I
B U 1T E N L A N D.
i
I
1
J
I
FEUILLETOK.
soorten
BE GAMPHOR-BOOM VAN SUMATRA.
1
b
I I
I
I
1
booten metende 1,010,645 ton, en 143 stoom-
van
Heeg.
niet veel jaren zal de camphor-
en
heet algemeen b
I
waardig
waardig
1
1
J
V
I
1
1
f
v
1
5
1
r
t
i
i
z
V
e
z
z
h
d
c
z
c
1
I
c
1
1
i
t
i
I
t
5
P
I
C
c
I
I
I
I
5
I
I
1
r
i
i
e
1
1<
o
d
h
o
c
I
c
V
t
s
V
I
a
1
I’
1
1
De heer O. Verhagen te Goeslid der Pro
vinciale Staten van Zeelando. a. bekend door
zijn bemoeiingen ten opzichte van het schoolver
bond is den 8 dezer overleden.
1
Bij het Fransche leger in Metz was de volgende
anecdote in omloop waarnaar men het oordeel
kan afmetendat de soldaten over hunne officie
ren vellen. Generaal Manèque was gesneuveld
en al de generaals woonden zijne begrafenis bij.
Men verwittigde hiervan prins Frederik Karei en
drong er bij hem op aan, dat hij de Fransche
troepen zou overrompelen; maar hij weigerde
dit, verklarende, dat wanneer men het Fransche
leger aanviel, zonder generaals, de nederlaag der
Duitschers zeker was. Men verhaalde er bij, dat
het ten strengste was verboden aan de Duitsche
soldaten, om op de Fransche generaals te vuren.
om dezen te dwingen hem een ander, liefst een
nieuw te geven.
De invoer van koelies is misluktmaar waar
om
Omdat men de koelies bedrogen heeft en hen,
in plaats van als vrije arbeidersbehandelt als
slaven.
De vrijgekochte slaven zullen, als hun over
gangstijd ten einde is geloopen, niet langer wil
len werken voor hunne vorige meesters. Natuur
lijk want deels hebben zij niet noodig veel te
arbeidendaar hunne behoeften het niet vorde
ren en deels maar ook vooralhebben zij
geene begeerte met hunne voormalige eigenaars
in nadere of nauwe betrekking te treden. Wie
toch zou het ook begeeren zich aan zijn beul te
verhuren
Wat zou men wel in Nederland zeggenin
dien in den oogsttijd de landbouwers zich tot de
Regeering wendden met den eisch, dat zij hun
arbeiders verschaften, daar er te kort komen
En toch is de eisch der voormalige Surinaam-
sche slavenhouders geen andere.
I
DUITS C HL AND.
Men kibbelt er thans in de dagbladen over
aan wie der beide partijen het mislukken van
den wapenstilstand te wijten is; de waarheid
zal natuurlijk wel deze zijn dat beide daaraan
i
Wat verstaat het Dagblad onder conservatief
Wij verstaan onder conservatief niet de rich
ting die hef. bestaande behouden wil omdat het
bestaat. Maar wat dan Wij verstaan er on
der die richting, welke de voortdurende ontwik
keling der staatsinstellingenuitgaande van het
bestaande, beoogt, en die het bestaande, Zoo
lang de ondeugdelijkheid daarvan niet gebleken
is wil behouden als grondslag om op voort te
bouwen. Is die ondeugdelijkheid echter door de
ondervinding aangetoond, dan zal zij zoeken naar
een nieuwennaar een beterendan wil zij
daar naar zoeken met ijver.
Of hetgeen de conservatieve partij hervorming
noemt, is verandering van het bestaande in de
richting van uitbreiding van volksrechten en volks
invloed? Waarom niet? Is o. a. in den aan
drang, van conservatieve zijde uitgegaan, tot
Op de prijsvraaguitgeschreven door hel Ne-
derl. rederijkers-verbondhet leveren van een
oorspronkelijk blijspelzijn 16 antwoorden inge
komen. Volgens het verslag der juryzijn twee
antwoorden de bekrooning met eene zilveren me
daille waardig geacht. Als schrijver van het eene
getiteld«stilzwijgende kwaadsprekendheid” deed
zich kennen de heer van Hees te Leiden, van
het andere «de ring van Gyges” de heer Fran
sen te Egmond-Binnen.
kwasten zijn.
