NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
1
In en om Berlijn.
Gastoestellen te Bolswarl.
OtSWARO EN WOXSERAOEEl
I
B
Aan onze geachte Abonné’s!
Het Heideprinsesje
1892.
No. 42.
e
if
Een en dertigste Jaargang.
DONDERDAG 13 OCTOBER.
VIJFTIG CENTEN
BINNENLAND.
1
VOOR
s*
5
DE UITGEVER.
k
1
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
PARTICULIERE CORRESPONDENTIE-
$XXXXXXXXXhXXKXXXXXX$
54
Ingevolge onze toezegging stellen wij thans de
gelegenheid open, het Tweede Deel van MAR-
LITT’S Romans en Novellen voor den
geringen prijs van
in eigendom te krijgen.
is zoowel wat aangaat inhoud, als illustratiën en
uitvoering waard om in ruimen kring te worden
verspreidwij zijn dus overtuigd, dat onze abon
né’s de gelegenheid op prijs zullen stellen, die wij
hun thans bjeden.
Voor verdere bijzonderheden omtrent dezen aan
geboden Roman verwijzen wij naar de in dit num
mer voorkomende advertentie met intee-
kenbiljet.
onwillig vallen enkele druppels in het water, ieder
kringelend zich met de zusters vereenigend. Uit
de enkele worden vele, worden tallooze en een
doorzichtig floers doet de zooeven nog sterk uit
komende boschpartijen in een nevelige verte terug
treden, tot een plotseling opkomende windstoot
het watergordijn doet scheuren en weldra nog
slechts de van de bladeren klik-klakkende drup
pels van de kortstondige heerschappij van den
regengod spreken.
Ieder dezer merenreeks heeft zijne eigene beko
ring terwijl de Slachtensee met zijn gordel van
landhuizen prijkt, kenmerkt zich de Grunewaldsee
door een eigenaardig vlakke omgeving, die de
gedachte aan alle groote emoties terugdringt, ter
wijl de korte, gedrongen Hundekehlesee in de rij
der zusters wel de woelwater is, nu eens naïf met
iet groote heldere oog in de lucht kijkende, om
dan weer plotseling vinnig het gladde voorhoofd
te rimpelen zonder eenige aanleiding of ’t moest
wezen uit ergernis over het groote aantal bordjes
prijkend met het opschrift„Het is verboden
want deze exemplaren van de soortSta-in-den-
wegzijn legioen voldoende, om een recht geaard
Neêrlandsch mopperaar dol te maken. Maar dat
schijnt hier nu eenmaal bij het opvoedings-systeem
in de groote nationale kinderkamer te hooren
en de roede is nog niet afgeschaft.
VeniVidi.
Hebben we in ons nummer van de vorige week,
bij ’t afdrukken waarvan deze zeer merkwaardige
tentoonstelling nog in vollen gang was, slechts in
’t algemeen iets gezegd omtrent de firma’s, die
moeite noch kosten hebben ontzien, om ons zoo
goed mogelijk te laten zien, wat men tegenwoor
dig door gas kan verrichten, nu wenschen we
meer in bijzonderheden na te gaan, wat tentoon
gesteld werd, opdat allen, die verhinderd waren
de tentoonstelling te bezoeken, mogen, weten wat
zeer zeker hoogst wetens waardig is.
Was het bezoek op den eersten avond niet
bijzonder druk, op de volgende avonden kwamen
betrekkelijk zeer velen hunne belangstelling toonen.
En algemeen was het„’t is niet alleen eene sier
lijke, maar ook eene hoogst belangrijke tentoon
stelling.”
Als men de zaal binnen kwam, ontmoette men
allereerst de keurige inzending van de firma
William Sugg Co. te Amsterdam. Hoogst ver
rassend was de aanblik op die groote verscheiden
heid van de toestellen, die allen op verlichting
en verwarming betrekking hadden. Zelfwerkende
regulateursbranders, die een schitterend licht ver
spreiden; zeer vernuftig uitgedachte toestellen,
die onmiddellijk het gasverbruik van een brander
bepaaldengasornamenten van de meest uiteen
loopendedessins, maar allen wedijverende in schoon
heid; gashaarden, die aan eenvoudige inrichting
solide bewerking en eene zeer groote mate van
verwarming paarden; gaskooktoestellen en kook-
fornuizen, kookplaten en gaskomforen, alle hoogst
eenvoudig van constructie, cn eene zoo groote
mate van warmte ontwikkelende (bij betrekkelijk
zeer gering gasverbruik,) dat het dè verwondering
van alle bezoekers gaande maakte en zeker menig
een zal doen besluiten, één of meer van die prach
tige toestellen aan te schaffen. Door de firma
Wilson te ’s Gravenhage waren droge en natte
/gasmeters ingezonden van eene zoo prachtige be
werking, dat ieder er verbaasd van stond. Vooral
ook werd de aandacht getrokken door een gasmeter,
door middel waarvan men zeer gemakkelijk bran
ders kon verifieeren zoowel wat lichtsterkte als
gasverbruik betreft; niet minder was dit het geval
met de gaskomforen, die ontvlamden, zoodra de
ketel er op werd geplaatst en onmiddellijk met
branden ophielden, zoodra de ketel er werd af
genomen het vuur brandde hier dus geen oogen-
blik onnut.
