FBI
No. 31.
N E G E N~E N-V E E R T I G- s T E
1894
BEGINSEL EN BELANG.
7
W O E D A (1
18 A I I,.
V
U I T
;d
3
Alle brieven
in te zenden.
>0
0.
3.
5.
5.
0.
5.
0.
5.
5.
0.
.5
ADVEBTENT1ËN van
voor eiken regel meer 7*^
belangrijk lager. Voorwaarden daaromtrent
den uitgever.
1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents;
7j Cents. Bij abonnement is de prijs
-1 1 J
-te vernemen bij
eenige strijders te werven, naar we meenen.
Hierover in een volgend artikel.
Deze CO VBANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden 1.—franco per post 1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende, franco
meester der hoofdstad op reis gaan, terwijl toch
een zoo belangrijk vraagstuk als de kiesrecht-
uitbreiding aan de orde is Waarom te aar
zelen tegenover die hervorming, nu het op nieuw
gebleken is, dat kalm beraad steeds voorzit in
i de overleggingen des volks?”
i De Standaard heeft een bijzonder gunsti°e
j opvatting van den toestand en berekent dat op
I den eersten dag reeds voor 53 zetels de meer-
I derheid zich vóór finale kiesreehtuitbreiding
verklaarde en slechts 40 voor zetels tegen, ter
wijl wat de cijfers betreft der opgekomeuen de
tegenstanders met meer dan tienduizend kiezers
de voorstanders overtreffen.
De Amstei dammer is kalmer in haar ver
wachtingen. Zij vertrouwt dat de 40 voorstan
ders tot 51 a 53 zullen aangroeien en het doel
bereikt zal worden. Zulk een Kamer kan toch
onmogelijk iets anders doen dan door de aan
neming der kieswet een eind te maken aan den
onmogelijken toestand, waarin men tengevolge
van de kieswetquaestie is komen te verkeereE
Dat de meerderheid niet een paar stemmen
grooter is, schrijft het toe aan de fout in Am
sterdam en ook elders begaan om van de ver
kiezing ®en partijzaak te maken. Het blad
hoopt dat bij de herstemming alle democratisch-
gezinden aan minister Tak een meerderheid
zullen verschaffen.
Van de R. K. bladen moet in de eerste plaate
het oordeel van de Tijd worden vermeld. Na
te hebben gewezen op den bijval, door het
noorden des lands aan de regeeriugontwerpen
geschonken, en de bestrijding die daaraan in
het zuiden ten deel viel, vestigt het blad de
aandacht op de uitspraak in de groote steden
(met uitzondering van Amsterdam) in de pro
vinciën Holland en Utrecht. Daar verklaarde
zich de groote meerderheid tegen de plannen,
terwijl de uitslag te Amsterdam, met ’t oog op’
het geringer aantal der opgekomeuen, door het
blad niet hoog wordt aangeslagen.
Van een overwinning van „Tak en zijn ra
dicalen”, gelijk de Tijd de voorstanders der
regeeringsontwerpen aanduidt, kan, naar ’t blad
meent, geen sprake zijn, al zijn enkele voor-
deelen door hen behaald de vraag of de ont
binding als gelukt is te beschouwen, moet dan
ook h. i. stellig met „neen” worden beantwoord.
„Summa Summarum, aldus besluit do Tijd
tot een meerderheid in de Kamer zal de mi
nister het hoogstwaarschijnlijk niet brengen in
het voor hem allergunstigste geval zal die meer
derheid uit hoogstens een paar leden bestaan,
te weinig dus om de aanneming der kieswet
voor hem tot een victorie te maken.
„Immers, aan een zóó ingrijpende wet als de
kieswet zal zeker de Eerste Kamer haar zegel
alleen dan hechten, als die wet door een meer
derheid van beteekenis aan de andere zijde van
het Binnenhof wordt aangenomen.”
Het Centrum, het eenige R. K. orgaan dat
onbepaald ten gunste der voorstellen was ge
zind, behoudt zich een nader oordeel voor.
Thans constateert het alleen dat van een ver-
oordeelend of een vernietigend vonnis tegen de
geavanceerden geen sprake kan zijn. Zij raadt
haar geestverwanten in de districten waar her
stemd moet worden aanhun kruit droog te
houden.
De houding van dr. A. Kuyper geeft mede
eenige bladen aanleiding tot een nadere bespre
king. De N. B. C. meent dat de afloop is te
beschouwen als een echec. Nergens werd hij
gekozenèn in Bergum, èn in Gouda, èn
te Amsterdam kwam hij niet eens in herstem
ming. Te Dordrecht en te Sliedreeht zal hij
zich aan een herstemming moeten onderwer
pen, waarbij zijn kansen te Dordrecht, waar
DE PERS.