Indien één boom meer dan een halt kilo cam
phor oplevert, is de oogst hoogst voordeelig. Dat
gebeurt echter zelden, want in den regel levert
elke boom mets meer op dan een vierde kilo.
Uit de sneden, in den boom gemaakt door het
omhakken of in hout door het te splijten, vloeit
de camphor olie in groote hoeveelheid, en wordt
ook opgevangen doch komt zelden ter markt
omdat de kosten van vervoer te hoog zijn. Te
Baros evenwel wordt zij verkocht voor gemiddeld
4 gulden per O.-I, kelderflesch.
De productie van haros-camphor neemt jaar
in jaar uit aften gevolge van de onverantwoord
delijke wijzewaarop de verbouw der boomen
als door krankzinnigen, geschiedt jong en oud
wordt vernield zonder dat er aan gedacht wordt
de gerooide door andere te doen vervangen.
In 1753 kwam er nog 1,250 katti camphor
van Padang te Batavia aan de markt, maar thans
is dat gedaan.
Na verloop van niet veel jaren zal de camphor-
oogst op Sumatra niet meer bestaan daar de
boomen, zoo er geen regel op gesteld wordt,
zullen verwoest zijn.
Aprèsnous le déluge moge de leus geweest zijn
van onze hooggeprezen vooroudersdie zoo vroom
waren en geen onregt pleegdenvooral niet in
de koloniënmaar die leus mag en kan de onze
niet zijn, want na hen zijn wij gekomen, en wij
verkeeren reeds in menig opzigt in dien deluge.
uitbreiding van het kiesrechtniet het bewijs
gelegen dat zij het wil De stelregel van ge
lijkheid voor alienmet uitsluiting der onmondi-
gen, is ook hierin de hare.
Rechten wil zij toekennen aan allen, die er
aanspraak op kunnen doen gelden en die be
kwaam zijn om er behoorlijk gebruik van te
maken. Maar zij wil hen die om brood vra
gen, niet afschepen met rechten die slechts te
grootere teleurstelling zullen aanbrengen. Want
ook zij wil en dit strekt tot antwoord op de
laatste vraag al het mogelijke doen om ver
betering te brengen in den toestand van hen die
arbeiden en daarom hun loon waard zijn even
zeer als zij er zich steeds tegen zal aankanten
om voor weinig of geen werk te leven ten koste
van den slaat. (D. van Z. en ’s G.)
Hef voornemen beslaat om, als de vrede ge
sloten iste Berlijn een oorlogsmuseum op te
richten waarin men o. a. ook zal kunnen zien
de uitwerking der verschillende soorten van vuur
wapens op onderscheidene deelen van bet meu-
schelijk lichaam. Getroffen beenderen worden
gerepareerd en zooveel mogelijk de kogels er
bij bewaard.
Zoo’n museum kan nut doen!
De Landbouwcourant zal met 1 Jan. a. s. een
aanmerkelijk vergroot formaat aannemen.
lor vervanging van hen, die de benoeming
niet hebben aangenomen of, bij het later ver
strijken van den gestelden termijngeacht
moeten worden haar niet te hebben aangenomen,
zijn door den commissaris des konings benoemd
tot zetters van ’s rijks directe belastingen in de
gemeente
Sneek de heeren G. IIIer Horst en P. Bin-
kes te Sneek
Wijmbritseradeelde heer J. Visser Az. te
Opmerkelijk is het tevenshoe mannende
pleegvaders van die nu zoo kranige blaadjes
die deze elkander als ’t ware stilletjes in de han
den stopten, ook in ’t Noorden al een hooge borst
beginnen te zetten, mannen aan wie, én om
hunne positie èn om het regeerings-systeem
dat zj vrijwillig dienden, hel niet voegde, dat
ze op slinksche manierdit Ministerie onder
mijnden.
