NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
OISWABB EN WONSERABBEt
1891.
No. 11.
Dertigste Jaargang.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
EEN KIJKJE
DONDERDAG 12 MAART.
VOOR
van
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents,
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
in het Maatschappelijk leven
het Oude Bolsward.
a
i
n
)t
)t
u
e-
i
m
te
t-
jn
n,
g-
n.
rd
te
te
jaar heeft de te veld staande rogge reeds veel
te lijden gehad. Dat zij zich ook dit jaar wel
weder niet onbetuigd zullen laten valt op te
maken uit de groote menigte, die er reeds aan
getroffen worden. Men kan ze bij honderden op
de pas bemeste weilanden waarnemen en met
hunne scherpe klauwen en harde bekken door
ploegen zij ook de boomakkers.
Dienst Enkhuizen—Stavoren.
Van Woensdag 11 Maart is de gewone dienst
op de lijnen AmsterdamEnkhuizen en Stavo-
den. Wie verblijdt zich niet met mij, dat derge
lijke vragen nu weer aan de orde zijn en op an
dere wijze, in ruimeren kring hare oplossing vin
den Daarvoor is geen omwenteling, maar wel
degelijk hervorming noodig.
M. E. van der MEULEN.
Niemand zal meenen dat „het maatschappelijk
vraagstuk”, wat velen naar Hollandschen trant
liefst met uitheemsche woorden „de sociale quaes-
tie” noemen, eerst in de laatste jaren aan de orde
is gekomen, al treedt het nu met kracht op den
voorgrond. Ten allen tijde werd het besproken
en bracht het veler gemoederen in beweging. Een
kenmerk ervan was, dat het althans zoover ik
kan nagaan, zich in de vorige eeuwen meest be
perkte tot de steden en dat daar toen de gilden
zich niet uitstrekten tot de zorg voor de verschil
lende werklieden in zulk eene stad, maar zich
uitdrukkelijk bepaalden bij het vak, of de aan
verwante vakken, waarvoor zij werden opgericht.
Iedere stad leefde en zorgde voor zich, ieder gild
stond op zich zelf Van samenwerking was bijna
geen sprake, het geheel bestond uit op zich zelf
staande kringen. Al wat buiten de stadswallen
was, was „uitheemsch” en moest zooveel mogelijk
geweerd worden. Koopen mocht men. hoe meer
hoe liever, koopwaar invoeren echter moest stren
gelijk worden geweerd. Vandaar wellicht het
woord monopolie (d. i. de stad alleen). De stad
leefde voor zich en elk kringetje daarbinnen had
alleen oog voor eigen behoeften.
Ook in Bolsward deed men alzoo. Reeds sints
de XlVdeeeuw begonnen hier verschillende vak-
vereenigingen te verrijzen. Met medewerking en
onder toezicht van den Magistraat ontvingen zij
hunne statuten en hun besturen. Binnen den
kring waarin zij zich bewogen, hebben zij onge
twijfeld veel goed gedaan. Het is mijn doel niet
thans over de vakvereenigingen of gilden, die hier
bestaan hebben te schrijven. Alleen acht ik het
niet onbelangrijk mede te deelen, dat voor één
vak, de bouwkunde, nooit een gild schijnt bestaan
te hebben. Dit is te meer bevreemdend, omdat
juist op dit gebied zooveel schoons in het oude
Bolsward is geleverd.
Eens echter is eene poging tot oprichting van
een timmermansgild gedaan en dat wel in een
tijd, toen, gelijk blijken zal, het vak in verval
was. Van de oprichting echter schijnt ook toen
niets gekomen te zijn, althans ik heb er geen
spoor van kunnen ontdekken.
Toch is de mededeeling van een schrijven uit
die dagen niet onaardig, omdat er uit blijkt, dat
in den goeden ouden tijd soortgelijke vragen be
sproken werden als in de dagen, die wij beleven.
