Gilde der pottenbakkers opgericht
DE BREGE OER IT DJIP
Workum drie eeuwen
Pottenbakkersstad
i
i
I
i
o
BOLSWARDS NIEUWSBLAD
R
I
I
WORKUM - Woensdagavond is in het museum Workums Erfskip” in
het Waaggebouw te Workum de tentoonstelling „Drie eeuwen
pottenbakkersstad” geopend. Het was de heer Frederik de Boer die
als oudste pottenbakker van Workum de opening verrichtte. Hij sprak
de wens uit dat de expositie, waar de zes Worfcumer aardewerk-
producenten aan deelnemen, leerzaam zal zijn voor hen die de
tentoonstelling komen bezichtigen.
J
Pagina 5
VRIJDAG 23 MEI 1980
SIKKE FAN DOTHING
l.
dit wetter, sunder
H. Haringa
n
e
i.
1.
Een deel van het uitgestalde Workumer
aardewerk.
Suster fan Dyk is troch de dokter nei hüs
stjoerd om op te weidzjen. „Ik kin jo net
best misse, om’t wy al krap yn ’t folk
sitte, mar wier Fan Dyk, jo moatte der in
skoftsje üt, it kin sa net langer.”
En se mient it. In tsjok fotoboek komt üt
it laad fan in swier bewurke iken kast en
mefrou Van Doorn rekket op ’e tekst oer
wa’t op ’e foto’s steane. Yn de man mei
trije stjerren op ’e kraach fan syn
uniform, sjocht Els de heit fan Hans,
om’t de likenis sa sprekkend is.
,,Myn man wie kaptein by it leger. Earst
yn East-Ynje, dêr is Hans ek berne en
letter nei de oerdracht hjir yn Nederlan.
Hy wie noch mar just mei pensjoen, doe’t
er weirekke,” sei de aide mefrou Van
Doorn.
J.
P
1.
De belangstelling voor de opening van
de tentoonstelling Workum drie eeuwen
pottenbakkersstad was groot.
En sa fierder blêdzjend ferhellet se oer
har bern, Hans, Willem, Greet en Mar
jan. Dan komt der in foto dêr’t Hans mei
in jong wyfke as breidspear op stiet.
Lang stoarret Els op dat pertret. Faaks
foei it de aide mefrou op? Har lüd is
dröf„Ja bern, dat is Hans mei syn
breid, dy leave Eefje. In skat fan in
bernSe wiene sa lokkich tegearre,
mar se hawwe mar rom in jier troud west,
Eef wie yn ferwachting Doe hawwe
se in auto-üngelok han Se wie fuort
dea
Op dezelfde avond trad voor het eerst
naar buiten het in oprichting zijnde Gilde
van Workumer pottenbakkers. De be
doeling van het gilde is het versterken
van de vriendschapsbanden tussen de
zes Workumer pottehbakkers en het
voeren van propaganda voor het aarde
werk. De Workumer pottenbakker Sikke
F. fon Dotingh sprak ter gelegenheid van
de presentatie van het Gilde de navol
gende rede uit:
It hat al withoefaak in punt fan diskusje
west yn ’e gemeenterie, in brêge oer it
Djip. En it binne foaral de lju fan
fügelwachten en oare natuerbeskermers,
dy’t harren hjir fül tsjin ferset hawwe. It
wide polderlan foaral net iepen lizze foar
jan en alleman, dan giet der wer in stik
ferlern, dêr’t no seldsume fügels briede
en allerhanne wylde planten groeie.
Foaral gjin brêge
Salang as de minsken der weet fan
hawwe, ha de bewenners fan it grutte
steatlike hüs oan ’e oare kant ek gjin
brêge hawwe wollen. Se hiene in eigen
pontsje en waard it by ’t winter al ris in
heikerwei om oer te kommen, dan moast
de pachtboer oan dizze kant fan ’e feart
te help komme. Dat wie yn it kontrakt
fêstlein. It Hüs hie ek rjocht fan reed oer
it boerehiem.
