Jfflffi- Ml IMMfflHU) I'M R
(■HI H BET 1BBHBMHT SMRL
I
I
0 1 I
0
No. 81.
T W E E-E N- V EERTIQSTE J A
1887.
R G A N G.
Ji
t
Z A T E RI 7k. <3r
OCTOBER.
8
U I T DE PERS.
e
■f
d
It
r
a
B'l
1
a
r
P
Indie persoonlijke dienstplicht en opheffing van
den eedsdwang. Dit alles moet de volksverte
genwoordiger voorstaan, wil hij voor de kiezers
der volkspartij aanneemlijk zijn.
Ten slotte waarschuwt het Groninger Weekbl.
tegen het over ’t hoofd zien van wat de practijk
eischt ter wille van ideale wenschen.
Het Schoolblad^ een woord wijdend aan het
ontslag van dr. Smit te Apeldoorn, roept de
leeraren en onderwijzers op om blijk te geven
van hun verontwaardiging over de behandeling,
een der hunnen aangedaan.
„Wat ieder voor zich niet kan, roept het blad
uit, „dat kunnen allen te zamen. Daar is voor
eerst de vereeniging van leeraren aan inrichtin
gen van M. O., daar zijn de afdeelingenhet
Ooster-Departementwaartoe Apeldoorn be
hoort, en verder de departementen die in Noord-
holland, in Zuidholland, in Friesland, Gronin
gen en Drente en in Zeeland en Noordbrabant
gevestigd zijn. Laten die in hunne najaarsver
gaderingen duidelijk en krachtig verklaren, dat
zij zich mee gekrenkt voelen door de behande-
deling een der leeraars aangedaan. De onder
wijzers bij het L. O. hebben reeds op een paar
plaatsen blijk gegeven hun plicht te kennen;
laten al de afdeelingen van het Nederlandscli
Onderwijzers Genootschap hetzelfde doen; laat
ook het Hoofdbestuur van het Genootschap van
leeraren aan Gymnasia zijn stom doen hooren,
dan is er nog kans dat Nederland voor deze
schande bewaard wordt, dat de handelwijze van
één enkele gemeenteraad door de luide stem van
geheel Nederland wordt veroordeeld on dat de
regeering het raadsbesluit ter vernietiging aan
Z. M. voordraagt.
„Wanneer de publieke opinie zich zoo luide
uit, gaat het blad voort, dan zal zij ongetwijfeld
ook in de Tweede Kamer woordvoerders vinden.
Daar toch zijn collega’s en oud-collega’s van dr.
Smit, die zeker nog vóór anderen zijn zaak zul
len bepleiten: mr. II. Smeonge, juist dezer da
gen op nieuw tot leeraaraande R. H. B. school
te Meppel benoemddr. J. Zaaijer, leeraar met
verlof aan de R, II. B. school te Leeuwarden;
rnr. H. Goeman Borgesius en dr. P. J. F. Ver
meulen, oud-leeraren bij het M. O., die allen
weten, dat men zich op politiek terrein kan
bewegen zonder aan zijn plicht als leeraar iets
te kort te doen. Do commissie van toezicht,
waaronder zij hun leeraarstaak vervulden of nog
vervullen, hebben ’t hun nooit ten kwade geduid
dat zij hun vrijen tijd aan politiek besteedden;
Het Gron. Weekbl.dat met 1 October zijn
tweeden jaargang opende, legt onder het op
schrift verkiezingen, het program der radicale
partij bloot, waarmede deze bij de eerstvolgende
verkiezingen zal optreden. Welke hervormingen
door de radicalen gowenscht worden, is, zegt het
blad, overbekend’t is nu de vraag, welke ei-
schen de aanstaande kiezer den aspirant-verte-
genwoordiger heeft voor te leggen. Door mid
del der wetgeving kunnen de verst reikende
hervormingen voorbereid worden, maar dit kan
slechts geschieden op den langen weg, zoodat
iedere Tweede Kamer een deel van dien arbeid
zal hebben te verrichten, ’t Is echter volstrekt
niet onverschillig, welk deel door iedere nieuwe
Kamer zal verricht worden, en daarom is het
noodig, dat er overeenstemming besta tusschen
den afgevaardigde en zijn kiezers. Daartoe is
een eerste vereischte een verkiezingsprogramma,
dat voor iedere vierjarige periode van wetgeving
moet worden herzien.