Ook hier zag men de grootst mogelijke ver
scheidenheid van gaskomforen. De heer J. Vos
alhier had ook eene sierlijke collectie gaskomforen
en gaskookplaten ingezonden, als vertegenwoor
diger van de firma L. Dake Zoon te Amster
dam. Ook hier werd op duidelijke wijze verklaard,
hoe men de toestellen dient te gebruiken en welke
voordeelen door dat gebruik worden verkregen.
Door de firma van den Berg Co. te Amsterdam
was eveneens eene zeer belangrijke inzending ge
daan. In de eerste plaats noemen we de gunstig
bekende Wenham eclipse-patent-gaslampen, die
in zeer verschillende vormen en grootte waren
tentoongesteld, en die een prachtig licht gaven;
ook hier was eene overgroote verscheidenheid
van de sierlijkste gaskronen en hangers te zien
verder zag men automatische waterkokers, waarvan
de vlam uitdooft, zoodra het water kookt. Niet
minder werd de aandacht der bezoekers getrokken
door de „Lightning Geyser” met geëmailleerd
ijzeren badkuip; op zeer eenvoudige wijze kon
men door gas verwarmd water op elke tempe
ratuur laten stroomen in die kuip, door zeer dui
delijke gebruiksaanwijzingen werd men dadelijk
op de hoogte gebracht van de werking dezer
prachtige en practische toestellen.
De firma Peck Co. te Amsterdam, van wien
de heer Th. H. van der Meulen te Bols ward de
vertegenwoordiger is, had ook eene groote ver
scheidenheid van zeer belangwekkende voorwerpen
ingezonden. Vooreerst de gas-badketels (snelver-
warmers,) waaronder werden aangetrpffen met een
gaskachel als voetstuk, toestellen, die terecht
de bijzondere aandacht van alle bezoekers trokken.
VI.
Misschien niet velen, in ieder geval te weinigen
zullen bij de beslommeringen van het dagelijksch
leven een deel hunner opmerkzaamheid in grootte
correspondeerend met de belangrijkheid van het
feit, gewijd hebben aan den uittocht van een
kleine keurbende, die dezer dagen uittrok uit den
lande, om in den vreemde de banier der oud-vader-
landsche kunst te ontrollen en hoog te houden.
Was de Hollandsche schilderschool reeds van
oudsher ook in het buitenland met roem bekend
aan het energieke optreden van den heer Daniël
de Lange, den bekenden Amsterdamschen musicus,
hebben wij het te danken, dat ook de muzikale
werken der oud-Nederlandsche school in Duitsch-
land werden ten gehoore gebracht en groote waar-
deering vonden.
Vrijdagavond 1.1. trok een talrijk publiek op,
naar de concertzaal Philharmonic, om de eerste
uitvoering van verschillende werken van oud-Ne-
derlandsche grootmeesters der muziek bij te wonen,
ten beste gegeven door het Amsterdamsch a
Capella-koor onder leiding van den heer Dan. de
Lange. Het al oude „Wilhelmus van Nassouwe“
opende een rij van liederen, ontleend aan werken
vanaf Willem Dufay (14e eeuw) tot aan die van
meesters in de 17e eeuw en wel van Johan
Ockeghem, Jac. Obrecht, Josquin des Prés, Or-
landus Lassus, Clemens non Papa, Pierre Certon
en J. P. Sweelinck. Een wonderbaar overwinnen
der technische moeilijkheden mèt de hooge inner
lijke waarde der stukken gaven een grootsch idee
van de macht der tonen ook reeds in de dagen,
toen men instrumenten nog slechts zeer weinig
kende en de menschelijke stem aan iederen muzi-
kalen aandrang uiting moest geven. In het ver
slag in een der Berlijnsche bladen lees ik
als tonen uit een andere etherische wereld zweef
den de klanken door de zaal en met zwijgende
bewondering luisterden de hoorders. En waarlijk
wie éénmaal Sweelinck’s „Psalm 122“ en
„Obrecht’s Agnus Dei“ zoo hoorde weergegeven,
vergeet het nimmermeer.