Mar no is foar in pear moanne de léste
bewenner as tachtich jierrige frijfeint
stoarn en stiet it Hüs mei lege eagen
ünder machtige aide iperen beammen nei
de pleats te stoarjen. Boer fan Dyk hat
him fan de famylje frijkocht, fier foar’t de
léste fan it slachte de eagen foar altyd
ticht giene.
archeologysk stanpunt oer-
folkskunst, fan it grutste belang om
dat hjirmei it stamferwantskip fan de
Friezen ólaat wurde kin. Potten mei
hege kragen, groffe potten mei typysk
kartele rannen, sünder ear of tute,
echte itenssiederspotten, sjoch dêr it
aldste ierdewurk fan de Friezen, no
noch te sjen yn it Frysk Museum.
Yn de terpen fan Westergo fine we ek
potten mei in geometrysk ornamint
fan damboerd en trijehoekspatroa-
nen, soms mei fyn, wyt skelpoeier
ynfuld. Dit ierdewurk is meastal oan
beide siden swart fan kleur en tige
moai polijste.
Behalve dit oeralde Fryske ierdewurk
fine wy hjir ek ymport fan Romeinsk
en Angelsaksysk ierdwurk, mar ek sil
my beheine ta it Fryske keramyk.
Yn de léste perioade fan de terpentiid
komme de typyske kügelpotten yn ’e
moade. Yn de tiid, doe’t Kening
Redbad regearde oer it Fryske Ke-
ninkryk, moat Fryslan skatryk west
hawwêj sa t blikèn doet üt dy grutte
heap gouden sieraden, gouden' man-
telspjelden, gouden ringen dy’t yn de
terpen fün binne. Dat wie mei rjocht
en reden, de gouden iuw fan Fryslan,
in tiid mei in grutte exspansje fan de
Fryske hannel. Fryske munten binne
weromfün yn it hiele Noard- en
Der komt in tiid, wylst se noch thüs is,
dat Hans nochal faak oer komt en dan
prate se ek wol meielkoar. Dan docht er
har op in dei suver wat optein te witten,
dat der in eksposysje fan syn wurk komt
by Galery De Wit yn ’e stêd. Mei in wat
frjemd Ijocht yn ’e eagen freget er har:
„Komsto ek ris?” Dat is foar ’t earst dat
er har sa mei „do” oansprekt en it docht
har deugd. „Fansels kom ik ek,” ünthjit
se him. It fait har op dat er dêr sa te sjen,
och sa wiis mei is. Hoe soe it ek oars
kinne? Se wit no, dat se fan dizze man
haldt en dat alles wat er docht har
ynteresse hatIn wike as wat letter, se
is dan alwer oan ’t wurk, docht Hans har
te witten, dat de exposysje klear is en se
prate of, dat ée op har frije middei
komme sil. Tegearre rinne se by syn wurk
lans It is eins it djip minsklike, dat hy
lyk as in dichter yn wurden, mei it
penseel fêstlein hat. It aide ferware en
ferskronfele wyfke, dat yn ’e waarme
sinne sit foar har brekfallich hüske. De
aide hannen streakje de kat, dy’t him yn
har brede skurte deljün hat. Sa hat Hans
besocht yn al syn skilderijen eat fan it
hiel gewoane minskelibben wer te jaan.
Dan komme se by in doek, dêr’t Els
frjemd by op sjocht.
„Net troud dus,” giet it troch har hinne.
Dizze man ropt wat yn Els op, mar se
doart him ek net mear te freegjen as dat
er seis seit, mar dat is oer syn famylje en
sa in lyts' bytsje mar. Se sjocht oan syn
gesicht, dat it aide hüs him yn ’e
besnijing kriget. Hy hat al in keamer fün,
dêr’t er syn skildersark yn ünder bringe
kin. Frjemd, Els lit har yn syn opteinens
suver meinimme en se hat it al wakker
oer de kleur fan it behang en hokker spul
er it béste oer de flier lizze kin. Tegearre
farre se werom en Hans van Doorn
betanket har och sa foar har help. Dan
stapt er yn syn reade bestelwein, stekt ta
groet noch ris de han omheech en
ferdwynt üt har eachweid
Eastsee gebiet, ja oant fier yn Ruslan
kamen de Fryske keaplju üt de 19e
ieuw. Dat de rykdom fan de Friezen yn
de iere Midsiuwen tige grut wie, blykt
ek üt de Middeleeske roman /Tristan
en Isolde”. Dizze aide Franske tekst
datearret üt de lie iuw. Tristan seit:
„Roi, je n’y prendrai ni un denier, ni
une maille. Comme je pourrai, j’irai
servir a grande joie le riche roi de
Frise.” De rykdom fan de Fryske
kening, de rykdom fan de Friezen, hie
in gritte oanlükingskrêft op de Vi-
kinge dy’t üs lan plunderen en op de
Franken dy’t aloan yn oarloch wiene
mei de Friezen. Sawol de Vikingen as
de Franken wiene üt op de rykdom-
men fan de Friezen, al dienen de
lésten it ünder it mom fan de kristia-
nisearing en de bekearing ta it Kristlik
leauwe, it wiene ordinaire plunder
tochten. De Fryske kening dy’t eigner
wie fan de goudenen mantelspang üt
de terp fan Hegebeintum, moat grif in
goudsmid fan bysündere bekwaam
heid yn syn tsjinst hawn hawwe. De
Fryske kunst, ek dy fan de potten
bakkerskunst, stie op in heech peil yn
de tiid fan it Keninkryk Fryslan.