In de eerste plaats moet de candidaat der
radicale partij voorstander zijn van algemeen
kies- en stemrecht. Dit zal slechts trapsgewijze
Veroverd kunnen worden door voortdurende uit
breiding van het kiesrecht. Zoolang de partij
flog in de minderheid is, mag door don radica
len afgevaardigde ook gestemd worden voor een
voorstel tot uitbreiding der kiesbevoegdheid, al
leidt dit niet direct tot algemeen stemrecht,
echter niet dan nadat hij het als onvoldoende
zal hebben bestreden.
Voorts eischt het verkiezingsprogram der partij:
algemeen verplicht en kosteloos lager onderwijs
en kosteloos onderwijs voor middelbare en hoo-
gere scholenafschaffing van alle indirecte en
vervolgens der bestaande directe belastingen en
m plaats daarvan éen enkele inkomstenbelasting
met; a. veranderlijk en betre knel ijk hoog mini
mum van belastbaar inkomen, b. progressieve
percentage, c. hoogere percentage voor de zui
vere kapicaal-rnkomsten verplichte jaarlgkscho
aflossing der staatsschuldgeen leenmgen meer
mi dekking van eventueele tekorten door ver
hoogde staatsinkomsten verbod van kinderar
beid beneden 16 jaarbeperking van den arbeid
voor den leeftijd van 1618 jaar en van den
Vrouwenarbeid.
Van belang is voorts de aanvulling van het
Pi'i gram, in verband met den huidigen politieken
toestand. Op den voorgrond wordt gesteld, dat
handhaving van het onbeperkt recht van ver-
eenigiUg en vergadering voor een onbelemmerde
ontwikkeling van het politieke leven een ver
eischte is. Voorts worden als eischen voor het
voorbereiden van een beteren toestand genoemd:
Bet bestaan van een enkele onverdeelde Kamer
eu dus opheffing van de Eerste Kamerhet
toekennen van het recht van oorlog en vrede
aan de vertegenwoordigingzelfregeering voor
ADVERTENT1ÈN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
voor eiken regel meer T’/z Cents. Bij abonnement is de prijs be"
lang rijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij den
Uitgever.
zij zullen dus zeker in de volksvertegenwoordi
ging uitspreken, dat ook de Apeldoornsche com
missie dat niet had mogen doen.”
In het October-nommer van de Vragen des
Tijds wijdt mr. S. van Houten een artikel aan
het Recht der Meerderheid.
Als inleiding op de zuivere theoretische be
schouwingen, welke aan ’t bedoelde recht wor
den gewijd, werpt mr. Van Houten een blik
op de staatkundige geschiedenis der dagen die
vlak achter ons liggen. Hij wijst op het mis
plaatste en de ongegrondheid van de klacht, bij
het debat over art. 194 geuit, dat het onderwijs
aan do wisselende meerderheid zou worden prys
gegeven, voor ’t geval men den grondwettelijken
leiddraad liet vervallen. Misplaatst was de
klacht omdat vele onderwerpen van even groot
belang in dezelfde mate van de wisselende meer
derheid afhankelijk zijn, b.v. het huwelijks
recht, het erfrecht, het handels- en belasting
stelsel. Ongegrond was zij, omdat de samen
stelling onzer wetgevende macht gelukkig waar
borgen oplevert tegen ’t gevaar dat kleine
11
onmiddellijk van invloed op de wetgeving zoude
zijn. ’t Is trouwens een gewone fout bij hen,
die diep ingrijpende hervormingen noodig ach
ten, het recht eener tijdelijke meerderheid te
overdrijven. Zj vergeten dat de geest van een
volk langzaam werkt en er dikwijls menschen-
geslaéhteh noodig zijn om iets nieuws ingang
te doen vinden.
