NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
BOLSWARD EN WONSERABEEL
Een
1892.
en dertigste Jaargang.
No. 7.
BINNENLAND.
ZDe Spaarbank
DONDERDAG 11 FEBRUARI.
VOOR
verlaging
der Weij,
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 17 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
BOLSWARD.
van den groei der instelling
1882 f 195,552,05s
1884
1885
1886
1887
1888
1889
1890
1891
sel der sociaal-democratie voor hen gaat verblee-
ken en verdwijnt.
Moge onze hoop verwezenlijkt worden en onze
vrees beschaamdDen heer van Zinderen
Bakker lof voor zijn kloek woord 1”
aantal daalde van 273 tot 263. Toch is ook de
omvang hunner werkzaamheid toegenomen.
Immers het gezamenlijk bedrag dat zij ver
schuldigd waren, beliep in 1888 f57,780,818,15
tegen f36,670,828,88 in 1880, terwijl zij per dui
zend zielen der bevolking bij ’t einde van 1880
vijf-en-vijftig en bij ’t einde van 1888 zeven-tn-
zestig boekjes in omloop hadden.
De directeur der Rijks-postspaarbank meent te
kunnen verzekeren, dat van haar het meest ge
bruik wordt gemaakt door die klassen der bevol
king, op wier belangen de wetgever in de eerste
plaats het oog had, toen hij haar in ’t leven riep.
Daarvoor pleiten de volgende verschijnselen. Eer
stens dat op zeer enkele uitzonderingen na in de
verloopen tien jaren het totaal bedrag der inge
legde gelden steeds het grootste was tijdens het
derde kwartaal, en het totaal bedrag der terug
betaling steeds het grootst tijdens het vierde. Het
ligt nu voor de hand, hier te denken aan de
kringen der bevolking, die, wanneer hun verdien
sten het ruimst zijn, een gedeelte ervan afzonde
ren, om het later aan te wenden tot inkoop van
benoodigdheden voor den naderenden winter.
Ten tweede was de eerste maand des j aars voor
de postspaarbank altijd een buitengewoon gunstige.
Naar alle waarschijnlijkheid, merkt de directeur
op, het gevolg van de omstandigheid, dat gedu
rende die maand aan een deel der burgerij buiten
gewone voordeelen toevloeien.
Het volgende staatje van de inleggelden tijdens
Januari der opeenvolgende jaren kan een denk
beeld geven
in
- 383,446,0 P
- 384,594,54
- 452,968,22
- 588,023,44s
- 755,849,74s
- 880,347,97
- 1,123,107,75
- 1,211,206,48
- 1,282,485,19s.
Voor de toekomst zou het er toe bijdragen, de
instelling steeds dieper wortel te doen schieten
in het volksleven, indien zij meer en meer eene
rol ging spelen bij het sparen in de scholen. Men
weet, hoe dit op eenvoudige wijze kan geschieden
door opplakking van 1 cts. postzegels op daartoe
bestemde formulieren. Ook hierin is vooruitgang.
Als het waar is, zegt het Soc. Weekbl., wat wij
gelooven, dat het sparen, mits goed geleid, op
voedende kracht oefent een gewoonte wekkend,
die, onder niet al te ongunstige omstandigheden,
groote kans heeft, een gewoonte te blijven voor
het leven dan is het ook waar, dat aldus zaad
wordt gestrooid, hetwelk later den oogst op den
akker der rijks-postspaarbank moet vergrooten.
Ten slotte en voorzeker terecht acht het
aangehaalde blad, dat het hoogtepunt van den
wasdom der bank in de verte nog niet is bereikt,
maar meent tevens den tijd rijp voor maatregelen,
om haar groei nog te bevorderen, om haar werk
kring te verruimen.
De St. Ct. bevat de statuten der naamlooze
vennootschap Maatschappij de Groote Schouw
burg, te Rotterdam.