Spitich dat de skoallen üs der sa’n
bytsje fan leard hawwe.
Dan soe ik it noch hawwe kinne oer de
kleaster beskaving fan de 11 e oant de
16e iuw, mar ik moat my beheine om
de tiid. In wurdmannich noch oer de
üntj owing fan de stêdden, de gilden
en de pottenbakkers yn Fryslan yn de
14e en 15e iuw. De handel ferpleatste
him nei de Sudwesthoeke fan Fryslan
de Middelsee waard ynpoldere, Ljou-
wert en Bolswerd waarden lanstêd-
den, Warkum, Starum en Hylpen
komme ta grutte bloei.
priuwe fan it libben en it wurk fan
pottenbakkers yn de tiid om 1750
hinne.
Mar it gildewêzen en it pottenbakken
yn Warkum is folie alder. Litte wy ris
werom gean nei d^ 14e en 15e iuw,
dan sille jo sjen dat de titel fan dizze
ütstalling net hielendal goed is, Wor
kum 300 jaar pottenbakkersstad, hie
wêze moatten: Warkum, 600 jier
Pottenbakkersstêd hie der tichterby
west.
Litte wy mei grutte trêden ris troch de
keramyske skiednis fan Fryslan trêd-
zje: it libben op de terpen yn de
Fryske klaaikrite fan de 2 e iuw foar
Kristus oant de 11e iuw nei Kristus.
Yn de earste iuwen fan üs jiertelling
wie it Fryske folk in seefarrend folk by
ütstek. Fiskerij en seehandel, ymport
en eksport wene haadsaak, fjirder
Feehalderij, hynstefokkerij en skiep-
pefokkerij. Fryslan wie ien grut see-
lan: De Middelsee rikte djip yn Frys
lan en Snits, Bolswerd, Ljouwert
wiene seehavens. De terpen wer’t de
Friezen op wennen, blykten letter,
doe’t se ófgroeven waarden in skat
oan aide kultuer te befetsjen: lear,
hout, bien, izer, goud en potten yn
alderhande farieteiten.
De potten, fan Fryske. pottenbakkers
üt de terpentiid binne, besjoen fanut
Dat wetter, dy feart dat is it Djip! Mar
hjir leit der in brêge oer en op dy brêge
stiet in jonge frou. Yn dat stal sjocht Els
har seis stean. Alhiel fan 't sintrum seit
se, wylst se him oansjocht: „Der is dochs
gjin brêge?” Dan sjocht Hans van Doorn
har hiel djip yn de eagen en freget mei in
sêft lüd: „Is der wier gjin brêge, Els?”
It sjit har wer yn ’t sin, wat syn mem fan
him sein hat, in wetter sünder brêge
Se wit no, wat er hjir mei sizze wol en se
seit: „Ja, Hans, der is wier wol in
brêge Hy slacht syn earmen om har
hinne en oer syn djip hinne leit de brêge!
Dan wurdt er wei yn syn atelier. It bliuwt
efkes frjemd stil yn 'e keamer. Dan seit
syn mem: „No’t jo hjir dochs binne, woe
ik jo üs famylje-album ris sjen litte, of
kin soks jo net folie skele?”