Een nieuwe tempel der kunst verrees Unter den
Linden het theater van dien naam, gebouwd
door de beroemde Weener architekten Ronacher.
Met alle hulpmiddelen der moderne wetenschap
pelijke techniek is dit theater geworden tot het
„pakkendste”, wat hier op dit gebied bestaat. Of
echter de zin tot uitgaan der Berlijners van dien
aard is, dat een dergelijk stuk Pariizer leven niet
aan een langzame tering te gronde moet gaan,
zal nog te bezien staan.
In ieder geval zal zelfs de hier ten toon ge
spreide luister niet den trouwen gast van zijn
„stammtisch“ kunnen lokken en in het bezit
van een zulke verheugt zich ieder lokaal, waar
aan Cambrinus rijke offers geplengd worden
met uitzondering van de „Bierpaleizen". En de
laatste benaming is op de hiermee aangeduide in
richtingen volkomen van toepassingeven onge
kend als de grootschheid dezer heiligdommen van
den biergod even ongelooflijk zijn de hoeveel
heden bier, die hier en elders worden „hinunter
gespuit*. Dat in Duitschland het bierverbruik
enorm is, wisten we maar de gevolgtrekking,
waartoe men vaak komt, n.l. dat hier het bier
zoowat te geef zou zijn, is niet juist. Echter moet
gezegd worden, dat men voor zijn 30 Pfenning
een ’/2 liter uitstekend bier krijgt, z.g. „achtes".
Wanneer de Duitscher de reputatie heeft, enorme
kwantiteiten bier te kunnen verorberen, heb ik
den indruk gekregen, dat hier sprake is van de
lichtere z.g. „helle“ bieren want de donkere
„achte“, Beiersche bieren zijn zóó pittig, dat een
goede training noodig is, om zelfs maar eenigszins
de meesters in deze nationale sport op zij te kun
nen streven.
Nu ik hier toch over bierdrinken spreek, wat
ik, als tijdelijk bewoner der hoofdstad van het
bierland bij uitstek, niet achterwege kan laten,
moet ik ook vermelden een speciaal Berlijnsch
fabrikaat, het „Weissbier", een helder gele soort,
van groote mousseerende kracht en eigenaardig
aangenaam-zurigen smaak, waaraan men echter
eerst moet wennen, om er van te houden.
Maar „helles" of „achtes" of „Weissbier" bij
het genieten van den volksdrank is men indach
tig aan den drankspreuk„Der Weise trinktbe-
Leeuwarden, 30 Sept. Heden werd in het
logement van den heer C. van Welij door de
Onderlinge Noord Nederlandsche Veeverzekering
Maatschappij, gevestigd te Witmarsum de eerste
gewone algemeene vergadering van verzekerden
gehouden, waarin door heeren commissarissen
mededeeling word gedaan van de goedgekeurde
rekening en verantwoording over het eerste boek
jaar.
Vele door de Directie en commissarissen in
het belang der maatschappij voorgestelde wijzi
gingen in statuten en reglement worden bespro
ken en goedgekeurd, zoodat deze voor de drie
Noordelijke provinciën zoo nuttige instelling thans
voor goed is gevestigd.
Uit het uitgebrachte verslag van de Directie
bleek, dat sedert de oprichting, 12 Mei 1891,
waren uitgegeven, 1959 polissen, en dat op heden
waren verzekerd
11.880 rund, tot eene verz. waarde van f 1.765.712
2.738 paard. f 716.930
Totaal verzekerd kapitaal f2.482.642.
Bovendien is door 247 verzekerden gebruik ge
maakt vaö do opengestelde gelegenheid tot ver
zekering van hunne kalveren, gedurende de drie
maanden 12 Augustus12 November. Ver
zekerd zijn 1527 kalveren met een verzekerd
kapitaal van f84,560.
Naar het Vad. meldt, heeft een zeer bekend
Amsterdamsch bankier den eersten prijs der
Scheveningsche Sport-loterij getrokken.
