet gegund zijn:
den is f 18, terwijl de tegenwoordige pachtsom
f 37 bedraagt en ”1 r
den f 262, terwijl de tegenwoordige pachtsom
f 331 bedraagt.
De punten van behandeling waren
Benoeming van bestuursleden in verschil
lende colleges.
De aanbevelingen bestaan uit
a. Voogd van het Algemeen Stads Armen
huis de heeren P. J. Fennema aftr. Voogd en
D. van der Meer. De heer P. J. Fennema
herkozen met 10 stemmen, de heer P. J. de
Boer had 1 stem.
b. Bestuurslid van de Stads werkinrichting de
heeren A. F. Hiemstra aftr. lid en H. J. van
den Oever. De heer A. F. Hiemstra herkozen
met algemeene stemmen.
c. Bestuurslid van de Stadsspaarkas de heeren
A. Bouma Hzn. aftr. lid en J. Hommes. De
heer A. Bouma Hzn. herkozen met 10 stemmen,
de heer J. Hommes verkreeg 1 stem.
d. Lid der dames-commissie voor de hand
werken, de dames M. E. Vos—Bokma aftr. lid,
B. A. van Douwen—ten Oever. Mej. Vos—Bokma
met algemeene stemmen herbenoemd.
e. Lid der plaatselijke commissie van school
toezicht, de heeren H. Veen Pz. aftr. lid, C.
W. Eisma en A. Banning. De heer H. Veen Pz.
met algemeene stemmen herbenoemd.
2. Benoeming van twee leden der Commissie
voor de Gasfabriek.
De heer B. D. Eerdmans herbenoemd met 10
stemmen, de heer T. v. d. Weij bekwam 1 stem.
De heer T. v. d. Weij herbenoemd met 10 stem
men, de heer P. J. de Boer verkreeg 1 stem.
3. Benoeming van twee leden der Commissie
tot het ontwerpen van verordeningen tegen wier
overtreding straf is bedreigd.
De heeren Eisma en K. van Ringh beiden met
10 stemmen herbenoemd, respectively k verkregen
de heeren K. van Ringh en P. J. de Boer elk
1 stem.
4. Benoeming van een lid der Commissie voor
de Gymnastiekschool.
De heer J. J. Weydom Claterbos, te Lienden,
hield te Ingen eene landbouwvoordracht over de
zuivelbereiding. Vooraf drukt de spreker zijne te
leurstelling uit, alleen mannen te zien, waar hij zeker
vrouwen of meisjes, de botermaaksters, verwacht
had. Het was zijne ervaring, dat over het alge
meen de boerinnen geen kennis van hun vak heb
ben. Zij beseffen niet, dat het botermaken eene
kunst is en geen kunstjedat om goede boter
te kunnen bereiden, men kennis moet hebben van
de grondstoffen waaruit de boter bereid wordt,
evenals een bakker, zal hij goed brood bakken,
kennis moet bezitten van de grondstoffen, waaruit
hij het brood bereidt. Van waar anders het ver
schijnsel, dat in dezelfde streek, met hetzelfde slag
van melkkoeien, de boter zoozeer verschillend is.
Dit moet niet zoo zijn uitgenomen het geval,
wanneer bijzonder riekende planten door het dier
zijn genuttigd. Het verschil zit niet in de melk,
maar in de verschillende wegen, die er tot het
doel, verkrijging van boter, worden bewandeld.
Tusschen melk en melk is zoo weinig verschil.
100 liter zuivere melk bevat in ronde cijfers
80 a 90 liter water.
vet.
kaas,
suiker.
Al is nu het hoofdbestanddeel water, de overige
bestanddeelen zijn het, die hare waarde bepalen.