De stand der partijen ten opzichte van de
regeeringsvoorstellen in zake het kiesrecht is, I
dat tnaiis reeds gekozen zijn 33 voorstanders i
tegen 37 tegenstanders, terwijl van zeven her-
stemmingen de uitslag vooraf is te bepalen,
daar het gaat tusschen personen die ten op-
zichte van het punt in quaestie eenstemmig den
ken. Het cijfer der voorstanders klimt dus
met inbegrip der herstemmingen, waarvan reeds
nu de einduitslag is vast te stellen, tot 40, dat
der tegenstanders tot 38. De 22 overige her
stemmingen zullen den doorslag geven.
Een goed deel onzer pers bepaalt zich, in
afwachting van den uitslag der herstemmingen,
tot het mededeelen der cijfers van voor- en te
genstanders. Sommigen voegen er hun ver
wachting bij van de uitkomst der herstemmin
gen. Die verwachting is in den regel in over
eenstemming met de richting waarin het blad
zich bij dezen strijd heeft bewogen. De Stand.
heeft de winst reeds zoo goed als in den zak,
de Telegraaf is vol vertrouwen op een meer
derheid van de voorstanders der plannen van
de regeering, de N. B. Ct. hoopt op een over
winning van de tegenstanders en het Dagblad
is overtuigd dat de „Takkianen” geen meerder
heid in de nieuwe Kamer zullen krijgen.
De klacht over de slechte opkomst der kie
zers is algemeen. Het krachtigst wordt deze
traagheid gegeeseld in de Amst. Ct.
„Daar hebben Kamerleden en besturen van
kiesvereenigingen zich droge kelen voor gepraat.
Daar zijn vergaderingen voor belegd, waarin
men een zomerwarmte trotseerde voor de goe
de zaak; daar zijn reputaties voor verspeeld,
vijanden voor gemaakt, honderden kilo’s druk
inkt voor verknoeid, om op al dat werk van
de kiezers ten antwoord te krijgen jullie doe
maar, maar ik verzet er geen voet voor, om
een ander het stemrecht te bezorgen.
Wat is dat nu
Onverschilligheid, loomheid, bekrompenheid P
Wie ’t weet, moet ’t maar zeggen.
Doch dit weten wij weldat we óf te veel
óf te weinig gedaan hebben om de Amsterdam-
sche kiezers uit hun verdooving te wekken.
Men zal dus naar een ander systeem moeten
zoeken of naar andere kiezers.”
De Telegraaf is van oordeel dat de tegen
standers der hervorming trouw zijn opgekomen,
daar het anders onmogelijk zou zijn dat b.v. te
Haarlem. de heer Farncombe Sanders, wiens
herkiezing ieder verzekerd achtte, onverhoeds
werd ter zijde gesteld en dat te Amsterdam
tegenstanders der kiesreehtuitbreiding in her
stemming komen. Waren de voorstanders even
trouw op hun post geweest, dan vertrouwt het
blad dat de uitkomst geheel anders zou zijn
geweest.
De uitkomst heeft intusschen de verwachtin
gen van de Telegraaf overtroffen, en het blad
verwacht stellig de meerderheid, zij het dan
dat deze klein is. ’t Slotwoord luidt als volgt
„Deze verkiezing, welke haar einduitslag ook
zal zijn, hebben het onweerlegbaar bewijs ge
leverd, dat het Nederlandsche volk verdient te
treden in het genot van rechten, die elders
reeds lang bestaan.
Nergens in den lande heeft men opschudding
of ongeregeldheden gezien. Overal heeft men
op kalme waardige wijze van gedachten gewis
seld. Welk land zou men kunnen aan wij zen,
waar gedurende de verkiezingsperiode de mi
nister van binnenlandsche zaken en de burge-
aankerd, dat
ziekte is.
Men noemt het een natuurlijk verschijnsel
61Wat natuurlijk is, moet ons aller deel zijn
■el“u» die geïnfecteerde geesten kunnen niet
anders gelooven dan dat hun tegenstanders aan
zelfde euvel mank gaan ze lijden aan Tak-
«ergoding, zoo wordt gezegd.
Zeker, er zijn nog andere conservatieven ook;
zijn zij die gestemd hebben op tegenstan-
|ers der kieswetten, alleen omdat het tegen-
De eerste lading is aan wal, de tweede op
komst, en
over.
„Wat is er slecht gestemd!”
Bijna de helft der kiezers bleef thuis van
de 300.000 kwamen 130.000 censuskiezers niet
aan de stembus.
's het waar) dat er districten zijn waar
geen strijd was die, waar een liberaal voor-
stander candidaat was gesteld, zoodat de anti
revolutionaire voorstanders zich onthielden, en
omgekeerd.
Verder was er i
en Limburg, hoegenaamd geen strijd, omdat de
wil der geestelijkheid als hoogste wet in elk
$der districten slechts één candidaat duldde.
In Poederoyen stemde niemand, ook niet de
heeren van ’t stembureau.