Den 6den Februari dan van het jaar 1769 wend
den zich L. Lolkes Jr. en J. Kramer, borgers en
timmerbazen, tot den Magistraat met vele klach
ten tegen eene „gaarstapping” van eenige bazen
en knechts, die onder elkaar een gild willen op
richten. Zij zijn niet tegen een gild, integendeel,
zij bieden een ontwerp aan, maar zij zijn er tegen,
dat knechts en bazen ’t zoo inrichten, dat ieder
die toetreedt dadelijk baas worden kan. Immers
„dan zijn het allen bazen die in de stad zijn”,
zoo schrijven zij, „want een knecht die maar 14
stuivers verdienen kan, wordt lid van ’t gild en
verdient dan als baas f 1,Daarentegen stellen
zij voor „6 proefstukken te maken uit de archi-
tectuurkunde”. Daaruit kan de Magistraat dan
een proef kiezen, welke dan gemaakt moet wor
den „van diegene, die baas wil worden”. Dan
krijgen de burgers „gasten in hun werk, die beter
een Daalder kunnen verdienen als nu 15 stvrs.”
En anders „Waar geen goede leermeesters zijn,
zijn ook geen goede leerlingen.” De ondergetee-
kenden wenschen een andere wijze van oprichting
van het gild. Dit zal door bazen geschieden. Zij
zullen als „anvangers de kosten van het gild doen
en een proef”. Die later inkomen zullen ook steeds
een proef doen, 50 gulden betalen in het Gild en
een maaltijd aan de Gildemeesters. Daarenboven
zal ieder baas van ieder knecht, „die op het meest
in het jaar heeft”, betalen f 2,en „voor hem
zelfs” f 4,per jaar. Zij zullen uit de gildekist
hun eigen armen betalen, zoodat wie te oud wordt
om te werken f 2,per week krijgt, wie „met
houwen, steeken, vallen enz.” een ongeluk krijgt,
ook f 2,per week, een weduwe f 20,voor de
begrafenis. Zij willen voor „een geringe prijs de
knechts leeren voor een proef”, maar daarentegen
mag een knecht geen schaafbank enz. aan huis
hebben, geen werk in zijn tusschenuren maken,
op verbeurte dat de Stadsbode het werk uit zijn
huis mag halen. Het is noodig voor ’t algemeen
te zorgen, want „bi voorbeeld, hier viel eens een
stuk uit het verwolf van ons groote kerk, dan
weet ik dat geen van die Monsn. (sieuren) in staat
is om het daar weer in te maken. Is dat niet
bedroeft voor soon stad gelijk als Deze
Zeker, Lolkes of Kramer, wie de vrager moge
wezen, heeft gelijk. Dat is „bedroeft” en wij ach
ten ons gelukkig, dat wij in onze dagen weer
over veel betere werkkrachten kunnen beschikken,
dan voor 140 jaren en dat zonder de gilden. Deze
toch wenschen wij niet terug, met hun geest van
uit- en afsluiting, maar zoon „proefstuk” lacht
me wel toe, misschien hebben we daaraan onze
koorbanken en menigen gebeeldhouwden steen
wel te danken. En dan ook loon naar bekwaam
heid, die verzekering onderling tegen ongelukken,
die zorg voor de weduwen, het moge toen al of
niet tot stand gekomen zijn, in verschillende an
dere gilden werd het toegepast. Er blijkt uit dat
de bazen hun plichten erkenden tegenover de
werklieden en daarvoor geldelijke offers over had-
Leeuwarden. Aan de uitbreiding van het
Stationsgebouw wordt nu flink de hand geslagen.
De oude overkapping is reeds geheel verdwenen,
om plaats te maken voor eene nieuwe. Met den
opbouw zal spoedig aangevangen worden.
Voorts zal, naar men weet, de wachtkamer
der 2e klasse uitgebreid worden tot die der 1ste
klasse met buffet en zal eene nieuwe 1ste klasse
wachtkamer verrijzen ter zijde van de nu be
staande.
Overigens blijft het gebouw voorloopig onver
anderd.