Voegt men in een fleschje met helder water een
weinig olie, en schudt het geheel eens ferm, dan
zal de olie zich in fijn verdeelden toestand, in
den vorm van kleine bolletjes, tusschen de wa
terdeeltjes plaatsen, en het mengsel heeft eene
witte kleur gekregen. Houdt het schudden op,
dan verdwijnt de witte kleur de oliebolletjes, die
lichter zijn dan water, stijgen naar de oppervlakte
en plaatsen zich boven het water. Zoo ongeveer
bevinden zich de boterbolletjes, het botervet, in
de melk. Is de melk tot rust gekomen, dan stij
gen de lichtere vetbolletjes naar boven en vormen
daar eene meer of minder dikke laag room, of
vet van de melk. De opstijging geschiedt echter
minder snel, omdat de boterbolletjes niet in zui
ver water, maar in een meer kleverig vocht zwe
ven. Oj) geheel andere wijze komen de overige
stoffen, die de melk samenstellen, in dit vocht
serum voor. De kaasstof en de melksuiker,
die aan de melk haren zoeten smaak geeft en nog
eenige andere stoffen zijn in de melk opgelost,
evenals suiker in suikerwater en zout in pekel.
Melk is eene zeer gevoelige stof, al wat kwalijk
of vunzig riekt, oefent een nadeeligen invloed op
haar uit, en vermindert niet alleen daardoor hare
waarde als melk, maar ook als grondstof voor de
bereiding van boter en kaas.
De grootste zindelijkheid moet in acht genomen
worden; te beginnen bij het melken. Hoe dik
wijls gebeurt het niet bij het ledigen van een glas
melk, dat er op den bodem een bruin drabbig
vocht zich vertoont, wier koemestreuk ons de af
komst er van niet behoeft te doen raden. Staat
de koe in den stal, wasch dan het uier met eene
spons af, zoo dikwijls men melkt. Brengt de melk
zoo snel mogelijk uit den stal naar eene frissche
plaats met zuivere lucht.
Hoe velen zondigen hier niet tegenSpreker
had ze, helaasgezien die koeien, waar het vel
des uiers onzichtbaar was, door de laag mest, die
het omkorstte.
En dan de kelders verzamelplaatsen van al
lerlei proviand waren ze, kwalijk riekende en vun
zige holen. Neen, van zoodanige met vaste en
gasaardig riekende stoffen bezwangerde melk is
het eene onmogelijkheid goede, fijne boter te maken,
immers de grondstof is bedorven. Houdt het melk-
gereedschap en de vaten rein, reinigt ze dagelijks
met heet water en spoelt ze met koud water na,
en maakt ze een paar malen in de week met soda
schoon. Daarom is het zeer aan te bevelen, in
plaats van houten, metalen vaten te gebruiken,
daar de reten van het hout zoo moeielijk te rei
nigen zijn en zoo licht broeinesten worden van
lagere organismen, die de melk bederven.
.De geachte spreker toonde eene door hem zelf
uitgevonden metalen zeef met gesloten bodem, ter
wijl de zijwand van kopergaas is, het is een zeer
practisch werktuig, het vuilmest, stof en zand,
blijft op den bodem, de gezuiverde melk vloeit
zijdelings weg.
Warmte is nadeelig.
Melk aan zich, zelf overgelaten of geplaatst in
Tzum. Een onzer ingezetenen is tegen een
brug gereden en heeft zich dientengevolge jam
merlijk bezeerd. Behalve verwondingen aan het
hoofd is hem ook een arm gebroken. De kloeke
huisvader, schoenmaker van bedrijf, zal gerui-
men tijd zijn gereedschap niet kunnen hanteeren.
f Eene alleen wonende oude vrouw, ruim 80
jaren oud, werd de vorige week dood op haar
bed gevonden.
In antwoord op de klachten over de ver
traging, welke in de laatste weken bij het ver
trek en de aankomst van personentreinen zijn
voorgekomen, schrijft de heer J. Rijnders, oud-
spoorweg-ambtenaar aan het Hbl., dat de oorzaak
niet ligt in willekeur of nalatigheid, maar in de
opeenhoping van goederen, welke ook veelal ’s
nachts den beambten werk geeft. In zulk een
barren winter kan een geregelde loop der perso
nentreinen daarom niet gewaarborgd worden.