De brood- en koffieuitdeeling te Haarlem
is Zaterdag geëindigd. Gedurende ruim 6 weken
werden dagelijks aan minstens 1500 personen,
waaronder 1100 kinderen, flinke porties verstrekt.
Sequah heeft aan het Dordsche publiek
medegedeeld aldaar nog deze week te zullen ver
toeven en dat hij te ’s Gravenhage het Casino in
de Wagenstraat voor zijn séances heeft gehuurd,
welke huur ingaat heden over acht dagen.
Door de directie der gasmaatschappij (Im
perial) te Haarlem, wordt aan den Raad dier
gemeente verzocht de concessie, die eerst in 1903
eindigt, reeds thans met 15 of 20 jaar te verlen
gen. Het is reeds de derde maal, dat de directie
op concessieverlenging aandringt.
Dezen keer biedt zij als voordeel aan verlaging
van den gasprijs voor de gemeente en de parti
culieren van 9 tot 7 of 6‘/2 cent; levering van
het gas voor de publieke verlichting voor 3l/2
cent; een halve cent van iedere M3. verstookt
gas door de gemeente of particulieren en ver
plaatsing der fabriek uit het midden der stad
naar een buitenwijk. Zij zegt bij haar voorstel,
dat dit het uiterste is wat zij kan aanbieden.
Of de Raad ook thans wei op het verzoek zal
ingaan, valt te betwijfelen, daar algemeen op
eigen exploitatie wordt aangedrongen.
De eerste aflevering van het door den Anti-
Opiumbond uit te geven tijdschrift is verschenen.
Het heet De Opium-Vloek. De hoofdinhoud van
deze aflevering is het rapport van het lid in den
Raad van Neerl. Indië W. P. Groeneveldt, over
het Opium-monopolie in Fransch Indo-China,
waarvan de beschouwingen, de conclusiën en de
slotsom telkens geplaatst worden naast die van
het indertijd door den bond uitgegeven geschrift
De Opium- Vloek op Java, om de merkwaardige
overeenstemming tusschen die beide aan te toonen.
Daarop volgt een artikel van J. E. N. Baron
Schimmelpenninck van der Oije, over Het Ac-
cijns-licentie-stelsel, eenige kortere bijdragen en
het verslag omtrent den bond over het jaar
1890/91.
Zoo iets, dan is dit tijdschrift een middel om
de belangstelling van alle Nederlanders voor deze
donkere plek in ons Indisch beheer levendig te
houden.
Hoe goed men in Noord-Brabant op de hoogte
van de toestanden in andere deelen van ons land
is, blijkt uit eene mededeeling, voorkomende
in het onlangs te ’s Hertogen bosch opgericht
Noord-Brabantsch Dagblad, betreffende de pers
in Nederland. Volgens dat blad worden de on
katholieke bladen in ons land öf door Joden ge
schreven en uitgegeven, öf staan zij geheel of ten
deele onder de hoede van Joodsche geldschieters 1
Dit is de reden waarom zij zwijgen over de schrik
barende toeneming van de macht der Joden.
Zou nu de man, die dit schreef, zoo weinig
op de hoogte van den toestand zijn Dan deed
bij beter maar te zwijgen. Of zou hij het schrij
ven tegen beter weten in Dan deed hij nog
beter als hij zweeg.
De Duivelshoeker W., te Amsterdam, die
door het ongeluk vervolgd wordt wijl het hem
telkens een erfenisje bezorgt, om hem lichame
lijk en zedelijk nog dieper in den kelder te hel
pen, is door zijn onmatigheid en andere uit
spattingen thans zoover gekomen, dat hij niet
meer zonder hulp van zijn bed of van zijn stoel
kan opstaan. Zoolang hij nog rijksdaalders kan
schuiven wat, de wijze in aanmerking geno
men, waarop hij er mede omspringt, wel niet
lang meer zal duren, vindt hij, natuurlijk,
gewillige adsistenten te over maar hoe zal de
uitgemergelde man het maken, wanneer het
laatste kopstuk zal zijn verbruikt? De fortuin
is toch eene dwaze dame. Hoevelen had zij met
die f 23,000 het bedrag der twee erfenissen,
werkelijk gelukkig kunnen makenEn zij wierp
ze toe aan een verkwister, tot zijn totalen stof-
felijken en zedelijken ondergang.