Dêr giet Els mei alle nocht op yn! „Tige
graach, mefrou
DE FRYSKE GILDEN YN
HISTOARYSK PERSPEKTYF
Doe’t ik jierren lyn, yn it archyf fan de
stêd Warkum omsneupte, fün ik in aid
stik perkamint üt 1750, befetsjende it
konsept statuut fan it Gilde fan de
pottenbakkers te Warkum. Fjirder as
dit konsept statuut haw ik neat fine
kinnen, dat ik mei oannimme dat om
ien as oare reden neat wurden is fan it
Gilde.
Reden genóch, tinkt my, om dit gilde
yn Blommemoanne 1980 op te rjocht-
sjen, 230 jier letter.
Inkelde priuwkes üt it konsept-sta-
tuut: atrikel 2 seit it al: as in
pottenbakker him beklaget dat er 6
tüzend worp potten yn foarrie hat, (in
worp is in tal potten op ien planke)
dan moat de deken fan it Gilde nei
him ta om te sjen oft it wol wier is en
sa ja, dan moat de gilde jonge by de
oare gildebruorren lans om te fer-
tellen: „en waarschouwe dat niemand
fan deze gilde sullen te leveren eenige
potte voor en eerst dat den klagende
pottenbakker drie duysend worpe sal
hebbe verkoft en gelost ende selve
gelost hebbende sal het beij de
deeken kennis moete geve, op een
poene van vijf en twintig gulden.”
Mei oare wurden: As immen te grutte
foarrie hie, dan moasten syn kollega’s
de ferkeap stop sette, sadat de kleien
de kollega de kans krige om de helft
fan syn te grutte foarrie te ferkeapjen,
en in straf, in boete fan 25 goune, wie
doe in grut kaptaal.
En art. 5: De baas’die geligt moet wor
den of die klaagt sal, gehouden sijn
alderhande hollandse sortering te
hebben ieder in sijn soort leverbaar
goet, allemans gading ten genoegen
van dekens en koopluijde, op een
poene fan 25 goune. Hy moast dus
courante handel yn hüs hawwe.
De gildemannen woenen ek net dat
der in te grutte oerproduksje kaam
mei as gefolch sakjende prizen, se
woene produseaije nei behoef sa lit us
art. 7 sjen: „Of het kwam te gebeure
op eene teijd klagde ses of meer gilde-
broeders dat sij ses duysent worp
potte hadde en die niet konde ver
koop e soo sulle aansonds de dekens
koome beij den hoofman en versoeken
vergadering te leggen van het gilt
eenige teijd het geheel ambagt te
doen stil staan ten minste veertien
daag of naar bevinding van saake den
teijd te neemen.”
Dus as der kennelik in oerproduksje
wie, dan mar 14 dagen fekansje, net
sa’n gekke regeling, tinkt my.
En streng wiene se ek foar in gilde-
broeder dy’t syn plichten net nei-
kaam: Soo de deekens bevinde dat
imant van deese gilde syn plicht niet
naar en kwamp te coomen en op foute
bevonden wierden sullen de deekens
terstond soodanige persoenen den
hoofman over geeve om nar bevinding
fan saaken gestraft te worden met een
boete van 25 gulden.” Koarte metten
dus mei gildebruorren dy’t mei de
plichten net te nau namen.
Art. 9 hat it oer it oannimme fan in nij
lid fan it gilde, dy moast 50 goune be-
telje om oannommen te wurden nei it
oflizzen fan in proeve fan bekwa-
mens, de s.n. meesterproef, master-
proef.
Art. 10 giet oer de prizen fan lood
(foar it glazuer) en pijpaarde, foar de
giel-wite ringeloar fersiering, it let-
terjen.
Sa lit dizze gilde brief wat sjen en
Foar ien fan de grutte ruten hinget in stik
papier mei „Te Keap” derop en de
namme fan de makelder. Dat hat men
grif dien foar de simmergasten dy’t faak
yn manske boaten hjir foarby farre. It
Hüs is ek al in kearmannich yn ’e krante
te keap oan bean. Els is werom swom-
men en leit no tige noflik mei de eagen
ticht yn ’e sinne te droegjen. Dan fait der
in skaad oer har hinne. Se docht de eagen
iepen en sjocht in man njonken har stean.