Heerenveen, 9 Maart. De slagers in deze
streken hebben het tegenwoordig druk met den
uitvoer van geslachte nuchteren kalveren naar
Londen. Te midden van een rijken veestapel
wonende, is hier voor een burgermensch voor
geld en goede woorden geen kalfsvleesch (nuch
teren) te krijgenalles gaat naar Londen. Het
wordt er nu nog niet beter op, want de slagers
zijn ook weder begonnen met het verzenden van
geslachte biggen naar Engeland.
De Engelschen weten wel wat goed smaakt,
zij willen de biggen niet zwaarder hebben dan
70 a 80 pond en dan zoo zegt de slager zelf
zijn deze dieren op het alleredelst. Deze
biggen worden door de slagers opgekocht tegen
17 a 18 cts. per pond. De handel moet tot nog
toe vrij goed gaan men maakt aan de Londensche
weekmarkt 25 a 27 cts. en meer. Doch die 10 cts.
per pond is geen winst voor den slager, de kosten
van vervoer etc. moeten er af, en dat beloopt
nog al wat.
Ooststellingwerf. Te Donkerbroek heeft
men iu de laatste jaren bij den landbouw veel
last gehad van kraaien. Geheele korenakkers
werden door die vraatzuchtige dieren vernield,
ja zelfs de aardappels bleven in den grond niet
gespaard. Herhaalde verzoeken om eene ver
volging tegen de lastige indringers te mogen
openen, werden afgewezen, zoodat men willens
of onwillens moest aanzien, dat de oogst zeer
benadeeld werd. Thans is men daar grootendeels
van die plaag verlost, doordat de dennebosschen
gekapt zijn. Maar de ongenoode gasten hebben
zich slechts verplaatst en wel hoofdzakelijk naar
de omstreken van Oosterwolde: in het vorige
renLeeuwarden in zijn geheel hervat.
Ontginning van heidevelden. De Köln.
Zeit. bevat een stukje over ontginning van heide
velden in Oldenburg, waaruit de Nederlanders
veel kunnen leeren.
Met uitstekend gevolg gaat de Oldenburgsche
regeering voort de uitgebreide heidevelden in het
Groot-Hertogdom te ontginnen. Sedert 1879 dus
in elf jaar, zijn in het geheel 2400 hectaren heide
grond met den stoomploeg van Towier bewerkt.
Hiervan zijn juist 2000 hectaren met berken, beu
ken, eiken, iepen, accasia’s, elzen, wilgen, popu
lieren, pijnboomen en dennen beplant, gedeeltelijk
soort bjj soort, gedeeltelijk verschillende soorten
dooreen. De tot nu toe verkregen resultaten moe
digen aan tot voortgaan op den ingeslagen weg.
De kosten voor de ontginning worden in het ge
heel op 157 mark per hectare berekend, waar
van 84 mark voor het ploegen en 73 mark voor
het beplanten. Binnen ongeveer 10 jaar zullen
de Oldenburgsche heidegronden wel voor het
grootste gedeelte beplant zijn.
Bij de redactie van het D. v. Z.-H. te
’s Hage vervoegden zich Zaterdag twee personen,
die met uitstekend succes door dr. Coronel al
daar, met het middel van professor Koch, waren
ingespoten.
Het waren J. K. Annokkee, oud 40 jaren, en
M. J. L. van Harberden, oud 27 jaren. De eerste
had 20 jaren en laatstgenoemde 4 jaren aan bloed
spuwingen geleden.
Gedurende zes weken werden ze door den ge
noemden geneesheer behandeld.
Niet alleen ’t bloedopgeven heeft geheel op
gehouden, maar ook het hoesten en de verdere
zorgwekkende verschijnselen, welke zich bij hen
hadden voorgedaan. Ook hun krachten zijn terug
gekeerd.
Tegenover de min gunstige berichten omtrent
het middel-Koch, mogen, zegt het blad, deze beide
gevallen wel als verblijdende bewijzen voor de
voortreffelijke uitwerking er van geboekstaafd
worden.