Er heerscht op het oogenblik groote drukte
bij de administratiën voor het leger tengevolge
van de overplaatsing „op papier” van duizenden
miliciens. Zulks is een gevolg van de nieuwe
localiteiten der militie, met het doel vlugger te
kunnen mobiliseeren.
De voortvarendheid hierin door den Minister
van Oorlog betoond, verdient allen lof, want de
vlugste wijze van mobiliseeren kan voor ons
kleine landje nooit vlug genoeg zijn.
De vraag komt echter bij ons op, of het niet
doelmatig zou zijn, in plaats van groote ma
noeuvres te houden, dit jaar de geheele militie,
zij ’t voor 3 dagen, op te roepen in hunne nieuwe
garnizoenen, teneinde zich te overtuigen, dat
ieder weet waarin hij zich bij eene opkomst met
spoed moet begeven
Onder bevel van den kapitein Alard, kom-
mandant der maréchaussées te Roermond, werd
Donderdag het uitgestrekte Echterbosch, gelegen
op drie uren afstand van Roermond, door een
25tal maréchaussées doorzocht, daar bericht ont
vangen was, dat de moordenaar van vrouw K.
te Haaren en van de jeugdige A. M. uit Hagen
zich daar zou ophouden. Op Pruisisch grond
gebied hadden een lOtal gendarmen postgevat
zoodat de moordenaar, zoo hij zich daar ter plaats,
had bevonden, in de val had moeten loopen. Na
een drijfjacht van 8 uur v.m. tot 2 uur n.m.,
die geen gunstig resultaat opleverde, trok men
op last van den kapitein naar do verschillende
standplaatsen terug.
Uit de provincie Friesland zijn in het jaar
1891 als landverhuizers vertrokken 872 personen
tegen 718 in 1890. Het grootste getal leverde
de gemeente Het Bildt, nl. 102daarop volgt
Barradeel met 95. Onder de vertrokkenen wa
ren 385 hoofden van huisgezinnen of vrijgezellen,
131 vrouwen, 355 kinderen en 1 dienstbode.
Door de Jury voor den tooneelwedstrijd te
Leeuwarden, door de directie der „Harmonie” uit
geschreven, is voor de afdeeling „Nederlandsch”
de eerste prijs, verguld zilveren medailje met
f 150, toegekend aan de rederijkerskamer „De
Genestet" te Utrechtde tweede prijs, zilveren
medailje met f 75, aan „La belle Espérance” te
Groningen en de derde prijs, bronzen medailje,
aan Amstels Tooneel- en Zangvereeniging „Louis
Jacques Vellmari” te Amsterdam. De uitslag
van de afdeeling„Friesch” zal in het laatst
dezer maand worden bekend gemaakt.
Naar uit den Haag wordt gemeld is het
aantal personen, die aan de Tweede Kamer
kennis hebben gegeven, dat zij in aanmerking
wenschen te komen bij de benoeming van een
lid der Algemeene Rekenkamer, zeer aanzienlijk
en neemt het nog dagelijks toe.
Dit kan niemand verwonderen voor andere
betrekkingen wordt eene speciale kennis gevor
derd, maar voor het lidmaatschap van de Reken
kamer, waar het ambtenaarspersoneel het werk
doet, kent bijna iedereen zich de vereischte ge
schiktheid toe men beschouwt bet als een otium
cum dignitatie, en een inkomen van f 4000 is
wel de moeite waard, dat men er naar vraagt.
Nog altijd is het regiment grenadiers en
jagers zonder kolonel.