„Ik hoopje net, dat ik jo kjel makke
haw en sa al, nim my net kwea of, mar
ik wol graach ris oan ’e oare kant sjen,
kinne jo my sizze hoe’t it moat mei dat
fartüch?” Elske wie oerein sprongen en
lake: „Dat kjel wurden fait wol wat ta,
mar ik kin jo wol efkes foar dwaan hoe’t
soks giet.” Se nimt it keatling fan ’e peal
en hellet it pontsje oan, dat stadichwei
oandriuwen komt.
„Lit my dat no dwaan, sjochris hokker
smoarge hannen as jo krije fan dat
ferroaste keatling.” Hy wol it fan har
oernimme.
„Myn hannen binne wol wat wend, dy
wurde wol faker smoarch,” laket se.
Dan lüke se tegearre en efkes letter leit it
pontsje foar de wal.
„Wat in ütfining, sis, mar wêrom hat de
famylje Oudshoorn hjir noait in brêge
meitsje litten?”
„Dêr hawwe se blykber gjin gemier mei
hawwe wollen. Se wiene altyd tige op
harsels,” ferteld Els him.
Foardat er yn it pontsje springt seit de
man: „Sorry, dat ik my net oan jo
foarsteld haw, Hans van Doorn is myn
namme.” Se nimt de har tastutsen han
en neamt ek har namme. „Elske fan
Dyk.”
„Hawwe jo sin om mei nei de oare kant te
gean?” noeget er har en dan efkes letter:
„Ik wol dat hüs graach ris besjen, mar
froulju hawwe faak wer hiel oare ideeën
as manlju. Of sjogge jo der tsjinoan om
mei in frjemde fint nei in leech hüs te
gean?” Syn eagen Ijochtsje by dat sizzen
sa blier, dat se laitsjend tajout: „Jo skine
nochal hielwat yn my te sjen as adfiseuse,
mar dan wol ik al earst wat- klean
oandwaan.” Hans van Doorn sjocht efkes
wolfernoege nei har moaie stal, klaaid yn
in pear lytse lapkes stof.
„Jawis, jo hawwe gelyk, ik wachtsje wol
efkes. „It pleitet foar har,” is syn
betinken.
Der rólje in pear triennen oer de aide
ronfelige wankjes
„Sünt dy tiid slüt Hans him foar de wrald
óf en sa binne wy no hjir terjochte
kommen. Iksels hie der neat mei op, mar
ik wol him sa graach. yn de miskien pear
jierren dat ik der noch bin, ta stipe wêze.
Dêrom haw ik my der ek net tsjin ferset,
doe’t er hjir hinne woe. En it frjemde is,
jo lykje op Eef, dat seit Hans seis
hyltyd
It rekket Elske och sa yn it moed, no’t se
syn skiednis heartSe wit eins net,
wat se der op sizze moat. Dêrom seit se
misskien ek allinnich mar
„Oh mefrou wat slim
Suster Fan Dyk, dy’t troch har wurk
hurde is, lit no ek in trien De aid frou
knikt earnstich en sjocht har in bytsje
benijd oan.
„Ja, hy is
brêge
Dat sizzen bliuwt Els noch lang by, nei't
se ófskie fan de aide mefrou nommen
hat. „Wetter sünder brêge
No, Elske fielde wol dat de man gelyk
hie, se wie oer har toeren. Dat hie se al in
hiel skoft field, mar no koe se ek wier net
mear! Sa leit se dan op dizze waarme
julydei yn har bikiny oan ’e kant fan ’e
feart by de pleats. Se is alris nei de oare
kant fan it Djip swommen en hat wat rün
sne.upt by „huze Oer ’t Djip”. De grutte
keamers gapje har hol en ferlitten oan. It
pontsje leit losjes tsjin de kant te riden.
It lange keatling, dêr’t it spul foar en
achter mei fêst sit, leit op ’e boaiem fan it
Djip. Sa hat men altyd fan wjersiden it
pontsje oer lüke kinnen. It keatling sil no
wol tige ferroastke en fiis wêze.
Fryslan hat doe striid levere op alle
fronten: yn de 13e, 14e en 15e iuw
moast Fryslan him ta it üterste yn-
spanne tsjin de feroveringstochten fan
de Hollanske greven en ik bin der
grutsk op dat de Friezen yn de 300
jierrige oarloch alle slaggen tsjin Hol-
lan wün hawwe, ek al wiene se it
ünderelkoar lang net iens, de striid
fan Skieringers en Fetkeapers.