In het tijdperk van opgewekt geestelijk leven,
dat Nederland beleeft, nu de zaden, door Op-
zoorner, Busken Huet, Straatman en ’t meest
van allen door Douwes Dekker gestrooid, be
ginnen te ontkiemen en de godsdienstige voor
stellingen, die eeuwenlang als waar zijn aan
genomen, worden ondermijnd, verheft zich de
weerstand der katholieke hiërarchie en der
protestantsche, hetzij synodale of anti-synodale
orthodoxie. Het is een conflict tusschen geloof
en ongeloof, tusschen lijnrecht tegenstrijdige
wereld- en levensbeschouwingen. Het conflict
kon niet buiten de politiek worden gehouden
en vandaar dan ook bij de leiders onzer sociale
en kerkelijkè partijen zulk een. heftig streven
naar het bezit van staatkundige macht en naar
wetsveranderingen in hun geest. Een Domela
Nieuwenhuis en de zijnen trachten zelfs een
tijdperk van revolutie en anarchie in ’t leven
te roepen, niet om den toestand zelf, maar om,
als ’t historisch recht is afgeschud, op een schoon
blad papier het nieuwe recht te schrijven dat
zij met miskenning van ’t geen wetenschap
en ervaring leeren meenen te kunnen schep
pen. De anti-revolutionairo partij doet in min
achting van het bestaande recht en de waar
borgen waarmede het is omringd, voor de sociaal
democraten al weinig onder. Ook Kuyper en
de zijnen hebben geen oog voor geleidelijke
reformatie der wetten. Dat b.v. het bestaande
onderwijsstelsel niet vallen kan zoolang de
Eerste Kamer niet „om” is, is hun genoeg om
deze geheele instelling te veroordeelen.
Daarop tot de theoretische beschouwingen
over het recht dor meerderheid komende doet
mr. v. H. uitkomen, dat de vraag, welke de
om vang van het recht is der meerderheid van
een gewone privaatrechterlijke vereeniging, reeds
dadelijk de volgende onderscheiding op den
voorgrond dringt: ligt het onderwerp binnen of
buiten den kring van de handelingen welke
dienen tot bereiking van het doel der vereeni
ging. Binnen den kring der handelingen beslist
de meerderheid om de eenvoudige reden, dat
de meerderheid toch altijd meer recht heeft dan
de minderheid. Dit is als ’t ware een axioma.
Maar buiten den kring, voor het doel bepaald,
kan geen meerderheid, hoe groot ook, iets hoe
genaamd besluiten. Do bindende wilsverklaring,
die bij het privaat recht voorkomt, ontbreekt
echter in don regel bij den Staat. Daar moet
do omvang der verplichtingen worden afgeleid
uit den aard en de geschiedenis der vereeniging
zelfdaar steunt zij op het zedelijk gevoel en
op ieitebjke machtsverhoudingen. Do wet is
de uitdrukking van de feitelijke machtsverhou
dingen op een gegeven tijdstip der historie en
theoretisch staat het ieder vrij zich er niet aan
to onderwerpen of zelfs er zich feitelijk tegen
te verzetten, mits hij dan natuurlijk zijnerzijds
afstand doet van de voordoelen, die de rechts
gemeenschap-hem biedt. Hot is in een welin-
gerichten Staat daarom oven noodig, dat het
verzet tegen de wetten zich kunne openbaren
en organiseeren, als het noodig is de instellingen
te bezitten te harer uitvoering en handhaving.
Ten onrechte ergert men zich aan hot onder
mijnen van wetten. Juist de waarde dor vrijheid
ligt in dit recht. Het is de fout der conserva-
tieren om alles wat bestaat, zoolang maar mo-
afwisselingen in den uitslag der verkiezing I gel-jk, te handhaven, en de verkeerde gewoonte
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden /l.franco per post f 1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende, franco
in te zenden.
VERGADERING
van den Gemeenteraad van Sneer,
op Zaterdag 8 October 1887, ’s namidd. 6 uur.
Punten van behandeling:
1. Resumtie der notulen.
2. Mededeeling van ingekomen stukken enz.
3. Adres van M. J. Stelma, om verhooging
van jaarwedde als Amanuensis.
4. Alsvoren van J. P. v.d. Horst, om afstand
Vin gemeentegrond.
5. Alsvoren van J. Steensma.
6. Alsvoren van J. Bakker Sz.
7. Voorstel omtrent ruiling van grond op de
aschbelt met het Rijk.