Een enkele lange goederentrein op een tusschen-
station, waar die eerst moet worden gerangeerd
of verbrokkeld waar niet altijd op te rekenen
valt kan oorzaak zijn van vertraging. Men
mag van de directie en hare beambten niet het
onmogelijke vergen.
Woensdag had te Hoorn eene vermakelijke
hardrijderij op schaatsen plaats, uitgeschreven
door de Westfriesche Ijsclub, nl. een wedstrijd
voor mannen boven de 18 jaar, met lange pijpen
in de hand en hooge hoeden op. Wanneer onder
het rijden de hoed afwaaide, moest deze weer
opgezocht en op het hoofd gezet worden, waarbij
de lange pijpen niet gebroken mochten worden.
Hieraan werd door 67 mannen deelgenomen.
De correspondent der Midd. Cl. in de resi
dentie schrijft o. m.
„Er komt thans wat vertier in de zaken van
de Haagsche leveranciers, die in de laatste jaren
niet weinig leden onder de afwezigheid van de
hofhouding; en als eenmaal de tijd voor feesten
zal zijn aangebroken, zullen zij hunne schade
van jaren her kunnen inhalen. Een hofbal en
dergelijke hebben in jaren niet meer plaats gehad,
zelfs toen de Koning toch nog in Den Haag ver
toefde. Zijner Majesreit’s hooge leeftijd en minder
goede gezondheid wareu hiervan de natuurlijke
oorzaken, niet, zooals men het wel eens heeft
willen doen voorkomen, een ietwat overdreven
zuinigheid, want in andere opzichten gaf de Ko
ning vaak doorslaande bewijzen van mildheid.
Zoo werden jaarlijks ongeveer zes tonnen gouds
ter beschikking gesteld van de directie der zaken
van weldadigheid, alzoo het geheele inkomen der
kroon uit ’s rijks schatkist.
En daarmede werd in stilte, zonder ophef, ont
zaglijk veel goed gedaan. Meermalen werd zelfs
bij een aanzienlijke gift de verplichting opgelegd
den naam van den Koninklijken gever niet pu
bliek te maken. Nog niet lang geleden werd op
die wijze f 10,000 door Z. M. geschonken voor
een stichting te Amsterdam ten behoeve van den
werkliedenstand. Nu, na den dood des Konings,
is daaraan eenige ruchtbaarheid gegeven, en het
kan daarom niet worden afgekeurd, dat nu rond
uit wordt medegedeeld, dat die vorstelijke gift
ten deel viel aan het Vblksbadhuis in de hoofd
stad, dat zonder haar vermoedelijk niet zou zijn
tot stand gekomen. Die stichting draagt derhalve
niet ten onrechte den naam van Koning Willems
badhuis.
De Maatschappij tot Exploitatie van Bouw
terreinen te Amsterdam biedt haar terrein (voor
malige Hollandsche gasfabriek) aan tot het bou
wen van een ijspaleis, onder voorwaarde, dat de
opbrengst, daaruit voortspruitende, na aftrek der
onkosten, aan de armen komt.
Donderdag is te Breda de oudste inwoneres,
Anna de Colonia, in den ouderdom van ruim
103 jaren overleden.
Te Harlingen is een wachtlokaal voor boot
werkers geopend. Het is gevestigd in de onmid
dellijke nabijheid van de losplaatsen der Engelsche
stoombooten. De losse werklieden, ten getale van
170, hebben zich allen opgegeven, om op beurt-
taak te arbeiden. De ververschiugen in het lo
kaal worden billijk verstrekt; koffie en thee per
groote kop 3 ct., cacao en een glas lagerbier voor
stout voor 8ct., broodje met
5 Dagbladen liggen ter
A
Bolswardsche Courant
A
n
•n
•n