De artikels yn de Steds Wetboeken
jowe aardich kijke op de maatskiplike
tastannen yn in Fryske stêd yn de 15e
iuw. It libben wie der ienfaldich, der
wiene in soad pleatsen yn de stêd seis,
de measte huzen wiene fan hout mei
reid bedutsen, eltse boarger ünder-
hold de strjitte en de wal foar syn
eigen hüs. Bepalingen wiene der op it
mêd fan wenningbou, wolstan, reini
ging en brangefaar.
Trochdat de pottenbakkerijen meast
al yn de stêd festige wiene, üntstienen
der faak grutte stedsbrannen. Yn
1483 rekke in pottenbakkerij yn
Ljouwert yn de bran en doe branden
200 huzen of.
Letter waarden dizze gefaarlike be-
driuwen binnen de grêften ferbean en
waarden ferballe nei de bütenwiken.
De Gilde foarskriften üt dy dagen
hiene net allinnich ta doel om it
ambacht te befoarderjen, mar be-
nammen ek om de gildebruorren te
beskermjen tsjin net-winske konkur-
Twa wiken letter hat hy it hüs al kocht en
is alles te stoel en te bank. En hy hat Els
frege om him te helpen. Net sasear by it
ymjochtsjen seis, mar der binne faak
safolle fan dy lytse dingen, dêr’t allinnich
in frou mar each foar hat.
En no wennet Hans van Doorn mei syn
aide mem yn it Hüs, dêr’t men net oer in
brêge komme kin. Faak wiene Els har
tinzen by de kreaze jongeman oer ’t
wetter en it foei har sa óf, dat er him dêr
as yn in fêsting werom lutsen hie. Der is
eat yn har, wêrtroch se dat mar min sette
kin. Noch ienkear hie se mei har alden op
ütnoeging oan ’e oare kant west. Hyltyd
weroan komt it by har op en helje de pont
oer en far nei de oare wal om in praatsje
mei it aide mefroutsje te halden. En ja,
wêrom eins ek net? Faaks soe it lytse aide
wyfke it wol moai fine as hja samar ris
oerkaam. Se docht it
Hans syn mem is och sa bliid mei de
ünferwachte besite. Se kin net sa bést
rinne en dêrom set Elske kofje foar har
trije minsken. No nimt Hans ek echt wol
de tiid derfoar en sa noflik petearjend is
der samar in oerke foarby. It fait Els op,
dat dizze man dy’t him hjirsels eins efter
it Djip opsluten hat, oer in protte dingen
meiprate kin. Mar as hja tige hoeden
besiket, wat mear oer de famylje te
witten te kommen, docht er it swijen
derta. Hy laket net mear en giet oerein.
Har han haldt er justjes te lang fêst en
der is in drove mar tagelyk freegjende
glans yn syn eagen as hy seit: „Tige tank,
Els.”
no as
Wylst er op har wachtet, is it bliere fan
syn antlit ferdwün en mei in drove blik
stiet er yn it wetter te stoarjen. Mar lang
tiid hat er net foar syn tinzen. Els hat in
bloeske en in koart broekje oanlutsen en
springt by him yn ’e boat. Sa’n êflieding
komt har net üngelegen en it is wier, se
wit wol sawat hoe’t it hüs derüt sjocht.
Hast tagelyk springe se op ’e wal. Hans
van Doorn hat de kaai mei krige fan de
tuskenpersoan. Hy woe leaver de man
der net by hawwe om it hüs te besjen,
soks wie foar in man as hy mear in
gefoelskwestje. Mar hy hie net tinke
kinnen, dat in jonge frou him hjir no
beselskipje soe. Hy wit seis eins noch net
iens, wêrom’t er it har frege hat. Tegear
re spane se yn it grutte hüs om. Hans
docht har te witten, dat er keunstskilder
is en dat hy, as hy it hüs keapet hjir mei
syn aide mem wenje sil.
rinsje fan büten de stêd. De hannel
bestie foar in grut part fan wat de
boeren op de wyk- of jiermerken oan-
fierden: Büter, tsiis, spek, fleis, fis-
ken, fügels lykas swannen, ganzen,
hinnen, aaien, tarwe, rogge gerst en
sied, parren, appels, sipels,' nuten,
keallefellen, pinkefellen, huden.