Te Hilversum had Zaterdagochtend halftien
een vreeselijk ongeval plaats bij de boerderij van
van Wingen op De Trompenberg. Aldaar wordt
een put gegraven, die op genoemd uur eensklaps
instortte en den bijna 36 jarigen Antonius Til-
burgs, een gehuwd man en vader van vier
jonge kinderen, omstreeks 40 voet diep in do
aarde begroef. Dadelijk ging men aan het uit
graven tot des namiddags drie uur, toen de
arbeid noodzakelijk eenige vertraging ondervond,
doordien de inmiddels gemaakte nieuwe kuipen
moesten worden aangebracht, opdat niet opnieuw
menschenlevens in gevaar zouden komen. Sedert
werd den geheelen avond en nacht voorzichtig
doorgewerkt. Herhaaldelijk hoorde men den be-
gravene geluid geven. Zondagochtend te halfacht
had een nieuwe zandverschuiving plaats, en aar
zelden zelfs de moedigsten om door te werken tot
zekere van Reenen zich in de diepte liet afzakken,
weldra gevolgd door zijn broeder en een zekeren
Asvelt.
Heden, Maandagmorgen te halfachtkon Tilburgs
het daglicht weder zien en heeft hij een weinig
melk met brandewijn gebruikt. De boven zijn
hoofd dichtgedrongen kuip is blootgemaakt en
heeft nu eene opening van 65 centimeter. Men
zou nu trachten den ongelukkige zeer voorzichtig
op te winden aan het touw, dat hem nog met een
gordel om het lichaam zit.
Uit Hilversum komt de tijding dat Anto
nius Tilburg gisteren avond te vijf uur uit zijn
benarden toestand gered en levend bovengebracht
is. Onmiddellijk is hij naar het Pension De Trom
penberg overgebracht en geneeskundig behan
deld. Zijn toestand is bevredigend. De gebroeders
Cornelis en Gijs van Reenen en Johannes v. As-
veldt hebben een voorbeeld van moed en zelf
opofferende liefde gegeven, die niet onbeloond
mag blijven.
Zaterdag had bij Harlingen eene botsing
plaats tusschen eene rangeer-locomotief van de
S. S. en de stoomtram, die van Bolsward kwam.
De tram-locomotief werd vreeselijk gehavend en
de andere uit de rails gelicht. Ook het balkon
van den personenwagen is verbrijzeld en had de
botsing een deel van eene seconde later plaats
gehad, dan waren er dooden en gekwetsten ge
komen. Het ongeval is veroorzaakt doordien de
wisselwachter op het kruispunt met verlof was
en de romplacant vergeten had het hek te slui
ten. De machinist van de tram kon op dat
oogenblik de rangeer-locomotief niet ziem Per
soonlijke ongelukken zjjn niet voorgekomen.
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 17 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
dachtsam aber viel“.
Vóór het intreden van het ruwe seizoen nog
een uitstapje naar het GrünewaldNa ’n half
uur sporens bevinden we ons op een heuvelachtig
terrein met tallooze hooggaande sparren, waartus-
schen vele machtige eiken en ander loofhout.
De grootste bekoring echter ontleent het Grüne
wald aan een reeks van meren, die het in zijn
volle lengte doorsnijden. Voor een deel zijn de
oevers hiervan bebouwd met vriendelijke villa’s,
die z.g. kolonies vormen, zoo b.v. aan de Slach
tensee.
Waar deze echter ontbreken, daar heerscht een
absolute landelijkheidspiegelend ligt de krumme
Lanke in het glinsterend zonlicht, weerkaatsend
de grijze wolken, die er over drijven. Trapsge
wijze gerijd stijgen aan alle kanten de donkere
boomgroepen op met schimmen, afdalend in den
schoot van het meer. Straks echter pakken zich
de eerst verstrooide wolken samen en traag, als
Vermelding verdienen ook Royle’s patent „Pen-
dulights”, eenvoudig en toch hoogst smaakvol van
bewerking, gemakkelijk verplaatsbaar, volkomen
veilig en vrij van reuk; verder noemen we on
der de bijzonder smaakvol afgewerkte „Argand”
modellen.
Bovendien bevatte de inzending dezer firma
eene rijke verzameling van gaskachels, conden-
satiekachels, verwarmingstoestellen voor serres,
waterkook- en badketels, kookfornuizen, gaskom
foren, soldeerbouten en boren. Van een der grootste
gasfornuizen werd verzekerd, dat het met zijn acht
branders nog geen kubieken meter gas in een uur
verbruikte.
Met veel belangstelling werd ook gekeken naar
het smelten van zilver door middel van een gas
vlam, die door een eenvoudige blaasbalg werd
aangeblazen. Eene rijke verzameling lampen en
branders, die een zeer schitterend licht gaven en
met al de andere lampen wedijverden in sierlijke
bewerking en eindelijk eene groote verscheiden
heid van spijskokers, keteltjes enz. completeerden
deze aanzienlijke inzending.
Door den heer G. M. Marckelbach was eene
trapsnelpers opgesteld, die verbonden was aan een
zeer doelmatigen gas-motor, ingezonden door den
heer Peck van Amsterdam.