Volgens de Haagsche correspondent van de
N. Gr. Ct. zal deze zitting der Tweede Kamer
slechts een veertien dagen duren. Of na het
Paaschreces dé legerwet aan de orde zal komen
was twijfelachtig, omdat in een verkiezingsjaar
de leden de maand Mei gaarne voor zich houden.
De briefschrijver verneemt, dat de commissie
van voorbereiding der legerwet haar arbeid met
opzet zeer langzaam voortzet, opdat van de open
bare behandeling voor de kieswet niets kunne
komen.
Ook maakt hij melding van het gerucht, dat
bij eene verwerping van de Stedenwet de Re
geering door de Eerste Kamer de parlementaire
werkperiode zou sluiten of in schijn zou afbre
ken, teneinde op die wijze, met achterstelling van
de defensiequaestie, de algemeene verkiezingen
over een ander shibboleth, over de politieke ver
houdingen in het algemeen, over het Kabinet te
doen loopen. Dan bleet de kans op samenwerking
van de twee kerkelijke partijen.
Reeds terstond, nadat zoovelen tot het aan
nemen van den rouw, wegens den dood des
Konings besloten, gaven we onze vrees te kennen
dat zij al spoedig slechts uit het uiterlijk voor
komen zou blijken, en de rouwdragers aan alle
vermaken zouden blijven deelnemen. Spoediger
nog dan men dit verwachten mocht, werd dit
bewaarheid en thans schrijft de Haagsche cor
respondent aan de Middelb. Ct
„Die koningsrouw wordt hier in de stad met
de meest teugellooze phantasie gedragen. Daar
het nu eenmaal aangenomen is, dat alles wat
zwart is en ook alle soorten van bont als „rouw”
zijn aan te merken, ziet men de zonderlingste
rouwkleeding. Zoo is bijv, een dame, die een
lange bontmantel, zelfs een imitatie-bont in
loutre-peluche draagt, een bonte muts op heeft
maar zwarte handschoenen aan, volmaakt naar
den eisch en er zijn heeren, die costumes in allerlei
schakeeringen van grijs en leverkleur hebben
aangetrokken en daarbij een bruin hoedje op
zetten, in den rouw, als om den hoed maar een
zwart laken rouwbandje is aangebracht. Zoo
wandelen tal van voor den Koning rouwende
jongelui door den Haag.
Daarbij komt, dat na de eerste aanstekelijke
rouw-rage de „aardigheid” er nu af isvele
dames begint de rouw te vervelen, de zwarte japon
is verlept, er hangen zulke mooie, bijna gloed
nieuwe toiletten in de kast en ziet, dat zijn
redenen genoeg om den rouw af te leggenden
volgenden dag verschijnt mevrouw als zij door
haar betrekking tot het hof niet verplicht is te
blijven rouwen in vuurrood of hemelsblauw,
alsof er geen halve en lichte rouw meer bestond.
Ook rouwen, dunkt mij, moest men niet of goed
doen zulke halfheden zijn eenvoudig belachelijk
vertoon.”
De nieuwe wet op het pensioenfonds voor
weduwen en weezen van burgerlijke ambtenaren
verplicht hen, die in de termen vallen om daar
van te genieten, tot het overleggen van ver
schillende stukken, als daar zijngeboorte-ex-
tracten, overlijdens-extracten enz. Voor menige
weduwe, die verscheidene in leven zijnde kin
deren heeft beneden den leeftijd van 18 jaar,
stijgen de kosten dier stukken tot een bedrag
van ongeveer f 10 A f 12. Velen onder haar zijn
echter niet in staat deze te betalendikwijls
moeten zij door hard werken in het onderhoud
van haar talrijk gezin voorzien en kunnen zij
van hare wekelijksche verdiensten, die vaak nog
veel minder beloopen dan gemeld bedrag, on mo
gelijk eene dergelijke uitgave bestrijden. Eene
informatie bij bevoegde autoriteit of meerbe-
doelde stukken niet ongezegeld mogen worden
afgegeven, indien de betrokken burgemeesters
een bewijs van onvermogen verstrekken, werd
ontkennend beantwoord, met de bijvoeging even
wel, dat zij een koninklijk besluit tot vrijstel
ling voor onvermogende weduwen en kinderen
zeer wenschelijk achtte.