Eischt het staatsbelang eene benoeming, dan is
het ontbreken van een chef niet verantwoord.
Is het geen eisch van staatsbelang, en de zaak
van ondergeschikten aard, dan is het nog veel
minder te begrijpen, dat in de hoogste kringen
des lands daarover zooveel te doen is.
Kan echter zonder nadeel voor het land of den
dienst een chef gemist worden en een op hem
volgende zoo langen tijd ad interim met de zaken
worden belast, dan zou men daaruit de gevolg
trekking kunnen maken, dat er ook in dit op
zicht op onze weerbaarheid valt te vereenvoudigen
en te bezuinigen.
Men schrijft aan de Maasbode uit Schiedam
Er heerscht hier sinds eenigen tijd veel be
drijvigheid onder de ambachtslieden, vooral onder
de koperslagers, die tot laat in den nacht werken
machinisten, loodgieters, timmerlieden, smeden,
metselaars enz., allen zijn tevreden en kunnen
beter in hun onderhoud voorzien dan eenigen
tijd te voren.
De ongewone drukte ontstaat, doordat de nog
overgebleven branders, die het nog doen kunnen,
hun fabrieken of branderijen volgens een nieuw
systeem laten inrichten, de een tot een Weener,
de ander tot een Fransch, weer ander tot een
Deensch, Zweedsch, Schotsch of lersch systeem.
Nu wil dit niet zeggen, dat men in de inrich
tingen deze verschillende talen moet spreken. Zoo
dat waar was, zouden de leeraren der hoogere
burgerschool heel wat te doen krijgen. Neen, het
verschil bestaat alleen in de gistfabricatie. Het
is te hopen, dat een goede oplossing der moei
lijke quaestie nu maar gevonden zal zijn.
Herhaaldelijk komt het voor, dat door het
personeel der Staatsspoorwegmaatschappij, met de
treincontróle belast, onjuiste gedeelten van retour-
kaarten worden ingezameld, nl. dat op de heen
reis het retourgedeelte in plaats van het heenreis
gedeelte wordt afgescheurd. Daar hierdoor op de
terugreis voor de reizigers ongerief ontstaat, door
het nemen van nieuwe plaatsbewijzen en de be
taling van de verhooging, hetgeen aanleiding tot
reclames geeft, is door de directie der Staats-
spoorwegmaatschappij bepaald, dat, wanneer door
een beambte die zich daaraan schuldig maakt,
onmiddellijk daarvan wordt kennis gegeven, dezen
dan geen straf, zooals tot nog toe het geval is,
zal worden opgelegd, mits hij het verkeerd
ingenomen biljet niet vernietigd heeft. Men ver
wacht, dat hierdoor voortaan de door de reizi
gers in te dienen reclames gemakkehjker zullen
kunnen worden nagegaan of zij al of niet ge
grond zijn.
In een verslag over de voordracht, door
mr. N. de Roever in de gehoorzaal van Teyler’s
Stichting te Haarlem gehouden, schrijft de Haar-
lemsche Courant
Tot hier gekomen nam de spreker eenige mi
nuten pauze om echter niet meer aan het
woord te komen. In de pauze zelve ging ’t licht
in de zaal uit en alle pogingen om het weer te
ontsteken, bleven vruchteloos. Een sterke gas
lucht verspreidde zich docr het lokaal en het
publiek verwijderde zich.
Zaterdag namiddag is op den Goudsclien
rijweg te Rotterdam een 6 jarig knaapje, dat op
een sleeperswagen wilde springen, gevallen, met
het gevolg dat een der achterwielen het knaapje
over den hals ging, tengevolge waarvan hij on
middellijk dood was.
Eene merkwaardige
verklaring.
Uit St. Anna Parochie wordt aan de N. Rott.
Crt. gemeld, dat aldaar „in het lokaal der afdee
ling van algemeen kies- en stemrecht optrad de
heer van Zinderen Bakker, een der bekende lei
ders van de Volkspartij in Friesland. Zijne rede
was eene variatie op het gewone thema.