Wij zouden hiervan sterksprekende bewijzen
kunnen bijbrengen en wachten op den geschik-
ten tijd, om dit ook te doen.
Zoo verhaalt men zelfs van een hooggeplaatst
ambtenaar, die een Blad, waarin dit Ministerie
dagelijks aangevallen, ja, gehavend wordt, in
een Logement gratis ter lezing gaf.
SNEEK, 11 November.
Van de 174 kiesgerechtigden voor leden
de kamer van K. en F. in deze gemeente, hebben
gisteren 22 (zegge: 22) van hun recht gebruik ge
maakt. De candidaten van de kiesvereeniging Bur
gerplicht, van welke candidatuur de kiezers of
ficieel even vóór of gedurende de stemming kennis
kregen de heeren N. G. Bouma J. L. Bak-
1 ker II. Jz. Kingma en A, Bleeker allen
aftredende leden zijn respectievelijk herkozen
met 21 21 20 en 19 stemmen terwijl nog
stemmen waren uitgebracht: op de heeren H, F.
Pijttersen 2, en N J. Wouda en T. van der
Weerdl elk ééne stem,
Naar wij vernemen heeft de heer Mr, H. H.
Hiddinga, secretaris van de kamer van Koophan
del en Fabrieken alhier, als zoodanig bedankt.
Een allertreurigst voorval heeft hier Woens
dag namiddig bij de in aanbouw zijnde R. G.
Kerk plaats gehad. Terwijl de pastoor, de heer
H. Kamp, een kijkje nam gelijk hij veel deed,
naar de werkzaamheden aldaar, komt onverwacht
hoe t geval zich juist heeft toegedragen schijnt
met zekerheid niet bekend te zijn een zwaar
stuk hout of balk van boven en treft hem zoo
danig aan ’t hoofddat de ongelukkige binnen
weinige oogenblikken een lijk was.
Dat dit treurig ongeluk hier algemeene deel
neming verwekt zal niemand verwonderenals
men bedenkt dat de overledene algemeen geacht
en bemind was niet alleen bij de leden zijner
gemeentemaar
Hij stond bekend als
mensch. J
hem algemeen toedroeg.
De maatschappij verliest in hem een
burger de B. G. gemeente alhier een
herder en ieeraar.
Men verneemt uit goede bron, dat onzen
stadgenoot den heer E. Vogelsangdie alleen in
Sneek zijne opleiding genoten heeft de onder
scheiding is te beurt gevallen, van na afgelegd
examen in den vóór hoogsten cursus geplaatst te
worden iop de koninklijke teeken-academie te
Antwerpen. Van de vijf Nederlanders, daar thans
toegelaten zijn er twee uit Sneek.
j- Omtrent de stoomvaart op de onderschei
dene Nederlandsche havens kan over 1869 het
volgende worden medegedeeld.
In dat jaar zijn ingeklaard2338 geladen
stoombooten, metende 973,728 ton en 143 in bal
last, melende 82,343 ton; zijnde 44 stoombooten
en 60,715 ion geladen, en 50 stoombooten en
30,355 ton ballast meer dan in 1868.
Onder Nederlandsche vlag zijn in 1869 inge-
De inboorlingen onderscheiden drie
ma ilanguan, m a r b i n t u n g a n en m a r-
bin t argan, naar de kleur der schors, die
geelzwart of rood is. Uiterlijk is die kleur
niet altijd terstond goed te onderscheiden, omdat
de klovige en ruwe schors doorgaans met mos
begroeid is.
De bladeren zijn donker groen, ovaal puntin'
zij rieken naar camphor en zijn aan de randen
hard en wreed op ’t gevoel. De vrucht, die veel
op een eikel gelijktbevindt zich in vijf van el
kander afstaande hulbladeren en heeft het voor
komen daardoor van een lelie. Zij bevat veel
camphor. Rijp en versch zijnde wordt zij ge-
gelen.