Kan een dergelijk besluit niet worden uitge
lokt, dan zullen zeer zeker vele weduwen en
weezen verstoken blijven van het genot, dat de
nieuwe pensioenwet haar kan verleenen, omdat
zij de kosten der vereischte stukken niet kunnen
dragen.
De Standaard wordt grappig. Als een der
redenen van aanbeveling voor den persoonlijken
dienstplicht is door den Anti-dienstvervangings-
bond aangevoerd, dat de zonen van hetzelfde
volk, in het leger vereenigd, elkander zouden
leeren kennen en waardeeren.
De Standaard noemt dit een zeepbel, omdat
er van het millioen, die in de termen vallen om
te dienen, slechts 159,009 onder de wapenen
komen, wat nog niet de helft is in de periode
van 13 jaar. Bovendien duurt de omgang maar
een jaar.
„Wel wonder,” zegt het blad hier komt
de aardigheid „dat de heer Groeveveld (die
de pen namens het hoofdbestuur voerde) ook de
dochters van hetzelfde vaderland niet wil samen
brengen In Dahomey is men dan geluk
kiger of eigenlijk nog niet gelukkig genoeg, want
het hoogste ideaal zou zijn alle zonen van het
vaderland met alle dochters samen te brengen.
Dan eerst zou de waardeering volmaakt zijn.
’t Is even grappig als steekhoudend.
Men schrijft aan de Asser Crt.
Gaat men op de berichten in verschillende
bladen af, dan zou men denken, dat in het district
Schoteriand de candidaten voor de a. s. verkie
zing reeds door de verschillende partijen gesteld
zijn.
Er wordt een naam van een candidaat genoemd,
spoedig zegt „men” dat hij candidaat gesteld is
en wordt het in de bladen gemeld. Adres de
candidatuur mr. van Gilse.
Alleen de socialistisch-gezinde volkspartij heeft
haar candidaat gesteld, n. 1. het aftredend lid
Domela Nieuwenhuis; de centrale liberale kies
vereeniging heeft besloten, aan hare vijf afdee-
lingen in het district een grostal te vragen van
candidaten, terwijl zij tevens besloot de heeren
Lieftinck en Goeman Borgesius uit te noodigen
als sprekers op te treden. Onder de liberalen
heerscht geene eenstemmigheid de invloed der
centrale kiesvereeniging is dan ook minder groot
dan men zich voorstelt.
Vele Schoterlandsche kiezers tegenstanders
als zij zijn van den socialistischen hoofdman
scharen zich onder de geavanceerd liberalen.
Zoo hebben eenige invloedrijke ingezetenen te
Heerenveen den heer mr. Treub van Amsterdam
uitgenoodigd voor de kiezers op te treden, in
navolging der liberale kiesvereeniging „Burger
trouw” te Sneek.
Stellen de liberalen alhier een geavanceerd
liberaal als candidaat, dan heeft deze veel kans
van slagen, tenzij de oud-liberalen zich niet met
die keuze kunnen vereenigen. Samenwerking is
nu allereerst noodig, want de kans van herkie
zing van D. N. is niet bijster groot. Vooral zijn
gedrag tijdens de jongste werkstakingen in de
venen wordt streng afgekeurd door ieder welden
kende. De wrange vruchten van zijn aanzetten
tot volhouden worden nog door de arbeiders en
verveners geproefd.
De anti-revolutionaire partij heeft tot nog toe
niets van zich laten hooren. Wel heeft hare cen
trale kiesvereeniging vergaderd, doch er schijnen
daar ten opzichte der verkiezingen geen beslui
ten genomen te zijn.