Met zeer veel belangstelling stonden alle be
zoekers aandachtig te kijken, zoowel naar de re
gelmatige werking der pers als naar den motor,
die, ofschoon van zeer kleine afmetingen, toch een
vermogen van */2 paardekracht ontwikkelde en
zeer geleidelijk de pers in beweging hield.
De heer Marckelbach heeft met het opstellen
daarvan een goed werk gedaanzeer zeker zul
len alle bezoekers hem danken voor de gelegen
heid, om een zoo interessant toestel in werking
te zien.
En wat de gas-motor van den heer Peck aan
gaat, allen, die hem zagen werken, zullen over
tuigd zijn, dat hij voor tal van werkplaatsen, we
durven gerust zeggen, moet worden aangeschaft.
Voor Bolsward en omstreken is het zeer ge
makkelijk, zich van de door den heer Peck ten
toongestelde toestellen te voorzien, daar de heer
Th. H. van der Meulen hier de vertegenwoordiger
is van genoemden heer.
Door de Arnhemsche Verlichtingsfabriek (Reese
Co., ingenieurs) was ingezonden eene keurige
verzameling van reukelooze gashaarden en eene
schoone collectie gaslampen en ornamenten, die
ook al weer de bezoekers verbaasd deden staan
van wege hunne schoonheid en doelmatigheid.
In ’t bijzonder werd hier de aandacht getrokken
door de „Lampes Universelles”, waarvan verze
kerd werd, dat ze altijddurend schitterend wit
licht gaf en toch een constant gering gasverbruik
eischte, en door een klein, maar zeer doelmatig
nachtlampje. Eindelijk nog zag men hier gewaar
borgd echt-Amerikaansche spiraalboren, Doorhal
zen en standaard-boorknoppen.
De heer de Blauw van ’s Gravenhage zond eene
groote verscheidenheid van zeer doelmatige kook-
toestellen.
Door den heer Adriani van Leeuwarden wer
den als vertegenwoordiger van de „Nederl. Gas-
Gloeilicht-Maatschappij” een aantal branders ten
toongesteld, die vooral de aandacht trokken door
het rustige branden en het witte, zachte licht, dat
bovendien zeer weinig warmte ontwikkelde. Ook
werden in deze afdeeling opgemerkt eene groote
hoeveelheid zeer sierlijke gaskachels, komforen en
sierlijke hanglampen.
Aan ’t eind der zaal werd aan de dames ge
toond, hoe flink en eenvoudig strijkijzers kunnen
worden verhit op een gastoestel.
Uit het bovenstaande blijkt, dat we hier een
hoogst belangrijke tentoonstelling hebben gehad,
waarvan zeer zeker naar waarheid mag worden
getuigd, dat ze uitstekend geslaagd is.
Een woord van hulde en dank brengen we aan
de heeren R. J. Vos, K. Tromp en M. Logeman,
die zich veel moeite en opoffering hebben getroost,
om deze zaak zoo goed mogelijk te doen slagen.
’t Was eene goede gedachte van de Commissie,
de verpleegden in de verschillende gestichten van
liefdadigheid vrij entrée te verleenen op den laatsten
avond tusschen 6 en 7 uur. Van dat aanbod werd
door velen een dankbaar gebruik gemaakt en het
spreekt van zelf, dat allen opgetogen waren over
alles, wat ze hadden gezien alles had op hen een
indruk gemaakt, alsof ze zich in een tooverwereld
bevonden. En bovendien waren ze ook nog ge-
tracteerd op een kop chocolade enz. Hoogst vol
daan en met een gevoel van dankbaarheid ver
lieten ze de zaal.
Evenals des Dinsdagsavonds werd ook op den
sluitingsavond muziek gemaakt door het strijk
orkest van Bolsward, onder directie van den heer
A. Örussen.
Deze muziek-uitvoering was uitnemend geschikt
om de feestelijke stemming der bezoekers op te
wekken en gaande te houden.
Een talrijk publiek bewoog zich in de zaal en
het geheel gaf een gezelligcn indruk.
Om 10 uur werd door den Eere-Voorzitter de
Tentoonstelling gesloten met een woord van har-
telijken dank aan allen, die door hunne zoo ge
waardeerde medewerking alles zoo goed hebben
doen slagen, waardoor de verwachting zelfs over
troffen is.
Hierna werd het volkslied, begeleid door de mu
ziek, door alle aanwezigen gezongen en kunnen
wij gerust zeggen „eind goed alles goed”.
Bolswardsche Courant
I
i
VAN