De hoogte van den boom maakt den pluk on
doenlijk, weshalve de inzameling alleen geschiedt
van de afgevallen vruchten, in de maanden
Maart, April en Mei..
Heeft zij 4 dagen op den grond gelegendan
ontwikkelt zich uit haar eene spruit van co.
veer een vinger lang en is zij zelve oneetbaar
geworden. Versch wordt zij met suiker toebe
reid en levert eene zeer lekkere confiture op.
In oen bloeitijd ontwikkelt de boom een scher
pen camphor-reukwaardoor het verblijven on- j
der of zeer nabij den boom voor de gezondheid
allernadeeligst kan worden.
De camphorwelke de boom voortbrengt
b a r o s-camphor en is zeer veel
beter dan die van Japan of uit China komt. De
klaard 600 geladen stoombooten, metende 196,193
ton en 1 stoomboot in ballast, groot 367 ton;
zijnde geladen 47 stoombooten meer dan in 1868
bij een meerderen inhoud van 17,582 ton, en
in ballast 2 stoombooten minder bij een minde
ren inhoud van 453 ton.
In 1869 zijn uitgeklaard 2347 geladen stoom-
1
booten in ballast, metende 70,271 ton; zijnde
geladen 110 stoombooten meer dan in 1868 bij
een meerderen inhoud van 104,865 ton, en in
ballast 20 stoombooten minder bij een minderen
inhoud van 5,569 ton.
Onder Nederl. vlag zijn in 1869 uitgekl. 600
gel. stoombooten metende 200,579 ton, en in
ballast 7 stoombooten, metende 3,318 ton, zijnde
geladen 47 stoombooten en 18,007 ton en in bal
last 6 stoombooten en 3,043 ton meer dan in
1868.
Het cijfer der ingekl, stoombooten in 1869 be
droeg 3,0i8 pct. van hel totaal bedrag der in
geklaarde schepen, waarvan 28,44 pet. geladen
en 1,74 pet. in ballast; haar tonnen inhoud 48,51
pct. van het geheele bedrag van den ingeklaarde
tonnen inhoud, waarvan 44.73 pet. geladen en
3.78 pet in ballast.
In verhouding tot het totaal bedrag der uitge
klaarde schepen bedroeg het. getal uitgeklaarden
stoombooten 29.89 pet. waarvan 28.17 pet.
geladen en 1.72 pet. in ballastterwijl de ton
nen inhoud bedroeg 48,04 pct. van den gehee-
len uitgeklaarden tonnen inhoud, waarvan 44 92
pet. geladen en 3,12 pet. in ballast.
-j- Balk 10 November. Terwijl men nog
druk mompelde over het sedert ruim 14 dagen
verdwijnen van een twintig jarigen jongeling uit
dit dorp klonk tusschen 12 en 1 ure de mare
langs de straat, dat eene dienstmeid, 30 a 40
jaren oud zich in eene regenwaterston verdron
ken had.
Zij bevond zich hier eerst sedert November
hoewel zij ook vroeger hier gewoond had.
Eene bepaalde oorzaak voor die zelfmoord be
staat er niet. Zij was reeds lang lijdende aan
stillen waanzin.
t Leeuwarden 10 Nov. In de heden ge
houden vergadering der Provinciale Statenwaar
in 42 leden tegenwoordig waren heeft de be
noeming plaat gehad van een lid in hel college
van Gedeputeerde Staten in de plaats van wij
len den heer mr. S. van Welderen baron Ren-
gers. Bij de eerste stemming niemand de vol
strekte meerderheid erlangd hebbende, had eene
tweede stemming plaats, waarvan de uitslag was,
dat werden uitgebracht op de heeren mr. J. H.
Albarda 22 en dr. D. D. Breuning 20 stemmen,
zoodat de heer Albarda, wonende alhier, als
zoodanig is gekozen.
Onder meer werd in deze vergadering beslo
ten onder eenige vastgestelde bepalingen en
voorwaarden, in zake de afsluiting van het Reit- t
diep eene subsidie uit de provinciale fondsen toe
te kennen van 70,000»
Sumatrasche camphor was reeds in de 16e eeuw
in Europa bekend en beroemd zij gold toen
100 gulden per katti(*), tegen 15 gulden de Ja-
p arische.