„Nadat de spreker zijne rede geëindigd had,
deed hem de voorzitter der vergadering, de heer
T. P. Schat, bekend door zijn aandeel in de ker
kelijke troebelen alhier, de volgende pertinente
vraag: Hebt gij hoop op den revolutionairen
weg Hebt ge geloof daarin
Spreker, de heer S. drukte als zijne overtuiging
uit, dat de revolutie niet te keeren is, en vond
het daarom noodig, dat daarop gewezen werd,
opdat iedereen zooveel mogelijk zal voorbereid
wezen en wete, wat hem te doen staat.
„De heer van Zinderen Bakker antwoordde
hierop, dat hij geloofde in den weg van evolutie.
Een andere vraag is echter, of hij verwacht, dat
er geen geweldadige uitbarstingen zullen komen.
W ie revolutie wil, moet ophouden met het aan
grijpen van middelen tot verbetering van de toe
standen dan niet gewerkt bij verkiezingen, dan
niet werkstakingen gesteund, want dit en nog
veel meer werkt de evolutie in de hand en de
revolutie tegen. Het is treurig, maar toch waar,
dat het volk nog menigen trap zal te verduren
hebben, voor het zal zeggen„dat moet op
houden.”
Of we willen of niet de geheele geschiedenis
leert het de weg der evolutie moet worden
gevolgd, en de ontwikkeling der toestanden in de
richting van voortdurende beterschap te trachten
te bevorderen is onze taak, onze plicht.”
„De Vaderlander” zegt naar aanleiding hier
van „Een merkwaardige verklaring, mede een
der teekenen van kentering in de gevoelens veler
sociaal-democraten in Friesland.
Een verklaring, die hoop opwekt op vreed
zamer oplossing der sociale misstanden met sa
menwerking van meerderen, hoop op wegne
ming van den angel van het wantrouwen tegen
iederen niet-socialist.
Een verklaring, die echter ook vrees inboezemt
want van niet weinigen is het helaas te vreezen,
dat hun belangstelling voor de noodige sociale
verbeteringen zal inslapen, zoodra het akelig spook-
Riiks-lBoslspaarhank.
De directeur dezer spaarbank heeft een geschrift
in ’t licht gegeven, getiteld
„Statistisch historisch overzicht betrekkelijk het
eerste tienjarig tijdperk van haar bestaan (1 April
1881—1 April 189L”) Het volgende ontleenen we
aan een artikel in het „Sociaal Weekblad” dat
een belangrijk uittreksel geeft van dat geschrift.
Er blijkt duidelijk uit, dat door de ambtenaren
een zeer belangrijke arbeid verricht werd. Het
getal verzonden en ontvangen brieven bedroeg
niet minder dan 178,219. Hierbij worden niet ge
rekend de verantwoordings-staten der postkantoren,
de ter verificatie toegezonden boekjes, de aan
vragen om materiaal, de uitgegane kennisgevingen
betrekkelijk inleg- en tegoed-bedragen en de
orders tot terugbetaling.
Er werden uitgegeven 390,051 spaarbankboekjes,
waarvan 97,642 geheel werden terugbetaald. Er
hadden plaats 3,435,462 inlagen en 912,879 terug
betalingen hiervan eischten 261,583 machtiging
der directie wegens het bedrag.
Het totaal-bedrag der inlagen was f 66,318,862,81
en dat der terugbetalingen f 46,460,661,80s. Niet
in alle provinciën werd van de spaarbank in ge
lijke mate gebruik gemaakt. Op elke duizend
zielen behooren in Limburg 65, in Noord-Brabant
66,8 tot de inleggers, in Friesland slechts 30 en
in Groningen 23, hetgeen waarschijnlijk hieraan
is toe te schrijven, „dat in de laatstbedoelde pro
vinciën een belangrijk aantal particuliere spaar
banken te vinden zijn, veelal reeds geruimen tijd
bestaande en bestuurd door mannen, die in hun
omgeving groot vertrouwen genieten.” (Dit laatste
is in ’t bijzonder van toepassing op Bolsward en
omstreken Red.)