De keapman yn de stêd ferkocht syn
handel „op syn venster” sa’t wy dat
“noch kenne fan de Middeliuwske
stêdsgesichten: werby, troch it del-
klappen fan de ünderlüken, ütstal-
lingep foar de finsters üntstiene.
Under de fermelding dy’t de merken
yn de. stêdden besochten fine wy:
Vlamingen, Brabanders, Hollanders,
Gelderlanners, Utrechters, Saksen en
Westfalen.
En yn Starum wurde noch neamd:
Fransen, Ingelsken en Skotten. Faak
wennen de lju fan in gilde byelkoar yn
in bepaalde strjitte, de muzikanten
fan Ljouwert wennen b.g. yn de
Speelmanstraat. Dy muzikanten hiene
grif net sa’n goede namme want se
wurden yn ien siken neamd mei
„ruters en rovers of andere eerlose
luiden.”
1500 in wichtich jier, kearpunt yn de
tiid. En fan de Middeliuwen. Yn 1517
ferdidecht Luther syn stellingen, yn
1498 sylde Vasco di Gama om de
Kaap de Goede Hoop en leit de see-
wei nei Indie en China iepen, yn 1492
ünduts Columbus Amearika, fan 1519
oant 1522 sylde Magelhaans om de
wrald hinne.
De 16e iuw moast al dit nij ferwurkje
en Fryslan stie der min foar. Fer-
swakke troch alle oarlochsynspannin-
gen tsjin Hollan, ferswakke troch
inerlike striid tusken Skier en F et, wie
net ien fan de stridende partijen sterk
genóch om in nije Fryske regearing op
te setten. It wie yn seker sin in
ütkomst dat Keize Maximiliaan Frys
lan ferkwansele oan Albrecht Fan
Saksen, dy’t troch de Skieringers al to
help roppen wie.
Nei jierren fan striid begjint it wer te
daagjen, stadichoan komme de am
bachten wer op gleed en begjint de
kunst wer te bloeien, ek de ynfloed
fan de Vlaamske Renaissance dringt
troch yn Fryslan, tink oan Vredeman
de Vries.
Fan it Pottenbakkersambacht.
Bouwceramyk, tegels, it fersierde
glazuer ierdewurk, is altyd troch mak
ke. De bouwceramyk fan de kleasters
wie yn de 16e iuw al yn ferfal en is mei
it opdoeken fan de kleasters yn 1580
alhiel opromme. It Fryske leadglazuer
ierdewurk mei syn fersiering yn gra-
fitto en ringeloor technyk, kriget der
in konkurrent by: it tinglazuer ierde
wurk. Yn 1616 komt de gleybakker
Simon Theunis van der Pijpe nei
Ljouwert en begjint in fabrykje fan
tinglazuer en keramyk.
\n 1621 ferhuzet er nei Harns.
Oerfleugele troch it tinglazuer kera
myk ferfoel it leadglazuerkeramyk ta
it alderienfaldichst gebrüksierdewurk.
Njonken Delft waarden Harns, Mak-
kum en Warkum, sintra fan de majo-
likatechnyk. De produkten fan dizze
fabriken, benammen blauwe- en man-
gaankleurige tegels, giene nei East
Fryslan en Noard Fryslan yn Dutsk-
lan, wer’t se no noch yn grutte tallen
te finen binne, seis yn lytse fiskers-
doarpkes fier yn de Eastsee. De
gunstige faktor wêrtroch dizze Fryske
majolika yndustry him steande halde
koe, kaam troch it feit dat de grutte
tegel produksje in ófset fün troch se
as skipballast te ferfieren.
De grutte koffe skipfeart üt de Sud
Westhoeke koe wol genóch fracht
krije üs Skandinavië, lykas graan,
hout etc., mar moast de hinnereis
ballast ynnimme werfoar dan Fryske
tegels, dakpannen en stiennen tsjin-
nen.Yn it dagboek fan it skip Kasteel
Batavia haw ik ek sokke frachten nei
Indië (no Indonesië) oantroffen. Ek is
it bekend dat yn gebouwen yn Marok
ko en Algiers Fryske tegels sitte. Hjir
woe ik it mar by litte. Tankjewol.