De inzameling van de Camphor op Sumatra ge
schiedt nog immer op de oude manier, dat is slecht.
„Hoe ouder de boom is, des te meer camphor
hij oplevert, Den ouderdom kunnen de inboor
lingen met beoordeelen en dientengevolge worden
niet zelden jonge boomen geveld en daardoor aan
de camphor productie groot nadeel toegebragt.
Gewoonlijk geschied! de inzameling op de vol
gende wijze:
De rajah roept eenige mannen op meestal
een dertigtalom de camphor te gaan inzame
len, in het district, dat hij het zijne noemt,
doch waarvan hem inderdaad niets toekomt. Zij
gaan naar de hun aangewezene plaats, slaan daar
nulten op waarin zij soms maanden lang moe
ten vertoeven.
De opgeroepenen verdoelen zich in twee afdee-
lingenwaarvan de eene de boomen omhakt
do andere daaruit de camphor vergadert.
Loven den wortel wordt de boom omgehouwen
en op den grond iiggemle in kleine schijven ge
kapt, die weder overlangs worden gespleten, om
er de camphor uit te halendie zich meestal in
korrels tusschen de vezels en spleten bevindt, voor
al daar waar takken uiispririgen en noesten of
Een katti ss ruim 6 hectogram.
Onder de weeldrigste en kostelijkste boom
soorten, die de rijke natuur in onze Oost-Indiscbe
bezittingen oplevert, bekleedt de Drijobalanops
Camphora van ’t eiland Sumatra eene eerste
plaats. De natuur brengt hem in overvloed voort
van af de westkust en daar langs tot Aijer Ban-
gie toevooral in de uitgestrekte wouden der
Batta-landen, doch zelden op plaatsen, die boo
ger dan duizend voeten boven de zee gelegen
zijn.
Deze Sumatrasche camphor-boom houdt van
een droogen en niet-moerassigen grond, en die
niet verre van de zeekust is verwijderd. Op een
voor hem geschikten bodem groeijendebereikt
hij eene hoogte van 250 tot 400 voet. Regt op
naar boven schietendemaakt hij eene reusach
tige kroon in zijnen top en overschaduwt meer
dere boomen van '100 voet lang.
De dikte van zijnen stam is geëvenredigd aan
zijne lengte en baalt 20soms meer voelen in
doorsnede.
Men schrijft ons
Opmerkelijk is het hoe in deze dagen van Mi-
nisteriëele crisis de dagbladen van achterwaart-
sche richting, die hunkeren naar de vleeschpotten
van voor 1848, «kranig” het hoofd opsteken en
met een geavanceerd Ministerie in’t gezicht, hun
vaandel ontplooien.
De J\oordstarde Nieuwe Arnhemsche Cou.
rant, de allernieuwste oude Rotterdamsche
Courant zijn eensklaps uit hunne gereserveerde
houding opgestaan en treden op den voorgrond.
Uit blijdschap over den eisch van eenige vrij
zinnige dagbladennu een geavanceerd liberaal
Ministerie
Jaen wel om twee redenen. Vooreerstom
dat huns inziens, bet geavanceerde, zóó geavan
ceerd zal zijndat de meerderheid des volks
zich spoedig aan hunne zijde zal scharen.
1 en anderen: omdat in den wedstrijd naar
het bezit, tussenen de liberalen van gisteren, en
die van heden en morgen, de portefeuille’een
buit zou kunnen worden van de behoudende
partij, die geheel gereed staat, om zich die toe
te eigenen, en dan haar vroeger politiek spel
met Vernieuwde kracht te spelen.
Dat de groote liberale partij dat toch begrijpe en
wakker zij en niet zwijgeals mannen bespot
wordendie hare achting verdiend hebben en
nog ten volle waardig zijn.
evenzeer bij andersdenkenden.
„is een verdraagzaam, humaan
Hij verdiende dus de achting, die men