Enkele dier particuliere banken zijn tijdens de
werking der Rijks-postspaarbank bezweken. Hun
Op den elfden Februari 1867 werd door zes
Bolswardsche burgers, van wie naar waarheid ge
tuigd werd, dat zij „aan het publiek allen waar
borg voor soliditeit en goed beheer opleverden,”
eene spaarbank opgericht. Het waren de heeren
A. W. Huidekoper, N. de la Lande Cremer, T.
v. d. Weij, W. A. Peereboom, L. Leroir en
D. J. Brouwer. Het toezicht op het beheer werd
opgedragen aan drie van de meest geachte en als
solide overbekende ingezetenen dezer Gemeente,
nl. de heeren W. van Hulst, H. van der Werf
en J. E. Westenberg.
Den eersten April 1867 werd de spaarbank ge
opend.
Het heugelijk feit der définitieve oprichting
wordt heden door de tegenwoordige en de vroe
gere bestuurders en commissarissen feestelijk
herdacht.
Zonder de minste overdrijving mag hier gespro
ken worden van een heugelijk feit. Immers sedert
die oprichting hebben duizenden ingezetenen ge
toond, dat de spaarbank een zegen voor Bolsward
is geweest en nog is. Heeren Bestuurders en
Commissarissen kunnen met voldoening terugzien
op hetgeen ze in dezen hebben tot stand gebracht
de belangelooze wijze, waarop zij hebben mede
gewerkt, niet alleen om armen te ondersteunen,
maar ook om armoede te voorkomen, is velen ten
zegen geweest. Velen hebben getoond, dat de
spaarzaamheid niet enkel eene deugd was onzer
vaderen, maar ook thans eene spaarbank kan
doen bloeien.
Heeren bestuurders hebben eene aanzienlijke
som ter beschikking gesteld van de spijs-commis-
sie, waarvoor de behoeftige ingezetenen gisteren
eene aangename verrassing bereiden.
Hulde brengen we dien heeren èn voor hunne
jarenlange toewijding aan eene hoogst nuttige
zaak, èn voor de mildheid, waarmede zij bij hunne
feestviering den armen gedenken
Dat ze nog lang ook voor de spaarbank mogen
blijvende rechte mannen op de rechte plaatsen
Omdat we ons overtuigd houden, in den geest
onzer lezers te handelen en ook, omdat we mee
nen, dat de plicht der erkentelijkheid dit vordert,
geven we hier de namen van de mannen, die
Bolsward en omstreken zoo zeer aan zich hebben
verplicht
1. Tegenwoordige Bestuurders
W. A. Peereboom, D. J. Brouwer, N. de la
Lande Cremer (deze drie heeren en den heer T.
v. d. Weij in 't bijzonder een woord van hulde
zij toch hebben gedurende een kwart-eeuw hunne
beste krachten gewijd aan de belangen van de
spaarbank), P. J. Fennema, A. Bouma Hzn. en
B. Bölger.
2. Tegenwoordige Commissarissen
T. van der Weij, H. J. v. d. Oever en C. A.
Dardenne Ankringa.
3. Oud-Bestuurders:
L. Levoir, A. W. Huidekoper, J. E. Westen
berg, Baron L. C. v. d. Feltz, T. van
M. A. Jentink en K. van Ringh.
4. Oud-Commissarissen
W. van Hulst, J. E. Westenberg, S. Kutsch
Lojenga, Mr. J. Boldingh Gzn., Baron L. C. v. d.
Feltz, E. van der Werf.
e
Bolswardsche Courant
I-
1 -*
TE
1883 - SRf? A4.R 015
•n
n
Ti
T)
Ti
Ti
Ti
Ti