8. Ontslag-aanvrage van Directeuren van het
Werkhuis.
om elke betooging, die geen vrees wekt, met
minachting te bejegenen, heeft de slechte ge
woonte van sommige hervormende elementen
aangewakkerd om groote woorden te gebruiken
en heil te zoeken in een bangmakerij van welke
zij zelf weinig of niets meenen.
Houdt men in ’t oog dat het recht zijn
oorzaak vindt in de macht (niet zijn dieperen
grond, want deze wortelt in zedelijke beginselen),
dan spreekt het van zelf dat men de stemmen
niet alleen moet tellen, maar ook wegen. Een
numerieke meerderheid heeft wel het vermoeden
voor zich ook de grootere macht aan haar zijde
te hebben, maar de minderheid behoudt het
recht zich niet te onderwerpen. Dan eerst
moet blijken of de meerderheid in staat is dat
verzet te onderdrukken en bereid is daarvoor
offers te brengen. De grens der macht eener
meerderheid ligt in het gezag dat zij uitoefent.
Het komt altijd aan op de vraagof de min
derheid zich vrijwillig onderwerpen wil en zoo
nietof de meerderheid gezind en b j machte is
feitelijk verzet te onderdrukken en onderwerping
af te dwingen. Da hoegrootheid eener minder
heid doet in deze niet veel af. Van veel meer
gewicht is de grond waarop zij haar medewer
king weigert. Ligt deze in krenking van rech
ten, die de individuen zich toeschrijven, eigen
domsrecht, geloofsvrijheid en dergelijke, dan zal
de weerstand ook vaneen klein aantal de besluiten
van groote meerderheden kunnen tegenhouden.
Daarna gaat mr. Van Houten na in welke
gevallen op die vrijwillige onderwerping der
minderheid te rekenen valt. Wij moeten ons
overzicht beperken en stippen dus slechts aan
dat hij daartoe brengt: 1°. regeling van zuiver
administratieve onderwerpen 2U. administratieve
handelingen, die onmiddellyk voorziening ei
schen 3°. vermindering van lasten of’ vergrooting
van vrijheid. Uiterst voorzichtig moet daaren
tegen de meerderheid zijn waar hot beperking
der vrijheid of oplegging van lasten geldt en
nu is het zeker de parlementaire regeeringsvorm,
die aan de minderheden de grootste ruimte van
beweging en invloed verzekert. Een belangrijke
wet komt eerst tot stand als zij in het land
algemeenen bijval en ondersteuning vindt en
verdere tegenstand de partij, die zich bleef
verzetten, zou verzwakken. Vandaar dan ook
dat de maatregelen, door oen minderheid hevig
bestreden, meestal in stand gehouden worden
als de minderheid meerderheid wordt. Geschiedt
dit niet dan is het een bewijs, dat de meerder
heid een misstap heeft gedaan, hetzij door we
zenlijk oen recht der minderheid te schenden,
hetzij door overijld den geest dos tijds voorbij
te streven.
Het grootste gevaar voor en de grootste aan"
leiding tot schending van rechten van minder
heden ligt in de centralisatie. De toestanden
zelfs in een klein land verschillen in noord en
zuid, in de steden en het platteland, waardoor
men allicht aan enkele min invloedrijke gedeelten
des lands te zware lasten oplegt. Met de schoolwet
is dat b. v. het geval. De meerderheid, wellicht
de overgroot© meerderheid in vele gemeenten,
wordt door de meerderheid des lands gedwon
gen ten aanzien van de school, die zij voor
70 pet. mede betalen moet, een geheele andere
regeling te maken, dan zij zelve do boste zou
vinden. Daarin ligt de voorname fout der school-
regoling van 1878. In plaats van de bevoegd
heden, die het plaatselijk bestuur volgens de wet
van 1857 had, ©enigszins uit te breiden en den
gemeenten onvoorwaardelijk hulp te verleenen,
werd hen tegen betaling van 30 pet. der kosten
haar recht op de school ontfutseld en haar slechts
een schaduw van autonomie gelaten. Die wet
heeft dan ook haar eigen straf meegebracht en
SAEEk
COURANT
i.
i
i.
1
b
i
W
i
i
2
'7
5
•r
16
»r
>6
»r
1
»r
:5
»r
12
K
9
0