In ’t Zuiden was geen strijd, omdat de gees
telijken eensgezind waren, en in ’t Noorden
waren over ’t algemeen de leeken eenstemmig.
Zoo bleven om zeer verklaarbare reden alleen
in Limburg en Brabant 34000 schoenmakers
rustig bij hun leest en bleven in de Noordelijke
districten, waar slechts één candidaat was ge
steld, 25.000 kiezers bij hun werk.
Blijven dus nog 70.000 kiezers, die in den
strijd vóór of tegen geen partij wilden kiezen
onverschilligen, onkundigen genoeg, om een
rijk der duisternis te vormen, en meer dan
fenoeg, om de noodzakelijkheid aan te toonen,
relder en afdoende, van de toelating der 500.000
^nomineerden, om dat rijk der duisternis te
beschamen,
„tot het niet meer wezen zal”.
En zeker waren er nog eenige duizendtallen
meer weggebleven, in Rotterdam bijvoorbeeld
of in Utrecht, als niet „mannen als Mees, den
Waardigen Gleichman, den kundigen RoëlV’
pvaar hadden geloopen gesjeesd te zullen wor-
ien.
Een feit toch is, dat in de groote steden van
ms land iets niet in den haak is.
Waar het liberaal beginsel sterk genoeg bleek
>m het eigenbelang te trotseeren, bezweek het
'00r den kastengeest.
Een persoon, de naam van een eminentie,
jas de magneet die vercenigde of de onover
komelijke hinderpaal tegen scheuring.
I Noem het conservatisme, zweren bij ’t oude,
■einis aan zelfvertrouwen, gelooven op gezag’
■ersoonsvergoding-de naam doet minder
I waar men de zaak heeft waargenomen.
De kwaal is bij liberale geesten zoo inge
kankerd, dat men kwalijk gelooven wil dat het
we den strijd om ’t bestaan,
v innerlijk bestaan de strijd
in t Zuiden, in heel Brabant woedt tusschen egoïsme en altruïsme, tusschen
princiep en belang-
Er is in onze hoofdstad een partij verrezen,
die beschermen, afweren en aanvallen wil, een
christelijk-historische partij, die bij al haar of-
en defensieve werkzaamheden blijft steunen op
den bijbel
terwijl we den strijd voeren tegen onze zelf
zucht, zijn er velen onder de zonen der revo
lutie, die, steunende op het heilig boek de
rechten van den mensch,
strijden tegen de democratie, meer speciaal
tegen de sociaal-democratie.
Toch ook hier weer zijn we in ’t rijk
der duisternis.
Een conservatief is iemand, bij wien belang
gaat voor beginsel
Een sociaal-democraat stelt het beginsel boven
’t belang-
deze twee completeeren elkander
deze twee zijn één.
De een kan niet bestaan zonder de ander en
de ander niet zonder de een.
De macht van ’t conservatisme is de peil
schaal, die de hoogte aangeeft van de sociaal
democratische strooming.
Men heeft bij deze verkiezing druk geschol
den op de lamlendigheid van ons-lui-kiezers,
Toch zijn we nog op ’t doode punt aange
land, en volgens sommiger berekening is de
meerderheid ons.
Maar die meerderheid kon grooter zijn, en
zelfs gelooven we dat de regeering het middel
in handen heeft om een groote meerderheid te
scheppen.
De machine de guerre is de Kamer uit.
De machine de paix desgelijks.
Maar er zijn er nog van die machines die
beurtelings woordekens spreken van sympathie
en antipathie.
We bedoelen de ganzen van het kapitool,
die de wacht houden bij ons aller grondwet
de constitutioneel-liberalen.
Men zegt dat ze hun belang achter hun
beginsel verborgen hielden dat ze wel konden,
maar niet wilden, en daarom een uitvlucht
zochten.
Wie zal ’t uitmaken Een enkele er onder
kwam er openlijk mee voor den dag, dat zijn
beginsel het had afgelegd in den strijd tegen
zijn belangzucht.
Maar niet allen.
Uit dat rijk der duisternis waren nog wel
standers waren.
We denken hier aan liberalen als prof. Spruyt
1 en prof. Eruin, die zelf bewust gestreden hebben
de uitkomst laat veel te wenschen zonder aanzien des persoons.
•I Zij hebben den kastengeest overwonnen en
dobberen tusschen principe en egoïsme.
van De geest is gewillig, maar het vleesch
Heeft niet de mensch een strijd op aarde P
Wij streden, wij liberalen, wij zonen der
revolutie, tegen autocratie en tegen theocratie.
Wij streden honderd jaar lang voor de rechten
van den mensch.
Thans voeren
en terwijl in ons j
woedt tusschen egoïsme en altruïsme, tusschen
KIK
i.
mb o idwot-m im d
OIR A A
«■nil m iRiiiMissKsi1 s«hl
ns
•m
li-
k-
n-
it-
dv
®-
as-
er-
18
n
ti
le
r,
s-
t,
•d
Ss