Te Amsterdam zijn een zestal slachtoffers
van de Russische Jodenvervolging aangekomen.
Hun plan is naar Amerika over te steken. Voor
loopig zijn zj op kosten van het Israëlietische
ondersteuningsfonds in een logement opgenomen,
in afwachting van hetgeen verder voor hen zal
worden gedaan.
Een knaap te Goes sprong dezer dagen des
nachts uit bed, en rende in wilde vaart de trap
af, haalde een mes te voorschijn en stond met
woeste gebaren in de gang te schermen. Zijn
ouders, door ’t geraas gewekt, lieten hem begaan,
tot hij eindlijk wakker werd. Toen bleek, dat
de jongen door ’t lezen van een roovergeschie-
denis aan ’t droomen geraakt was en meende,
dat er werkelijk roovers in het huis zijner ouders
gedrongen waren.
Algemeen is men in Rome zeer ingenomen met
’t financiëel stelsel van den minister Luzzati, en
met de verklaringen, welke hij voor de Kamer
heeft afgelegd. Ofschoon er in ’t gansche land met
smachtend verlangen wordt uitgezien naar be
zuiniging, behoort er, schrijft men, een vrij goede
dosis moed toe, om eene bezuiniging van zes-en-
dertig millioen voor te stellen op een begrooting
waarvan reeds alles is weggelaten dat eenigzins
naar overtollige weelde zweefde. Dien moed be
zit blijkbaar Luzzati. De bezuinigingen, die hij
op ’t oog heeft, verdoelen zich over de volgende
ministeriënÓp de schatkist wil hij 2,611,052
livres besparen, bij het ministerie van financiën
moet men zich redden met 2,106,050 lires minder
dan andere jaren, bij dat van justitie moet 1,051,031
lires worden bespaard, bij dat van buitenl. zaken
1,116,551 lires, bij dat van openbaar onderwijs
1,540,428 lires, bij dat van publieke werlsen
5,644,311 lires, op posterij en telegrafie moet
2,256,616 lires bezuinigd, op marine 6,500,00, op
oorlog 10,778,730 en op landbouw 1,096,061 lires.
Jammer is het, beweert men, dat de minister
ook zijn doorhalingen op de begrooting van
onderwijs heeft geplaatsthet onderwijs toch
werd in Italië al karig genoeg bedeeld. Nood
breekt echter wet en ’t blijkt, dat de minister
slechts bezuinigt op ’t hoogere personeel en ’t
volksonderwijs onaangetast wil laten. Het meest
karakteristieke der besparingen evenwel ligt in
de vermindering der uitgaven op de militaire
budgetten.
De heer Luzzati heeft volmondig erkend, dat
het evenwicht tusschen inkomsten en uitgaven
nu nog slechts met kunst en vliegwerk kan
worden verkregen, doch hij hoopt, dat langzamer
hand zoo het doel der Regeering kan worden
bereiktverbetering van den toestand des lands.
Op dit oogenblik ondervindt de minister nog
slechts ondersteuning of aanmoediging. Alle
partijen hebben haar woord gegeven, dat zij den
strijd tegen ’t ministerie zullen staken om den
minister van financiën gelegenheid te geven met
een volledig uitgewerkt programma voor den dag
te kunnen komen, een programma waarvan men
de redding der natie verwacht. Slechts één groep
heeft zich dadelijk tegenover ’t ministerie ge
plaatst en kent geen pardon, wil niet hooren van
wachten’t is de groep van hen, die steeds
oppositie voeren, wien de oppositie als in ’t bloed
is gevaren en die worden aangevoerd door Crispi
en Zanardelli. De laatste heeft, zooals bekend is,
reeds bij de eerste kennismaking van ’t ministerie
met de Kamer zijn ongeduld lucht gegeven.
Bolswardsche Courant
it
i
t
i
i
i-
n,
8,
3t
9-
;r
0
0
1
3
3
1
i,
n
»i
n
